Europa moet erkennen dat zijn eigen veiligheid en die van Oekraïne onmogelijk kunnen worden gerealiseerd door een strategie van confrontatie die tot doel heeft Rusland te isoleren, de oorlog uit te breiden en de vijandigheid tussen de EU en Rusland te versterken.

Sinds het einde van de Koude Oorlog in 1991 wordt de relatie tussen de Europese Unie en Rusland gekenmerkt door gemiste kansen, wantrouwen en strategische fouten. De laatste jaren is deze fragiele relatie verergerd tot een militaire confrontatie in Oekraïne. De voortdurende oorlog in Oekraïne, die een verwoestende menselijke, economische en geopolitieke tol eist, heeft de kloof tussen Rusland en de Europese Unie dramatisch en gevaarlijk verdiept. Er is dan ook dringend nood aan een nieuwe evaluatie van de manier waarop Europa de motieven van Rusland bekijkt en hoe het met zijn buurland moet omgaan.

Het dominante Europese verhaal over een niet-uitgelokte Russische agressie in Oekraïne is historisch gezien oppervlakkig en strategisch gezien gevaarlijk. Een genuanceerder begrip van de historische veiligheidsbelangen van Rusland, een erkenning van de westerse provocaties na 1991 en een terugkeer naar diplomatie, neutraliteit voor Oekraïne en collectieve veiligheidsprincipes die geworteld zijn in de naoorlogse Europese instellingen zijn essentieel. Mijn voorstellen gaan niet over verzoening; ze gaan over het leggen van de basis voor een duurzame vrede in Europa en veiligheid voor Oekraïne.

De strategische houding van Rusland : verdediging, niet verovering van het Westen

Om te begrijpen hoe Europa met Rusland moet omgaan, moeten we beginnen met de vraag hoe Rusland zichzelf en zijn veiligheid ziet. Al eeuwenlang wordt het geopolitieke gedrag van Rusland niet zozeer bepaald door een vermeende westwaartse expansiedrang als wel door de angst voor een invasie vanuit het Westen. Dat is geen Russische paranoia, het is de reflectie van een lange geschiedenis. Het Westen is Rusland herhaaldelijk binnengevallen, vaak met catastrofale gevolgen voor Rusland. De invasie van Polen en Litouwen tijdens de moeilijke tijden begin 1600; de Zweedse invasies begin 1700; de invasie van Napoleon in 1812 en natuurlijk de invasie van nazi-Duitsland in 1941 : ze hebben allemaal diepe sporen nagelaten in het collectieve geheugen van Rusland. Dit waren geen kleine grensschermutselingen, maar existentiële bedreigingen die een enorm verlies aan Russische levens en grote materiële verwoestingen hebben aangericht.

Zelfs de Sovjetbezetting van Oost-Europa na de Tweede Wereldoorlog – hoewel ongetwijfeld repressief – kwam niet voort uit Sovjet- of Russisch imperialisme. Het was in de kern een veiligheidsstrategie, gemotiveerd door het trauma van Hitlers invasie, die 27 miljoen Sovjetlevens kostte, en door de eenzijdige beslissing van de VS en zijn bondgenoten om West-Duitsland vanaf eind jaren 1940 te herbewapenen. De herbewapening door de VS van West-Duitsland versterkte de vastberadenheid van Moskou om een militaire buffer te handhaven tussen West-Duitsland en de Sovjet-Unie.

Gedurende de jaren 1950 probeerde de Sovjet-Unie een einde te maken aan de dreiging van Duitse herbewapening door druk uit te oefenen op de VS om in te stemmen met een neutraal, gedemilitariseerd en herenigd Duitsland. Stalin zette deze koers voort in 1952 (in de beroemde Stalin Notes) en Chroesjtsjov probeerde een nieuwe detente te creëren in 1955, waarbij hij de terugtrekking van de Sovjet-Unie uit Oostenrijk gebruikte als een model van neutraliteit dat kon worden toegepast op Duitsland. De Sovjet-Unie trok haar bezettingstroepen in 1955 terug uit Oostenrijk op basis van de Oostenrijkse neutraliteitsverklaring en het feit dat Oostenrijk permanent afzag van NAVO-lidmaatschap. De Sovjet-Unie hoopte het Oostenrijkse model te gebruiken als een aansporing voor de VS om dezelfde aanpak toe te passen op Duitsland. De belangrijke Amerikaanse diplomaat George Kennan was een groot voorstander van de strategie van vrede met de Sovjet-Unie door middel van Duitse neutraliteit en ontwapening, maar de VS-regering wees het initiatief van de Sovjet-Unie resoluut van de hand en nam in plaats daarvan in 1955 een herbewapend West-Duitsland op in de NAVO.

