De veroordeling van Marine Le Pen voor financiële fraude is niet disproportioneel en ook niet politiek gemotiveerd. De straf ligt volledig in de lijn met gelijkaardige zaken tegen politici van de PS of Les Républicains.

Op 31 maart werd Marine Le Pen veroordeeld voor het verduisteren van Europees geld. Ze kreeg vier jaar gevangenisstaf, waarvan twee jaar voorwaardelijk, en ze mag zich de aankomende vijf jaar niet verkiesbaar stellen. Dit is een vrij lage straf, die ze in 2013 zelf ook gepast vond voor integriteitsschendingen, waaronder het verduisteren van overheidsgeld. Toen vond ze ook dat politici levenslang onverkiesbaar zouden moeten worden verklaard. En toch gaat Le Pen tegen haar veroordeling in hoger beroep, al zal een voor haar gunstigere uitspraak vermoedelijk te laat komen om nog deel te kunnen nemen aan de presidentsverkiezingen van 2027.

Helaas is deze uitspraak geen reden tot juichen. Jordan Bardella, de partijvoorzitter van het Rassemblement National en fractievoorzitter van Patriotten voor Europa in het Europees Parlement, stond twee weken voor het proces al ver bovenaan in de peilingen voor het presidentschap.¹ Behalve dat extreemrechts aan de macht dreigt te komen, is de nu al zieke Franse democratie sowieso al op weg naar de afgrond. In de reacties op de veroordeling van Le Pen schuilt een verlangen om boven de wet te staan, een roep naar absolutisme die wordt gevoed door de verdenking dat de zaak politiek gemotiveerd zou zijn. Helaas lijkt dit verlangen niet alleen rechts en extreemrechts te motiveren, maar ook Jean-Luc Mélenchon, die zelf ook wordt verdacht van het verduisteren van Europees geld.

De normalisering van corruptie

Nu de zaak Le Pen uitgelicht wordt, lijkt deze affaire wel een uitzondering en daardoor een aanwijzing dat er een politieke overweging achter het proces zit. Fraude wordt systematisch en gelijkmatig bestraft. Al betreffen de meeste zaken leden van Les Républicains (het voormalige UMP), toch gebeurt het geregeld dat ook centrumlinkse politici voor het gerecht worden gesleept. Zo is Modem, de partij van de huidige premier François Bayrou, onlangs nog veroordeeld in een gelijkaardige zaak.² In eerste instantie werd Bayrou zelf vrijgesproken, in tegenstelling tot andere partijleden. Maar het openbaar ministerie ging in hoger beroep en Bayrou mag er zich aan verwachten dit jaar weer voor de rechtbank te staan.

Le Pen’s oproep om frauderende politici levenslang onverkiesbaar te verklaren deed ze in 2013 in reactie op de Cahuzac-affaire. Jérôme Cahuzac, destijds minister van Financiën van de socialistische partij (PS), werd schuldig bevonden aan belastingfraude. Hij kreeg een gevangenisstraf van drie jaar, een boete van 300.000 euro en hij mag zich – net zoals Le Pen – vijf jaar niet verkiesbaar stellen.³ In december 2024 werd ook Sarkozy veroordeeld, en het zal niet lang duren voordat François Fillon, voormalig premier onder Sarkozy, voor de rechtbank komt te staan voor de schijnjob die hij geregeld zou hebben voor zijn vrouw Penelope Fillon.

Andere zaken die al lang in de vergetelheid zijn geraakt, betreffen vaak minder bekende politici, zoals Sylvie Andrieux van de PS. Zij kreeg in 2013 een gelijkaardige straf voor een fraudezaak waarbij het om veel kleinere bedragen ging dan in de zaak-Le Pen. Het klopt dus niet, zoals vele commentatoren, politici en journalisten zeggen, dat de straf disproportioneel zou zijn.⁴ De straffen op financiële fraude van politici in Frankrijk liggen hoog maar zijn voor Le Pen zeker niet hoger dan voor anderen.

