Niet de transferts tussen de regio’s zijn belangrijk in de Belgische financiën, wel de ingebakken bezuinigingsdiscipline van de budgetverdeling. Of hoe Thatchers “I want my money back” echoot in de begrotingsdebatten.
De begrotingskwestie houdt de gemoederen in België bezig. Of het nu gaat over de federale of regionale schuld, overheidsuitgaven die onhoudbaar worden of de terugkeer van de Europese begrotingsregels, het dominante discours dringt aan op een terugkeer naar besparingsbeleid als enige mogelijkheid. De verdeling van de Belgische federale financiering is nochtans het resultaat van politieke keuzes: hoe worden overheidsbegrotingen gefinancierd? Welke rol spelen schulden in het ‘disciplineren’ van regeringen? Hoe botst de budgetverdeling tussen de federale staat en de gewesten en gemeenschappen met democratische keuzes?
Om wat licht op deze zaken te werpen, spraken we met Damien Piron. Zijn werk onderzoekt de neoliberale hervorming van de Belgische staat via overheidsfinanciën. In zijn thesis politieke wetenschappen belicht hij de politieke dimensie van de verdeling van de Belgische federale begroting, in het bijzonder door de Bijzondere Financieringswet (BFW) te bestuderen. De BFW kan worden gezien als de “ruggengraat van de verdeling van middelen tussen de federale staat, de gewesten en de gemeenschappen in België”, legt Piron uit. “De meeste literatuur over dit onderwerp bestudeert deze kwestie vanuit een economische of juridische invalshoek. Ik probeer juist de politieke oorzaken en gevolgen van deze financiering te reconstrueren.”
MATHIEU STRALE In uw werk benadrukt u net het feit dat het ideologische kader waarbinnen de onderhandelingen over de budgetverdeling binnen het toekomstige federale België zullen plaatsvinden, al wordt bepaald lang voordat er sprake is van een hervorming van de Belgische staat.
DAMIEN PIRON Inderdaad. Al in de jaren vijftig begonnen economen de begrotingskwestie in België te bestuderen vanuit het standpunt van intergewestelijke overdrachten. Dit geldt in het bijzonder voor het Centrum voor Economische Studiën van de KU Leuven, een onderzoekscentrum opgericht door Gaston Eyskens, die tussen de jaren vijftig tot en met zeventig verschillende keren eerste minister was voor de CVP (nu CD&V) en beschouwd wordt als een van de grondleggers van het Belgische federalisme.
Het doel van het onderzoek van dit centrum was om bij te dragen aan het publieke debat over de kwestie van de herverdeling van rijkdom in België, ten nadele van Vlaanderen. Maar de ambitie was ook om het toekomstige politieke kader te vormen dat zou leiden tot de federalisering van de Belgische staat. Een van de auteurs van deze studies over financiële overdrachten is bijvoorbeeld Paul Van Rompuy, die later expert werd voor CD&V tijdens de onderhandelingen over de staatshervormingen en later voorzitter werd van de Hoge Raad van Financiën, het orgaan dat verantwoordelijk is voor de correcte naleving van de BFW.
