Professor demografie Patrick Deboosere en cultuurfilosoof Lieven De Cauter over een bij de nazi’s geleende complottheorie. Lava deelt een hoofdstuk uit De debatfiches van de Vlaamse elite.

“Omvolking, het gaat snel” tweette de voorzitter Tom Van Grieken begin 2021. Het gaat inderdaad snel met de verrechtsing in Vlaanderen. De omvolkingstheorie is een intellectuele constructie die het primaire racisme omsmeedt tot een racistisch wereldbeeld. Het is een constructie omdat het de realiteit, de samenleving die we kennen, wil vervangen door een ingebeeld volk, bedreigd door een al evenzeer ingebeeld ander volk.

1. Op 14 mei 2022 drong een achttienjarige Amerikaan een supermarkt in de stad Buffalo binnen en schoot er dertien mensen neer, waarvan tien overleden. Hij was expliciet gemotiveerd door de vrees voor omvolking, die hij op extreemrechtse sites als 4chan opgelopen had. Buffalo was de dichtstbijzijnde stad met het hoogst percentage zwarte burgers.

Elke bevolking verandert voortdurend. Jaarlijks overlijden er in ons land meer dan 100.000 mensen en worden er meer dan 100.000 kinderen geboren. Jaarlijks verhuizen honderdduizenden Belgen. Ook de internationale migratie draagt bij aan die voortdurende verandering. In 2020 was er een instroom van 81.000 mensen uit de rest van de wereld en vertrokken 62.000 inwoners uit België naar een ander land. Meer dan ooit is die veranderende bevolking een deel geworden van een veranderende wereld. Het wereldwijde web, de internationale communicatie en snelle vervoersmiddelen hebben de wereld versmald. Wie jong is en droomt van een toekomst, droomt wereldwijd. Terwijl we na de Tweede Wereldoorlog kunnen spreken van een door de overheid en de bedrijfswereld georganiseerde arbeidsmigratie waarbij arbeiders voor de zware industrie werden aangetrokken uit het Middellandse Zee-bekken, is de 21e eeuw die van de internationalisering geworden. Naar schatting één miljoen Belgen hebben zich overal in de wereld gevestigd om er te werken, te studeren of simpelweg omdat ze de liefde gevolgd zijn. In de asymmetrische wereld van vandaag hebben ze daarbij hoogstens wat administratieve rompslomp moeten doormaken. Zij zijn deel van een internationalisering van verhuisbewegingen die zich uitstrekt over de hele wereld, maar die wel ongelooflijk veel moeilijker zijn voor wie het ongeluk heeft buiten Europa geboren te zijn.

Witte suprematisten geloven dat de joden het blanke ras willen uitroeien door vermenging: ‘the white genocide’.

Nooit voorheen was migratie zo gediversifieerd als vandaag. Elk land heeft nu nieuwe inwoners die uit alle landen van de wereld afkomstig zijn. De veranderende samenleving heeft niet enkel van de wereld ons dorp gemaakt, maar geleidelijk aan ook de hele wereld in elk dorp gebracht. Migratie was natuurlijk altijd al eigen aan de mens, net zo fundamenteel als geboorte en dood. In wezen is migratie de zoektocht naar een beter leven voor zichzelf of voor de kinderen. Belgen migreerden zelf massaal in de 19e en de eerste helft van de 20e eeuw om aan de miserie en armoede te ontsnappen. Of omdat ze droomden van een betere toekomst. Eind 19e eeuw woonden ruim honderdduizend Belgen in Parijs. Het grote verschil met vandaag is de technologische ontwikkeling die de wereld de laatste eeuw doormaakte. Migratie beperkt zich niet meer tot korte afstanden of tot onmogelijk lange avonturen waarbij het contact grotendeels verloren is met achtergebleven familie en vrienden. Migratie is een normaal proces, waarbij we meer en meer één mensheid worden, met gedeelde verwachtingen, verlangens en gevoelens.

Maar de veranderingen die dit meebrengt en de versnelling van dit proces wordt door Tom Van Grieken gemanipuleerd, gebruikmakend van primair racisme en van de angst voor het onbekende. De omvolkingstheorie vervormt niet enkel de realiteit door internationalisering en globalisering voor te stellen als de vervanging van een volk door een ander volk, maar doet dat ook op een zuiver raciale basis door mensen in te delen volgens huidskleur en afkomst. Er is een ‘wij’ en een ‘zij’ en voor Van Grieken is het ‘wij’ niet mis te verstaan: blank, Vlaams en christelijk. Het interview met Van Grieken in De Tijd kan moeilijk duidelijker: “Het Vlaams Belang vindt dat Vlaanderen toekomt aan de Vlaming. Dit is al eeuwenlang Vlaams grondgebied, met humanistische en christelijke tradities. (…) Ik ben ervan overtuigd dat het christelijke, het Vlaamse en als u wilt zelfs het blanke een dominante factor moeten zijn in onze samenleving. Afrika moet dominant zwart zijn, Europa dominant blank.” De daaropvolgende zin – door Van Grieken bedoeld om zijn rassentheorie te verhullen – maakt nog explicieter dat het wel degelijk om ras gaat: “Dat betekent niet dat elke Europeaan blank moet zijn, er zal altijd wat diversiteit zijn.”