De ernst van de zaak Le Pen

De Franse Republiek waarborgt dat alle burgers deel kunnen nemen aan de politiek en zich kandidaat kunnen stellen. Dat is in de praktijk niet altijd eenvoudig, maar de staat probeert deze ambitie waar te maken door de presidentskandidaten financiële beperkingen op te leggen. Daarom is Sarkozy veroordeeld⁵: hij kreeg 50 miljoen euro van niemand minder dan Mouammar Kadhafi om zijn campagne te financieren voor de presidentsverkiezingen van 2007, die hij uiteindelijk won. Kortom, de Franse Republiek erkent dat ongelijkheid schadelijk is voor de democratie en dat de rijken niet ongestraft verkiezingen zouden mogen kunnen kopen.

Behalve dat extreemrechts aan de macht dreigt te komen, is de nu al zieke Franse democratie sowieso al op weg naar de afgrond.

Maar lag het niet anders bij Le Pen? Net zoals bij presidentsverkiezingen bestaat er ook een bestedingslimiet voor politieke partijen dat afhangt van de verkiezingsresultaten voor de Tweede Kamer en het aantal parlementsleden van een partij. Het budget staat dan in verhouding tot de politieke vertegenwoordiging. Le Pen heeft na de overwinning in het Europese Parlement de enveloppe uit Brussel gebruikt om mensen voor de partij te laten werken, terwijl ze officieel voor het Europees parlement werkten: een schijnjob. Hiermee omzeilde ze dus vanaf 2014 de bestedingslimiet, wat al vrij snel aan het licht kwam door klokkenluiders binnen de partij zelf.⁶ Het zou om een totaalbedrag van meer dan 4 miljoen euro gaan: een behoorlijke springplank. Le Pen heeft dus niet simpelweg wat leuke baantjes geregeld voor partijleden en een hoger salaris voor vrienden en familie, ze vertekende hiermee significant het politieke speelveld.

De waarheid van fake news

“Iedereen heeft geld van de overheid in eigen zak gestoken, behalve het Front National… De Fransen zijn het zat om politici geld te zien verduisteren.”⁷ Dit zei Le Pen zo’n twintig jaar geleden toen ze de partij profileerde als een anticorruptiepartij. Het zal waarschijnlijk weinig invloed hebben op het vertrouwen van de leden in hun partij. Zelf houdt Le Pen vast aan de bewering dat ze geen schijnjobs heeft bekostigd en dat ze er zeker niet persoonlijk beter van is geworden.

Een Le Pen-kiezer kan die redenering waarschijnlijk goed volgen, vooral na de zaak-Fillon. In Frankrijk roept de term ‘schijnjob’ direct herinneringen op aan de aanklachten tegen François Fillon, die tijdens de presidentsverkiezingen aan het licht kwamen. In tegenstelling tot de parlementaire medewerkers van het Rassemblement National, die daadwerkelijk werk voor de partij verrichten, ontving Penelope Fillon een enveloppe zonder ook maar een vinger uit te steken. Met een gunstige herdefiniëring van de term ‘schijnjob’ zou je kunnen argumenteren dat het bij het Rassemblement National niet om schijnjobs ging, zeker niet zoals in het geval van Penelope Fillon. Kortom, Le Pen’s veroordeling zal wellicht geen grote morele barrière vormen voor aanhangers die voor de volgende verkiezingen al neigen om op Bardella te stemmen.

Verlangen naar absolutisme

Na de veroordeling van Le Pen liep de temperatuur flink op bij politici. Terwijl een Kamerlid van RN in de Assemblée Nationale schreeuwde dat het gerechtshof de verkiezingen had gestolen, greep Bayrou de kans om zijn vel te redden. Bayrou, wiens eigen corruptiezaak nog op de plank ligt, verklaarde onlangs dat rechters nergens zo veel macht hebben als in Frankrijk.⁸ Ook de extreemrechtse Éric Zemmour⁹ suggereerde, net zoals Jean-Luc Mélenchon en Gérald Darmanin overigens, dat het Franse recht vanuit politieke overwegingen Le Pen zou hebben veroordeeld.¹⁰ Darmanin, de Franse minister van Binnenlandse Zaken, tweette dat een overwinning op Le Pen niet moet worden gehaald voor de rechtbank, maar in de stembussen, een standpunt dat ook Mélenchon verdedigde.