In de context van vandaag moet de inval van Rusland in Oekraïne in februari 2022 door deze historische lens worden gezien. Het is essentieel om zich af te vragen waarom Rusland Oekraïne binnenviel — en of die invasie voorkomen had kunnen worden. Het antwoord, dat ons in het gezicht staart, luidt dat de Russische invasie in februari 2022 werd uitgelokt door 30 jaar agressief beleid van de VS tegenover Rusland, vanaf het einde van de Sovjet-Unie in december 1991. Dit agressieve beleid van de VS ging gepaard met een totaal afwijzende houding van de VS tegenover de bezorgdheden van Rusland over zijn veiligheid.

Al eeuwenlang wordt het geopolitieke gedrag van Rusland niet zozeer bepaald door een westwaartse expansiedrang als wel door de angst voor een invasie vanuit het Westen.

De oorlog in februari 2022 had op veel momenten voorkomen kunnen worden. De VS had ervoor kunnen kiezen om de NAVO niet uit te breiden naar Oekraïne. De VS had ervoor kunnen kiezen om de gewelddadige staatsgreep in februari 2014 tegen een pro-Russische president van Oekraïne niet te steunen. De VS had Oekraïne onder druk kunnen zetten om het Minsk II-akkoord uit te voeren. De VS had ervoor kunnen kiezen om in december 2021 met Rusland te onderhandelen, toen president Poetin een ontwerpovereenkomst tussen Rusland en de VS over veiligheidsgaranties voorstelde.¹ Zelfs in de weken na de invasie had de oorlog in april 2022 beëindigd kunnen worden, in het zogenaamde proces van Istanboel. De invasie van Rusland was immers niet bedoeld om Oekraïne te veroveren, maar om Oekraïne te dwingen neutraliteit te accepteren en het lidmaatschap van de NAVO op te geven.

De weg naar de oorlog in Oekraïne : westerse expansie en het verlies van vertrouwen

De oorlog in Oekraïne is niet het resultaat van een niet-uitgelokte Russische invasie, zoals zo vaak wordt beweerd, maar het breekpunt na decennialange westerse, met name Amerikaanse, inmenging in wat Rusland als zijn veiligheidszone beschouwt. Na de ineenstorting van de Sovjet-Unie hoopten veel Russische leiders – vooral degenen die hervormingen en democratie voorstonden – op een nieuwe veiligheidsarchitectuur waarin Rusland als partner zou worden opgenomen. Ook al ontkent men dat vandaag, feit is dat de VS en Duitsland expliciet en herhaaldelijk aan Sovjet-president Mikhail Gorbatsjov en Russische president Boris Jeltsin beloofden dat het NAVO-bondgenootschap geen “ centimeter oostwaarts ” zou opschuiven en dat het Westen meer in het algemeen geen voordeel zou halen uit de relatieve zwakte van de Sovjet-Unie en Rusland in de context van de Duitse hereniging in 1990.² Dit bleken westerse leugens te zijn.

Al in 1992 begon het Witte Huis plannen te maken voor uitbreiding van de NAVO. In 1994 nam de regering-Clinton een langetermijnplan aan voor de uitbreiding van de NAVO, volledig in strijd met de beloften die een paar jaar eerder waren gedaan. Vanaf het einde van de jaren 1990 begint de NAVO uit te breiden naar het oosten, eerst met Polen, Hongarije en Tsjechië, en vervolgens in 2004 met de Baltische staten, Roemenië, Bulgarije, Slovenië en Slowakije. Geen centimeter oostwaarts ? Ik denk het niet.

Al in het midden van de jaren negentig was het VS-plan om de NAVO niet alleen uit te breiden naar Centraal- en Oost-Europa, maar helemaal naar de zuidelijke Kaukasus, inclusief Georgië. Het plan was om Rusland in het Zwarte Zeegebied te omsingelen en zo de Russische warmwatervloot, die sinds 1783 in Sevastopol op de Krim is gestationeerd, vast te zetten. Het plan volgde het scenario van Lord Palmerston en Napoleon III in de Krimoorlog (1953-6).

