Al sinds de Russische inval in Oekraïne zijn onderhandelingen voor de vrede aan de gang. Het Westen speelt hierin te vaak de rol van dwarsligger.
Rusland viel Oekraïne binnen op 24 februari 2022 Op 28 februari ontmoetten Russische en Oekraïnse diplomaten elkaar in de Gomel regio van Wit-Rusland, aan de grens met Oekraïne.1 Ze waren er om een wapenstilstand te onderhandelen. Die gesprekken zijn mislukt. Begin maart kwamen beide partijen opnieuw bijeen in Wit-Rusland voor een tweede en derde gespreksronde. Op 10 maart kwamen de ministers van Buitenlandse Zaken van Oekraïne en Rusland samen in Antalya, Turkije,2 en ten slotte hebben hoge ambtenaren van Oekraïne en Rusland elkaar eind maart ontmoet in Istanbul, Turkije, op initiatief van de Turkse president Recep Tayyip Erdoğan.3 Op 29 maart zei de Turkse minister van Buitenlandse Zaken Mevlüt Çavuşoğlu: “Wij zijn verheugd te zien dat de toenadering tussen de partijen in elke fase is toegenomen. Over sommige kwesties werd consensus en overeenstemming bereikt.” Tegen april was er volgens een artikel in Foreign Affairs een akkoord bereikt tussen Rusland en Oekraïne over een voorlopige interimdeal.
Begin april begonnen de Russische troepen zich terug te trekken uit de noordelijke Oblast Chernihiv in Oekraïne.4 Rusland zette zijn militaire operaties rond de Oekraïense hoofdstad Kiev stop. De Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk beweerden dat deze terugtrekking een gevolg was van militair falen, terwijl de Russen zeiden dat het te danken was aan de interimdeal. Het is onmogelijk om op basis van de beschikbare feiten vast te stellen welke van de twee standpunten juist was.
Sinds 2014 hadden de Verenigde Staten via het Oekraïne Security Assistance Initiative meer dan 19 miljard dollar uitgegeven aan opleiding en uitrusting voor het Oekraïense leger.
Voordat de deal echter verder kon worden geconsolideerd, kwam toenmalige Brits premier Boris Johnson op 9 april naar Kiev. Een Oekraïens mediakanaal – Ukrainska Pravda – meldde dat Johnson twee boodschappen had voor de Oekraïense president Volodymyr Zelenskyy: ten eerste dat er met de Russische president Vladimir Poetin niet moet worden onderhandeld, maar dat hij onder druk moet worden gezet. Ten tweede dat het westen geen overeenkomsten met het Kremlin zou sluiten, zelfs als Oekraïne daartoe bereid was. Volgens Ukrainska Pravda werd “het bilaterale onderhandelingsproces kort na het bezoek van Johnson gepauzeerd”.5 Een paar weken later bezochten VS-minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken en VS- minister van Defensie Lloyd Austin Kiev. Na de reis zei Austin op een persconferentie op een niet nader genoemde locatie in Polen: “We willen Rusland verzwakt zien.”6 Er is geen rechtstreeks bewijs dat Johnson, Blinken en Austin rechtstreeks druk uitoefenden op Zelenskyy om zich terug te trekken uit de tussentijdse onderhandelingen, maar er is voldoende indirect bewijs om aan te nemen dat dit het geval was.
Het gebrek aan bereidheid om Oekraïne te laten onderhandelen met Rusland dateert van vóór deze bezoeken. In een artikel in de Washington Post van 10 maart 2022 verklaarden hoge ambtenaren uit de regering van president Joe Biden dat de huidige VS-strategie “erin bestaat ervoor te zorgen dat de economische kosten voor Rusland zwaar en duurzaam zijn, en Oekraïne militair te blijven steunen in zijn streven om Rusland zoveel mogelijk nederlagen toe te brengen.”7
Lang voor de Russische invasie in Oekraïne, al sinds 2014, hadden de Verenigde Staten via het Oekraïne Security Assistance Initiative van het VS-ministerie van Defensie al meer dan 19 miljard dollar uitgegeven aan opleiding en uitrusting voor het Oekraïense leger (17,6 miljard dollar sinds Rusland Oekraïne binnenviel op 24 februari 2022). Het totale jaarlijkse budget van de Verenigde Naties voor 2022 bedraagt 3,12 miljard dollar, veel minder dan het bedrag dat de VS vandaag aan Oekraïne uitgeven. De bewapening van Oekraïne, de verklaringen door hoge ambtenaren van de VS-regering over het verzwakken van Rusland en de weigering om enige vorm van onderhandelingen over wapenbeheersing te starten, verlengen een lelijke en onnodige oorlog.8
Oekraïne ligt niet in Iowa
Oekraïne en Rusland zijn buren. Je kan de geografische locatie van Oekraïne niet veranderen en verplaatsen naar Iowa in de Verenigde Staten. Dit betekent dat Oekraïne en Rusland tot een akkoord moeten komen en een oplossing moeten vinden om het conflict tussen hen te beëindigen. In 2019 won Volodymyr Zelenskyy de presidentsverkiezingen in Oekraïne met een verpletterende overwinning (73 procent) tegen Petro Poroshenko, de voorkeurskandidaat van het Westen. “We zullen onderhandelingen tussen Rusland en Oekraïne niet kunnen vermijden”, zei Zelenskyy, nog voordat hij president werd, in een tv-panel in “Pravo Na Vladu”, aldus de nieuwsdienst TSN. In december 2019 ontmoetten Zelenskyy en Poetin elkaar in Parijs, samen met de toenmalige bondskanselier van Duitsland Angela Merkel en de Franse president Emmanuel Macron (bekend als de “Normandische vier”).9 Macron en Merkel waren de drijvende krachten achter dit initiatief. Al in 2019 stelde de Franse president Emmanuel Macron dat het tijd was voor Europa om “onze relatie met Rusland te heroverwegen”, omdat “Rusland wegduwen van Europa een grote strategische fout is.”