De verontwaardiging tegenover het rechtssysteem naar aanleiding van de zaak-Le Pen is vooral een roep naar absolutisme, naar een systeem waarin sommigen het recht moeten hebben om boven de wet te staan.

Die zienswijze kent veel aanhang in de Franse media. Na de veroordeling van Sarkozy werd zijn zoon, Louis Sarkozy, uitgenodigd op het televisiekanaal LCI, waar hij de retorische vraag stelde of de rechters een politiek spel aan het spelen waren.¹¹ LCI is in handen van Martin Bouygues, zoals een groot deel van de media in Frankrijk. Martin Bouygues is tevens de peetoom van Louis Sarkozy (in Frankrijk is het niet best gesteld met de persvrijheid). Natuurlijk heeft rechts er baat bij de publieke opinie ervan te overtuigen dat elke corruptiezaak een linkse samenzwering is: als alles gepermitteerd is, kunnen zij sowieso rekenen op grotere zakken geld dan links.

Afgezien van Mélenchon, is de toon van links dermate omgekeerd, zo noemt het Kamerlid Clémentine Autain van L’Après (voormalig LFI-lid) de uitspraak een “gezonde” beslissing van justitie.¹² Het is geen verrassing dat Mélenchon zich als enige linkse politicus uitspreekt tegen de rechtszaak, als je weet dat er ook een onderzoek loopt naar het verduisteren van Europees geld binnen zijn partij.¹³

Het kabaal rond de veroordeling van Le Pen komt dus vooral van rechts. Duidelijk is wel dat alle verontwaardiging tegenover het rechtssysteem vooral een roep is naar absolutisme, naar een systeem waarin sommigen het recht moeten hebben om boven de wet te staan.

1. https://www.ipsos.com/fr-fr/barometre-politique-ipsos-la-tribune-dimanche
2. https://www.mediapart.fr/journal/france/131224/francois-bayrou-la-morale-dans-les-chaussettes
3. https://nos.nl/artikel/2147199-drie-jaar-cel-voor-frauderende-franse-oud-begrotingsminister
4. https://jacobin.com/2025/03/marine-le-pen-embezzlement-propaganda
5. https://www.mediapart.fr/journal/france/290325/semaine-11-du-proces-sarkozy-kadhafi-sept-ans-ferme-requis-contre-l-ancien-president
6. https://www.mediapart.fr/journal/france/170924/affaire-des-assistants-du-rn-le-systeme-le-pen-raconte-de-l-interieur
7. https://www.theguardian.com/world/2025/mar/31/marine-le-pen-verdict-throws-far-right-party-into-chaos-two-years-before-election
8. https://www.mediapart.fr/journal/politique/010425/condamnation-de-marine-le-pen-le-trouble-de-bayrou-cree-le-trouble-l-assemblee
9. https://www.lejdd.fr/politique/ce-nest-pas-aux-juges-de-decider-pour-qui-doit-voter-le-peuple-zemmour-revolte-par-la-condamnation-de-le-pen-156568
10. https://www.mediapart.fr/journal/politique/310325/condamnation-de-marine-le-pen-la-droite-et-les-insoumis-critiquent-la-decision
11. https://www.mediapart.fr/journal/france/010425/le-pen-sarkozy-il-n-y-pas-de-republique-des-juges-mais-des-juges-de-la-republique
12. https://www.mediapart.fr/journal/politique/310325/condamnation-de-marine-le-pen-la-droite-et-les-insoumis-critiquent-la-decision
13. https://www.liberation.fr/societe/police-justice/desinteret-et-meconnaissance-des-regles-la-charge-de-loffice-antifraude-europeen-contre-jean-luc-melenchon-20250328_KQJD26YUEFBY5MUBTV52EMO54Q/