Zbigniew Brzezinski (politicoloog en sleutelfiguur in de internationale politiek van de VS als adviseur van presidenten Lyndon Johnson, Jimmy Carter en Barack Obama) beschreef die strategie in 1997, zowel in zijn boek The Grand Chessboard ³als in een opmerkelijk artikel voor Foreign Affairs, genaamd “ A Geostrategy for Eurasia ”. Brzezinski zag in dat Rusland zou terugdeinzen voor zo’n plan, omdat het net was ontworpen door de VS om Rusland te omsingelen en te verzwakken. Sommigen in de Deep State van de VS spraken ook over het “ dekoloniseren van Rusland ”, of het in stukken breken van Rusland. Brzezinski vond dat Rusland onder druk moest worden gezet om een zwakke confederatie van drie grotendeels autonome delen te worden : Europees Rusland, Siberisch Rusland en het Verre Oosten.

Brzezinski onderzocht ook grondig hoe Rusland zou reageren op zo’n agressieve Amerikaans-Europese NAVO-strategie. Zijn antwoord was duidelijk en illustreert de arrogantie van de VS van de jaren negentig. Hij voorspelde vol zelfvertrouwen dat Rusland zou buigen voor de superieure westerse macht. Hij legde het zo uit : “ De enige echte geostrategische optie voor Rusland – de optie die Rusland een realistische internationale rol kan geven en die ook de kans op transformatie en sociale modernisering kan maximaliseren – is Europa. En niet eender welk Europa, maar het trans-Atlantische Europa van de zich uitbreidende EU en NAVO. Zo’n Europa begint vorm te krijgen … en het zal waarschijnlijk ook nauw verbonden blijven met de VS. Dat is het Europa waartoe Rusland zich zal moeten verhouden, als het een gevaarlijk geopolitiek isolement wil vermijden ”.

Deze voorspelling van Brzezinski toont de fundamentele strategische misrekening van het Westen : dat het Rusland kon bedreigen, militaire bases kon uitbreiden in de richting van Rusland, regeringen in de buurt van Rusland omver kon werpen door middel van kleurenrevoluties en zelfs de ontmanteling van Rusland tot doel kon hebben en dat Rusland niets anders zou doen dan zich gedwee onderwerpen aan de superieure macht van het Westen.

De noodlottige stap te ver in 2008

In 2008 nam de NAVO een beslissende stap door op een top in Boekarest te verklaren dat Oekraïne en Georgië “ lid zullen worden van de NAVO ”.⁴ Hoewel de NAVO geen tijdschema vastlegde, werd de NAVO-verklaring van Boekarest in Moskou ontvangen als een ernstige provocatie. De Maidan-opstand van 2014, die de democratisch verkozen president van Oekraïne, Viktor Janoekovitsj, met actieve steun van westerse regeringen ten val bracht, was een ander beslissend moment. In de visie van Moskou, waarmee ik het eens ben op basis van uitgebreid bewijsmateriaal, was dit geen revolutie, maar een door het Westen gesteunde gewelddadige staatsgreep die Oekraïne resoluut tegen Rusland opzette. Kort daarna annexeerde Rusland de Krim en steunde het separatisten in de Donbas. Het post-coupregime in Kiev zei dat het de Russische marine uit de Krim wilde verdrijven. Rusland trad op om te voorkomen dat de Krim in handen van de NAVO zou vallen.

Sommigen in de Deep State (staat binnen de staat) van de VS spraken ook over het opsplitsen van Rusland in een Europees en een Siberisch Rusland en het Verre Oosten.

Hoewel de acties van Rusland op de Krim en in de Donbas in het Westen alom werden veroordeeld als Russische agressie, waren ze in feite rechtstreeks het gevolg van de rol die de VS en de EU speelden in het destabiliseren van de regio door hun steun voor regimeverandering en hun brutale afwijzing van Russische veiligheidsbelangen. Het Minsk II-akkoord, bemiddeld door Rusland, Frankrijk en Duitsland en ondertekend in 2015 met de unanieme steun van de VN-Veiligheidsraad, was ogenschijnlijk bedoeld om het conflict in de Donbas op te lossen door middel van onderhandelde autonomie voor de etnisch Russische regio’s. Maar Oekraïne weigerde, opnieuw met steun van het Westen, schaamteloos om de overeenkomst uit te voeren. Ondertussen bouwden de VS en Europa het Oekraïense leger uit tot het grootste leger van Europa. Tegen 2022 was Rusland ervan overtuigd dat Oekraïne in feite een vooruitgeschoven basis van de NAVO was, uitgerust met geavanceerde westerse wapens en openlijk vijandig tegenover Moskou. De invasie die volgde, kwam voort uit de perceptie van een omsingeling, en niet uit een imperiale ambitie om de Sovjet-Unie weer op te bouwen, zoals sommige westerse leiders beweerden.