In 2019 won Volodymyr Zelenskyy de presidentsverkiezingen in Oekraïne met een verpletterende overwinning tegen Petro Poroshenko, de voorkeurskandidaat van het Westen.
In maart 2020 verklaarde Zelenskyy dat hij en Poetin binnen het jaar een overeenkomst zouden kunnen uitwerken op basis van de Minsk II-akkoorden van februari 2015.10 “Er zijn punten in Minsk. Ze een beetje verplaatsen, is niet erg. Als er geen mensen met wapens zijn, zal het schieten stoppen. Dat is belangrijk”, zei Zelenskyy in in The Guardian.11 Tijdens een persconferentie van december 2019 zei Poetin: “Er is niets belangrijker dan de Minsk-akkoorden.”12 Op dit punt zei Poetin dat hij enkel verwachtte dat de Donbas-regio een speciale status zou krijgen in de Oekraïense grondwet en dat tijdens de verwachte ontmoeting tussen Oekraïne en Rusland in april 2020, de troepen aan beide zijden zich zouden hebben teruggetrokken en zouden instemmen met “terugtrekking langs de gehele contactlijn”.
De rol van Macron
Voor Macron was het tegen 2020 duidelijk dat de onderhandelingen over meer gingen dan alleen Minsk en Oekraïne. Ze gingen over de oprichting van een “nieuwe veiligheidsarchitectuur” die Rusland niet isoleert en ook niet ondergeschikt maakt aan Washington.13 Macron ontwikkelde deze punten in februari 2021 in twee richtingen en sprak erover tijdens zijn interview met de Atlantic Council (een Amerikaanse denktank). Ten eerste zei hij dat de NAVO “onze grenzen zo ver mogelijk naar het oosten heeft opgeschoven”, maar dat die uitbreiding van de NAVO “er niet in is geslaagd de conflicten en bedreigingen daar te verminderen”.14 De uitbreiding van de NAVO naar het oosten, zo maakte hij duidelijk, zal de veiligheid van Europa niet vergroten. Ten tweede zei Macron dat de eenzijdige terugtrekking van de VS uit het Intermediate-Range Nuclear Forces Treaty in 2019 en de daaropvolgende terugtrekken van Rusland, Europa onbeschermd laat “tegen deze Russische raketten”. Verder zei hij: “Als Europeaan wil ik een gesprek op gang brengen tussen de Europese Unie en Rusland.” Een dergelijk gesprek zou de weg bereiden voor een begrip van veiligheid voor na de Koude Oorlog en zou de Verenigde Staten buiten het gesprek met Rusland houden. Op geen van deze voorstellen van Macron werd echter verder gewerkt, niet alleen vanwege aarzeling in Rusland, maar vooral omdat ze door Washington niet gunstig werden beoordeeld.
Er bestond verwarring over de vraag of VS- president Joe Biden zou worden verwelkomd bij de Normandische Vier. Eind 2020 zei Zelenskyy dat hij Biden aan tafel wilde, maar een jaar later werd het duidelijk dat Rusland de Verenigde Staten niet bij de Normandische Vier wilde.15 Poetin zei dat de Normandische Vier “zelfvoorzienend” waren. Ondertussen koos Biden ervoor om dreigementen en sancties tegen Rusland verder op te drijven. Hij deed dat op basis van beweringen over de inmenging van het Kremlin in de VS-verkiezingen van 2016 en 2018. In december 2021 was er geen behoorlijke wederzijdse dialoog tussen Biden en Poetin. Poetin vertelde de Finse president Sauli Niinistö dat er “onmiddellijk onderhandelingen met de Verenigde Staten en de NAVO” over veiligheidsgaranties moesten worden geopend.16 In een videogesprek tussen Biden en Poetin op 7 december 2021 zei het Kremlin aan de Amerikaanse president dat “Rusland serieus geïnteresseerd is in het verkrijgen van betrouwbare, wettelijk vastgelegde garanties die de uitbreiding van de NAVO naar het oosten en de inzet van offensieve aanvalswapensystemen in staten die aan Rusland grenzen, uitsluiten”.17 Een dergelijke garantie uit Washington zat er niet aan te komen. De gesprekken mislukten.
