Deel uitmaken van de EU als periferie is voor de betrokken landen een zeer ambivalente ervaring. Een nieuwe uitbreiding zal de aard van de EU ingrijpend veranderen en ook nadelige gevolgen hebben, vooral in de periferieën.

Vanuit het perspectief “kern — periferie” kunnen we tot nieuwe inzichten komen.¹ Met de kern (of het centrum) bedoel ik de plaats waar de geconcentreerde economische en politieke macht zich bevindt: simpel gezegd is dat West-Europa, met name de driehoek Duitsland, Frankrijk en de Benelux. Dat zijn relatief sterke Europese economieën, waar welvaart en rijkdom gekoppeld zijn aan binnenlandse industrialisatie, koloniale expansie en accumulatie. De landen in het noorden zoals Zweden, Denemarken en Finland kunnen we beschouwen als semi-kernlanden van de EU met een economische structuur die dicht bij de kern van de EU-landen aanleunt, met relatief sterk binnenlands kapitaal en een binnenlandse voortrekkersrol in technologie en innovatie.²

De EU heeft twee, onderling verschillende perifere regio‘s (Ierland kan ook als een EU-periferie beschouwd worden, maar maakte geen deel uit van het onderzoek). Ten eerste is Zuid-Europa, met inbegrip van Italië, de afgelopen jaren het pad van de periferisatie ingeslagen. Er is een kloof ontstaan, vooral na de wereldwijde financiële crisis. Politieke democratiseringsprocessen maakten dat Zuid-Europa (behalve Italië) in de jaren 1980 toetrad tot de EEG. Malta en Cyprus volgden in 2004. Vervolgens zijn de elf lidstaten van Centraal- en Zuidoost-Europa na het einde van de Koude Oorlog toegetreden, voornamelijk als perifere zone met goedkope arbeidskrachten.

Het perspectief “kern-periferie” is vooral gevoelig voor kwesties van machtsongelijkheid en afhankelijkheid, waarbij het de wederzijdse relaties tussen economie en politiek (politieke economie) benadrukt. Zo kunnen we begrijpen hoe de EU functioneert als een hiërarchie met een bijzondere arbeidsverdeling. Verschillende ideologische constructies zoals “anders-zijn”, “zuiders-zijn” of “oriëntalisme (euro-oriëntalisme)” rechtvaardigen die arbeidsverdeling tussen de kern en de periferie.