De Angelsaksische sabotage van het vredesproces van Istanbul

In april 2022 stonden Rusland en Oekraïne op het punt een vredesakkoord te ondertekenen in Istanbul, waarbij de Turkse regering als bemiddelaar optrad. De VS en het VK hebben Oekraïne toen overgehaald om het akkoord niet te ondertekenen.⁵ Sindsdien zijn honderdduizenden Oekraïners gesneuveld of ernstig gewond geraakt. Toch vormt het kader van het proces van Istanbul ook vandaag nog steeds de basis voor vrede.

Het ontwerpvredesakkoord (van 15 april 2022) en het communiqué van Istanbul (van 29 maart 2022) waarop het was gebaseerd, bieden een verstandige en eenvoudige manier om het conflict te beëindigen. Bovendien zal Oekraïne, drie jaar nadat het de onderhandelingen eenzijdig heeft afgebroken, naast de grote verliezen die het sindsdien heeft geleden, uiteindelijk meer grondgebied verliezen dan het in april 2022 zou verliezen – maar het kan nog steeds de essentiële benodigdheden winnen : soevereiniteit, internationale veiligheidsafspraken en vrede.

In de onderhandelingen van 2022 was er een overeenkomst over de permanente neutraliteit van Oekraïne en internationale veiligheidsgaranties voor het land. Over de uiteindelijke verdeling van de betwiste gebieden zou na verloop van tijd worden beslist op basis van onderhandelingen tussen de partijen, waarbij beide partijen zich ertoe verbonden geen geweld te gebruiken om de grenzen te wijzigen. Over de precieze structuur van de veiligheidsafspraken moest nog worden onderhandeld.

Toen de ontwerpovereenkomst op 15 april bijna klaar was, greep de VS in om het proces te stoppen. De VS en het VK spoorden Oekraïne aan om de neutraliteit te verwerpen en de oorlog verder te zetten. De VS beloofde volledige steun te verlenen “ zo lang als nodig is ” (“ for as long as it takes ”), Oekraïne trok zich vervolgens terug uit de onderhandelingen en sloot later zelfs de mogelijkheid van nieuwe onderhandelingen uit. Sindsdien heeft Oekraïne misschien wel 1 miljoen of meer gesneuvelde of ernstig gewonde soldaten en meer grondgebied verloren.

Diplomatieke stilte : Europa’s gemiste kans

De ergste fout van het westerse beleid sinds 2022 is zonder twijfel de bijna totale afwezigheid van diplomatie. Al meer dan drie jaar zijn er geen betekenisvolle diplomatieke contacten op hoog niveau meer tussen de EU en Rusland. Deze weigering van elke dialoog is niet alleen onverantwoordelijk, maar ook gevaarlijk.

Diplomatie vereist geen morele gelijkwaardigheid. Het vereist realisme, pragmatisme en de erkenning dat duurzame vrede alleen mogelijk is via dialoog. Zelfs tijdens de donkerste dagen van de Koude Oorlog hielden de leiders van de VS en de Sovjet-Unie geheime kanalen open en onderhandelden ze over wapenbeheersingsverdragen. Die bereidwilligheid om met de andere kant te spreken – belichaamd door de Akkoorden van Helsinki en de oprichting van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) – is vandaag afwezig. Europa, dat het zwaarst getroffen zou worden door een verdere escalatie, heeft het meeste te winnen bij een hervatting van de diplomatie. Het moet opkomen voor zijn onafhankelijke belangen en gesprekken mogelijk maken die de basis leggen voor een onderhandelde oplossing. Aangezien er geen militaire oplossing is voor de oorlog in Oekraïne, zullen de kosten voor zowel Oekraïners, Russen als Europeanen stijgen als de gevechten doorgaan.