Uit de verslagen blijkt dat Washington de initiatieven van Macron en de smeekbeden van Poetin en Zelenskyy om problemen op te lossen door diplomatieke dialoog verwierp. Tot vier dagen voor de Russische invasie ging Macron verder met zijn inspanningen om een escalatie van het conflict te voorkomen.18 Tegen die tijd was de animo voor onderhandelingen in Moskou afgenomen en Poetin verwierp de inspanningen van Macron.
Uit de verslagen blijkt dat Washington de initiatieven van Macron en de smeekbeden van Poetin en Zelenskyy om problemen op te lossen door diplomatieke dialoog verwierp.
Een onafhankelijk Europees buitenlands beleid (zoals Macron had voorgesteld en zoals de voormalige leider van de Sovjet-Unie Michail Gorbatsjov al in 1989 had voorgesteld, toen hij sprak over zijn visie voor een “gemeenschappelijk Europees huis” dat zich zou uitstrekken van Noord-Azië tot Europa) was simpelweg niet mogelijk.19 Een overeenkomst met Rusland was evenmin haalbaar als dat betekende dat het Westen de Russische bezorgdheden serieus moest nemen.
De Oekraïners hebben een verschrikkelijke prijs betaald voor de mislukking om van 2014 tot februari 2022 verstandige en redelijke onderhandelingen te voeren. Die hadden de invasie door Rusland in de eerste plaats kunnen voorkomen, en hadden, toen de oorlog eenmaal begonnen was, tot het einde ervan kunnen leiden. Alle oorlogen eindigen in onderhandelingen, maar deze onderhandelingen om oorlogen te beëindigen zouden moeten mogen herbeginnen.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij Asia Times, 25 oktober 2022, als Globetrotter.media-publicatie.
Footnotes
- “Переговори делегацій України та Росії почалися”, Ukrainska Pravda, 28 februari 2022.
- “Russia, Ukraine fail to make progress at ‘difficult’ Turkey talks“, France 24, 10 maart 2022.
- “Istanbul to host Ukraine-Russia talks”, Hurriyet Daily, 28 maart 2022.
- “Russian forces withdrawing from northern Ukrainian region – governor”, Reuters, 1 april 2022.
- “Possibility of talks between Zelenskyy and Putin came to a halt after Johnson’s visit – UP sources”, Ukrainska Pravda, 5 mei 2022.
- “Austin says US wants to see Russia’s military capabilities weakened”, CNN, 25 april 2022.
- “‘No off-ramps’: U.S. and European officials don’t see a clear endgame in Ukraine”, Washington Post, 10 maart 2022.
- “Biden Halts Russian Arms Control Talks Amid Ukraine Invasion”, Foreign Policy, 25 februari 2022.
- “Zelensky stands firm in first encounter with Putin over Crimea”, Foreign Policy, 10 december 2019.
- “Volodymyr Zelenskiy: ‘My White House invitation? I was told it’s being prepared’”, The Guardian, 7 maart 2020.
- “Ukraine president: Putin has one year to strike deal to end war”, The Guardian, 6 maart 2020.
- “Vladimir Putin’s annual news conference”, Kremlin, 19 december 2019.
- “Malgré ses déconvenues, Emmanuel Macron poursuit sa politique de la main tendue à Vladimir Poutine”, Le Monde, 28 januari 2022.
- “Entretien de M. Emmanuel Macron, président de la République, avec le Think tank américain “Atlantic Council” le 4 février 2021, sur les relations entre l’Union européenne et les Etats-Unis et le multilatéralisme.”, Vie Publique, 4 februari 2021.
- “Putin has no plans to offer Biden to join Normandy Four group — Kremlin spokesman”, TASS, 7 december 2021.
- “Putin discusses Ukraine tensions with Macron, Niinistö”, Associated Press, 14 december 2021.
- “Kremlin says presidents agree to further U.S.-Russian talks on Ukraine”, Reuters 8 december 2021.
- Emmanuel Macron à Vladimir Poutine, quatre jours avant la guerre: «’Je ne sais pas où ton juriste a appris le droit’», Le Temps, 25 juni 2022
- “Gorbachev’s vision for a ‘common European home’- archive, July 1989”, The Guardian, 10 juli 2019.