Gender- en sekseongelijkheden hebben een belangrijke impact op gezondheidsonderzoek. Deze ongelijkheden worden veroorzaakt door een farmaceutische industrie die niet bezig is met de werkelijke behoeften van de bevolking, maar met de winsthonger van haar aandeelhouders.

In de wetenschappelijke literatuur lezen we vaak dat “vrouwen langer leven, maar in slechtere gezondheid”. Het is waar dat vrouwen gemiddeld meer jaren van hun leven in slechte gezondheid¹ doorbrengen dan mannen, als gevolg van bepaalde chronische pathologieën (depressie, chronische gewrichtspijn, Alzheimer). Er is een gebrek aan onderzoek naar hoe deze aandoeningen vrouwen beïnvloeden en waarom vrouwen er meer last van hebben. Deze pathologieën zijn niet de enige die onvoldoende bestudeerd worden in het onderzoeksveld. Nochtans is er geen tekort aan onderzoeksprojecten over prostaathypertrofie. De beschikbare gegevens kunnen ook een bron van zorg zijn, aangezien er geen specifieke meting is van de morbiditeit en mortaliteit² voor typisch vrouwelijke aandoeningen (zoals endometriose, polycysteuze eierstokken…).³

Deze voorbeelden weerspiegelen een absurditeit in het klinisch onderzoek: er is weinig of geen interesse in de gezondheid van vrouwen en nog minder in het tegemoetkomen aan hun specifieke gezondheidsbehoeften. De prijs daarvoor is hoog. Zowel voor individuen als voor de samenleving. Wie er wel van profiteert, is de farmaceutische industrie, zoals blijkt uit de jaarlijkse verkoopcijfers van de grote farmaceutische bedrijven.

De recordwinsten tijdens de coronacrisis⁴ zijn een concreet voorbeeld van hoe gezondheidsonderzoek vandaag de dag wordt uitgevoerd. De beslissingen van wetenschappelijke laboratoria worden niet langer gedicteerd door de behoeften van de bevolking, maar door de aandeelhouders.

De gezondheid van vrouwen zou niet in handen mogen zijn van aandeelhouders van grote farmaceutische bedrijven.

Geneesmiddelen op de markt brengen, is een doelstelling die voldoet aan de winstverwachtingen van grote farmaceutische bedrijven en hun aandeelhouders. De farmaceutische industrie laat geen enkele kans onbenut om winst te maken: in de jaren 1970 investeerden ze zwaar in onderzoek om de dosis hormonen in de pil te verlagen, zodat vrouwen ze niet zouden opgeven vanwege de zeer ernstige bijwerkingen.⁵ Het doel was om de grote winsten uit de verkoop van deze medicijnen te behouden.

Geen gegevens, geen onderzoek

Ongelijkheid tussen mannen en vrouwen en sekseverschillen komen op veel manieren tot uiting in onderzoek en klinische praktijk. De afwezigheid of het gebrek aan systematische vermelding/identificatie van geslacht en sekse in onderzoek, studies en gegevensverzameling zorgt ervoor dat specialisten geen concrete materiële basis hebben om onderzoek te doen naar pathologieën die specifiek vrouwen treffen.⁶ Zo wordt het onmogelijk om de behoeften van de bevolking te interpreteren en te begrijpen. Zonder goede identificatie, zonder een echte (materiële) basis, is het onmogelijk om aan de behoeften van de bevolking te voldoen.

Als het onderzoek zich niet verder ontwikkelt en rekening houdt met vrouwen wanneer het gegevens verzamelt, zullen hun behoeften nooit worden geïdentificeerd, laat staan aangepakt, en dat is waar we tegen moeten vechten. In 2016 werden richtlijnen⁷ ontwikkeld om onderzoekers in staat te stellen hun praktijken te standaardiseren.⁸ Het toont dat de wetenschap wel degelijk actie wil ondernemen.

Endometriose is een schoolvoorbeeld van hoe het gebrek aan onderzoek op het gebied van gezondheid vrouwen benadeelt. Een recent rapport van het KCE⁹ laat duidelijk zien dat, ondanks de decennialange strijd voor erkenning van endometriose, we slechts zeer vage cijfers hebben over de ziekte, over het aantal endometriose-gerelateerde consulten of over het aantal mensen dat behandeld wordt. Onze minister van Volksgezondheid, Frank Vandenbroucke, dringt er terecht op aan dat we deze patiënten moeten helpen¹⁰, maar om dat te kunnen doen, moeten we meer investeren in onderzoek naar deze pathologie en de diagnose toegankelijker te maken. Wat betreft de gezondheid van vrouwen (en gezondheid in het algemeen), moeten we een geneeskunde aanmoedigen die zich richt op preventie in plaats van genezen. Maar met een Arizona-regering die volgens de begrotingstabellen 523 miljoen euro wil besparen in de gezondheidszorg¹¹, gaat dat niet lukken…

Arizona zal, op het gebied van gezondheidszorg, niet tegemoetkomen aan de werkelijke behoeften van de bevolking, en in het bijzonder die van vrouwen.