Een weg naar vrede : neutraliteit, wapenbeheersing en collectieve veiligheid

Europa moet een vijfdelig kader voor een duurzame vrede steunen.

Ten eerste de toezegging dat de NAVO niet zal uitbreiden naar Oekraïne. Dit zou niet betekenen dat we toegeven aan Russische eisen, maar dat we de geopolitieke realiteit erkennen die vanaf het begin duidelijk was. Het NAVO-lidmaatschap van Oekraïne is niet essentieel voor de soevereiniteit of veiligheid van het land. Integendeel, het is een rode lijn geworden die het land in een uitputtingsoorlog met Rusland heeft gedreven. Een neutraal Oekraïne, zoals Oostenrijk tijdens de Koude Oorlog, zou nog steeds kunnen streven naar integratie in de EU, democratisch bestuur en economische ontwikkeling, zonder een pion of slachtoffer te worden van de concurrentie tussen de grote mogendheden.

Ten tweede zou Oekraïne een neutrale status moeten aannemen als onderdeel van een bredere veiligheidsgarantie. Neutraliteit is niet hetzelfde als zwakheid; het kan gepaard gaan met veiligheidsgaranties en internationaal toezicht. Een dergelijke status zou Rusland geruststellen en tegelijkertijd de onafhankelijkheid van Oekraïne respecteren. De soevereiniteit en territoriale integriteit van een neutraal Oekraïne moeten worden gewaarborgd door een internationale overeenkomst die wordt goedgekeurd door de VN-Veiligheidsraad.

Ten derde zal er, hoe pijnlijk ook, enig territoriaal verlies zijn ten voordele van Rusland. Europa beweert bezwaar te hebben tegen elke territoriale verandering onder dwang, maar in feite heeft het grootste deel van Europa Kosovo erkend dat de NAVO in 1999 met geweld van Servië heeft afgescheiden tijdens een 78 dagen durend bombardement. De afscheiding van Zuid-Soedan is een ander recent geval van een grenswijziging onder druk van de Verenigde Staten. Natuurlijk hadden de VS en Europa Oekraïne elk verlies van grondgebied kunnen besparen – als de VS en Europa niet hadden samengespannen om de Oekraïense regering te laten vallen in februari 2014. Evenzo had het verlies van de Donbas helemaal voorkomen kunnen worden als de VS en de EU erop hadden gestaan dat Oekraïne het Minsk II-akkoord uitvoerde.

Al meer dan drie jaar zijn er geen betekenisvolle diplomatieke contacten op hoog niveau meer tussen de EU en Rusland. dat is niet alleen onverantwoordelijk, maar ook gevaarlijk.

Ten vierde moeten de Verenigde Staten en Rusland terugkeren naar kernwapenbeheersing. De eenzijdige terugtrekking van de VS uit het Anti-Ballistic Missile Treaty (ABM-verdrag) in 2002 en uit het Intermediate-Range Nuclear Forces Treaty (INT-verdrag) in 2019, de opschorting van het New START-verdrag en het dreigende einde van dat verdrag in 2026 hebben de wereld in een hachelijke positie gebracht. Het risico op een onbedoelde escalatie of misrekening wordt steeds groter, vooral in een instabiel gebied als Oost-Europa. Europa moet druk uitoefenen op Washington en Moskou om de onderhandelingen over kernwapenbeheersing en strategische stabiliteit te hervatten.

Ten vijfde moet het beginsel van collectieve veiligheid in Europa worden hersteld. De OVSE, voortgekomen uit het Helsinki-proces, is gebouwd op het idee dat vrede in Europa samenwerking vereist, geen confrontatie. Het doel was om een pan-Europese veiligheidsruimte te creëren waarin alle landen – ongeacht hun bondgenootschappen – een stem en een belang hebben. Deze visie moet nieuw leven worden ingeblazen.

De morele en strategische noodzaak van vrede

De aanpak die ik aanbeveel, wordt door critici vaak afgedaan als naïef of te verzoenend. Ze is echter geworteld in de harde lessen van de geschiedenis en de dringende gevaren van vandaag. Europa kan het zich niet veroorloven om een grotere oorlog in te slaapwandelen. Het kan ook niet doorgaan met het uitbesteden van zijn veiligheid en strategische positionering aan Washington, wiens belangen niet altijd overeenkomen met die van het Europese continent.

