Over de standbeelden van Leopold II is al veel inkt – en rode verf – gevloeid, maar hun betekenis blijft omstreden materie. Een cultuurhistorische analyse verduidelijkt hun symbolische gewicht.
De Koning verschijnt bij dageraad, met roodgekleurde handen. Scharlakenrode tranen lijken in zijn ogen te branden en glijden langs zijn wangen naar zijn baard. Op de flank en de romp van zijn paard staan de woorden “Racisme” en “BLM” in het geel geschilderd, terwijl op zijn borst in het wit “Pardon” staat. In Brussel zijn betogers van Black Lives Matter voor het standbeeld van Leopold II op het Troonplein bijeengekomen om te eisen dat het eindelijk zou worden neergehaald.
In 1986, na soortgelijke protesten in Birmingham, maakte John Akomfrah het filmessay Handsworth Songs, waarin een zin wordt uitgesproken alsof hij in de tijd is blijven hangen: “Er is geen geschiedenis in de rellen, alleen de geesten van andere geschiedenissen.” In juni 2020 roepen de betogers opnieuw de geesten van onbekende geschiedenissen op, spreken hun namen uit en maken hun spookachtige aanwezigheid weer zichtbaar. We kunnen ons deze geesten voorstellen als een Aeschyluskoor dat deze regels zingt uit Adrienne Rich’s “What Kind of Times Are These”:
Dit is nergens anders dan hier,
ons land dat dichter bij zijn eigen waarheid en angst komt
zijn eigen manieren om mensen te doen verdwijnen.1
-
Dit artikel werd geschreven in 2020 en verscheen oorspronkelijk in New Left Review 127, jan-feb 2021.
Overal ter wereld worden we opgeroepen om de geesten van onze geschiedenis te herkennen en de manieren waarop we ze laten verdwijnen. In België krijgt deze opdracht gestalte tegen de achtergrond van de zestigste verjaardag van de onafhankelijkheid van de Democratische Republiek Congo, waardoor het rode pigment van de handen van Leopold II een bijzondere tint krijgt.
De eisen van de betogers lokken verschillende reacties uit. Sommigen maken er bezwaar tegen dat de standbeelden zouden worden verwijderd zonder debat. Velen beweren dat dit zou neerkomen op het uitwissen van de geschiedenis.