Een deel van het probleem heeft ook te maken met het feit dat de onderzoeksmodellen niet systematisch vrouwen omvatten of het verschil tussen mannen en vrouwen bestuderen. De redenen die hiervoor worden gegeven zijn de frequente veranderingen in de hormonale cycli van vrouwen – en vooral het gebrek aan kennis erover – maar ook de kosten (het zou duurder zijn om vrouwelijke modellen op te nemen in klinische onderzoeken – wat trouwens niet is bewezen).¹² We zien dus dat economische belangen bepalend zijn voor de manier waarop onderzoek naar vrouwenziekten wordt uitgevoerd. Bovendien werden vrouwen lange tijd beschouwd als “kleine mannen”. In de VS werden ze bijvoorbeeld pas in 1993 opgenomen in klinische onderzoeken.¹³ We weten nu dat bepaalde pathologieën op een andere manier tot uiting komen, afhankelijk van geslacht en sekse¹⁴, maar de determinanten van gezondheid die specifiek zijn voor geslacht en sekse blijven slecht begrepen.

Aandeelhouders brengen onze gezondheid ernstige schade toe

De financiering voor onderzoek naar de gezondheid van vrouwen is niet alleen schrijnend ontoereikend, maar staat ook niet in proportie tot het zeer grote aantal mensen dat aan bepaalde pathologiën lijdt. Op wereldwijde schaal, wordt financiering (voor onderzoek, ontwikkeling van praktijken, enz.) voornamelijk toegeschreven aan het verbeteren van de seksuele en reproductieve gezondheid van vrouwen.¹⁵ We hebben specifieke richtlijnen voor vrouwen nodig voor de behandeling van ziekten met de hoogste sterftecijfers, zoals chronische rugpijn, beroertes en depressieve stoornissen. Er moet meer aandacht worden besteed aan gegevensanalyse en onderzoek naar de gezondheid van vrouwen, alsook aan de ontwikkeling van financieringsbeleid/richtlijnen. We moeten het advies van deskundigen in deze specifieke sector volgen¹⁶ en transparantie-eisen voor de verdeling van middelen en financiering in de gezondheidssector. De gezondheid van vrouwen zou niet in handen mogen zijn van de aandeelhouders van Big Pharma.

Onze samenleving moet kunnen inspelen op de werkelijke gezondheidsbehoeften van de bevolking, in tegenstelling tot de duidelijk uitgesproken bedoelingen van de Arizona-regering.

Vandaag verhinderen de allesverslindende ambities van de aandeelhouders van de grote farmaceutische bedrijven dat er echt iets wordt gedaan aan de gezondheidsbehoeften van vrouwen. Eerlijke gezondheid vereist meer transparantie in de financiering van onderzoek en van elk project dat de gezondheid van vrouwen ondersteunt en bevordert. We moeten campagne voeren voor openbare farmaceutische bedrijven die zich inzetten voor het welzijn van de bevolking. Deze bedrijven zouden geen instrument zijn voor verrijking, maar zouden ten dienste staan van de bevolking. We hebben een gezondheidsbeleid nodig dat onze hele samenleving ten goede komt, door zorgverleners beter op te leiden, de specifieke kenmerken van de gezondheid van vrouwen te erkennen en te investeren, met concrete plannen die de bevolking ten goede komen.

Dit artikel verschijnt in de jongerenrubriek Magma van Lava Media. Hier vind je al de artikels verschenen in die rubriek: https://lavamedia.be/category/articles-nl/magma/

1. https://www.sciensano.be/fr/coin-presse/comment-se-porte-la-population-feminine-en-belgique
2. Morbiditeit-mortaliteit: sterftecijfer voor een bepaalde ziekte.
3. Natuurbesprekingen, Bio-engineering, volume 2, pagina’s 797-798, https://www.nature.com/natrevbioeng/
4. https://geneeskunde-voor-het-volk.be/storage/media/visietekst-nl.pdf / https://www.bastamag.net/webdocs/pharmapapers/le-megabusiness-des-labos/1000-milliards-d-euros
   -de-profits-en-vingt-ans-comment-les-labos-sont-devenus-des-monstres-financiers
5. https://books.openedition.org/editionsmsh/58170?lang=fr
6. Women’s health: a new global agenda | BMJ Global Health | BMJ Global Health
7. Guideline: richtlijn, instructie
8. https://researchintegrityjournal.biomedcentral.com/articles/10.1186/s41073-016-0007-6
9. KCE: Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg
10. https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2024/02/28/minister-vandenbroucke-wil-betere-behandeling-voor-endometriose/
11. https://https://www.pvda.be/nieuws/hoe-arizona-ook-de-zorg-afbreekt
12. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6294461/ (Inclusion of females does not increase variability in rodent research studies. Annaliese K Beery / Women’s health: a new global agenda | BMJ Wereldwijde Gezondheid
13. https://www.mc.be/en-marche/sante/medecine/essais-cliniques-ou-sont-les-femmes
14. Sex and gender reporting in global health: new editorial policies. Sanne A E Peters,, Robyn Norton
15. Women’s health research lacks funding – in a series of charts – PubMed
16. 16 Natuurbesprekingen Bio-engineering, volume 2, pagina’s797-798 (2024), https://www.nature.com/natrevbioeng/