De morele noodzaak is ook duidelijk. De oorlog in Oekraïne heeft honderdduizenden mensen het leven gekost, miljoenen mensen ontheemd en op grote schaal infrastructuur verwoest. Met elke maand die voorbijgaat, wordt de tol hoger. De heropbouw van Oekraïne zal tientallen jaren en honderden miljarden dollars in beslag nemen, en kan pas echt beginnen als de gevechten ophouden. Bovendien heeft de oorlog de verdeling van de wereld in vijandige blokken verdiept, de mondiale samenwerking op het gebied van klimaatverandering en ontwikkeling verzwakt en economische verstoringen veroorzaakt die het Globale Zuiden onevenredig zwaar hebben getroffen. Vrede in Oekraïne is niet alleen een regionale kwestie : het is een wereldwijde prioriteit.

Een oproep voor een nieuw Europees diplomatiek leiderschap

Europa staat nu voor een keuze. Het kan doorgaan met een strategie van confrontatie die erop gericht is Rusland te isoleren, de oorlog te intensifiëren en de vijandigheid tussen de EU en Rusland te verankeren. Of Europa kan het initiatief nemen om een nieuwe weg naar vrede in te slaan. Dit vraagt visie, moed en de bereidheid om te breken met het dominante verhaal.

De eerste stap is om het debat te herkaderen. Vrede is niet zwak zijn. Diplomatie is niet toegeven. Neutraliteit is niet isolatie. Het zijn instrumenten om een duurzame en inclusieve veiligheidsorde op te bouwen. Europa moet ook met één stem spreken en er bij Washington op aandringen dat wapenbeheersing en diplomatie prioriteit krijgen in plaats van meer oorlogsvoering.

Europa moet opnieuw investeren in instellingen voor collectieve veiligheid en diplomatie. De OVSE moet nieuw leven worden ingeblazen. De toekomst van Oekraïne moet niet worden veiliggesteld door oorlog, maar door neutraliteit, heropbouw en integratie in een vreedzame en welvarende Europese orde.

Vrede betekent ook niet een bevroren conflict. In plaats daarvan moet Europa erkennen dat zijn eigen veiligheid en die van Oekraïne onmogelijk kunnen worden bereikt door confrontatie, uitsluiting of militaire escalatie ten opzichte van Rusland. De Europese veiligheid moet worden opgebouwd door middel van diplomatie, compromissen en het opnieuw creëren van een collectief veiligheidskader dat de nationale veiligheidsbelangen van alle actoren erkent, inclusief die van Rusland.

Niemand kan de oorlog in Oekraïne winnen, zeker Oekraïne niet. Maar er is nog tijd om de totale catastrofe te voorkomen. Europa moet terugkeren naar de diplomatie en het moeilijke, maar noodzakelijke werk van vredestichting omarmen. Het alternatief voor diplomatie in dit stadium is niet een overwinning op Rusland, maar verwoesting voor Oekraïne en misschien zelfs voor de wereld als er een escalatie naar een kernoorlog plaatsvindt. Europa moet niet handelen uit woede of angst, maar werken aan een toekomst waarin samenwerking op het hele continent in de plaats komt van conflict, en waarin vrede weer mogelijk wordt.

Vind de engelse versie vand dit artikel terug op :

Rethinking Europe’s Engagement with Russia

1. https://mid.ru/ru/foreign_policy/rso/nato/1790818/
2. National Security Archive. “ NATO Expansion : What Gorbachev Heard.” 12 december 2017.
3. Zbigniew Brzezinski was politicoloog, hoogleraar en een sleutelfiguur in de internationale politiek van de Verenigde Staten van de jaren 1960 tot de jaren 2010. Hij was adviseur van de presidenten Lyndon Johnson, Jimmy Carter en Barack Obama). Zijn belangrijkste werk is The Grand Chessboard : American Primacy and its Geostrategic Imperatives, New York : Basic Books, 1997.
4. NAVO. Verklaring van de top van Boekarest. 3 april 2008
5. Zie “ How The Chance Was Lost For A Peace Settlement Of The Ukraine War – Michael Von Der Schulenburg ”. 2023. 14 november 2023. https://michael-von-der-schulenburg.com/how-the-chance-was-lost-for-a-peace-settlement-of-the-ukraine-war/.