Een complottheorie met (neo)nazistische wortels

De omvolkingstheorie sluit dan ook naadloos aan bij de fascistische ideologie van ‘bloed en bodem’. De term ‘omvolking’ is ontsproten aan de nazi-ideologie die de randgebieden van het Duitse rijk wou germaniseren door alle niet-Germaanse volkeren te verdrijven uit streken die soms al eeuwenlang bevolkt werden door gemengde volksgroepen. De term gaat terug op de nationaalsocialistische term Umvölkung, de politiek om delen van Oost-Europa te ontvolken door eliminatie en deportatie en te herbevolken met ‘ras-Duitsers’. Omvolking is dus een duidelijke referentie naar de als biopolitiek van raszuiverheid vermomde doodspolitiek van de nazi’s. De nood aan levensruimte voor het superieure Duitse ras was een alibi voor de ontvolking (van vooral Polen) om er plaats te maken voor Duitsers.

Tom Van Grieken wil de term als relatief onschuldig verkopen maar intussen ook een signaal geven aan de achterban en zo de paranoia aanvuren.

Deel van de strategie is dat men de term omvolking ogenschijnlijk naïef gebruikt. De voorzitter van het Vlaams Belang gebruikte de term kwistig, maar deed alsof hij niets wist over de context of herkomst van het begrip. “Hebben jullie een ander woord voor het fenomeen waarbij 30 procent van de in 2020 in Vlaanderen geboren kinderen geen Nederlands spreekt met zijn moeder? Ik begrijp de hysterie over de term niet.” Het tegendeel is waar: hij wil de term als relatief onschuldig verkopen maar intussen ook een signaal geven aan de achterban en zo de paranoia aanvuren. De term omvolking is, ruimer bekeken, een van de sleuteltermen van het nieuwe extreemrechts. Maar ook en vooral van de witte suprematisten. Die geloven dat de joden het blanke ras willen uitroeien door vermenging: ‘the white genocide’. Hij werd, met uitgomming van het antisemitisme, door Renaud Camus gepopulariseerd als ‘de grote vervanging’. Dat zou een complot zijn van élites remplacistes, om de Franse en bij uitbreiding Europese bevolking te vervangen door vreemdelingen, vooral moslims.¹ Het mag op het eerste gezicht een raadsel heten waarom een term voor wat we nu ‘etnische zuivering’ en dus een misdaad tegen de mensheid zouden noemen, door de nieuwrechtse ideologen naar voren wordt geschoven als een beschrijving van de demografische veranderingen in onze bevolking ten gevolge van migratie. Het lijkt wel een cynische zet, maar het is meer dan dat. Want deze term die de apocalyptische angst voor de ondergang van het blanke ras en de westerse, christelijke cultuur belichaamt, kan een belangrijke signaalfunctie hebben. Het woord ‘omvolking’ suggereert immers ook actie, het suggereert een doelgerichte activiteit. Wat nog ontbreekt om de complottheorie te vervolledigen is dan de ‘acteur’, de groep die verantwoordelijk is voor die omvolking.

Voorzitter Van Grieken kent uiteraard de tekst van zijn Europarlementslid Tom Vandendriessche op Doorbraak.be, het lijfblad van de Vlaams-nationalisten. Hierin wordt de ‘theorie van de omvolking’ voluit gespeld. Het gaat, zo staat in de eerste regel, om een ‘doelbewuste migratie’. De kern van zijn betoog is dat ‘het cultureel marxisme’ een doelbewuste omvolking organiseert: “Het wil doelbewust een monoculturele samenleving transformeren in een multiculturele samenleving. De homogene meerderheid vervangen door een heterogene groep minderheden. Zo hoopt men via het multiculturalisme een utopia te kunnen construeren. Dit is het cultureel marxisme. Decennialang al is de essentie van het linkse beleid daarop gericht. Het wil letterlijk zoveel mogelijk vreemdelingen importeren.” Dàt is wat omvolking wil zeggen: wij zijn het slachtoffer van een vervanging, een etnische zuivering, als het al geen genocide is, een complot van cultuurmarxisten: “de culturele oorlog van links tegen onze bevolking”, door “geforceerde massamigratie”. Het is ook helemaal post-truth: niet zoiets als het cultuurmarxisme maar de zware industrie heeft bijvoorbeeld ‘de gastarbeiders’ naar België gehaald.

Een opstap naar geweld

Wat is cultuurmarxisme? In de vorige bijdrage las u dat het om een samenzweringstheorie gaat die veronderstelt dat linkse marxistische ideeën en denkers verantwoordelijk zouden zijn voor het ondermijnen en omverwerpen van de westerse cultuur. Ook deze term komt uit het nazi-jargon en is afgeleid van de term ‘cultuurbolsjewisten’.² Dat men beide termen, omvolking en cultuurmarxisme, combineert is niet nieuw. Ze vormen samen een giftige cocktail: de combinatie van een overstatement en een containerbegrip kan wonderen doen. Cultuurmarxisme is een vage term, iedereen kan er in onderbrengen wat hij wil. Het vormt de perfecte dooddoener om een heksenjacht te ontketenen tegen al wie kritisch is of simpelweg in de weg zit.

De combinatie van ‘omvolking’ en ‘cultuurmarxisme’ levert een heus hondenfluittje voor extremisten: het duidt een bedreiging aan en ook wie daar voor verantwoordelijk zou zijn. Die cocktail zet tevens aan tot geweld.

De combinatie van beide termen levert een heus hondenfluittje voor extremisten: het duidt een bedreiging aan en ook wie daar voor verantwoordelijk zou zijn. Die cocktail zet tevens aan tot geweld. De bezweringsformule die Tom Van Grieken daarbij herhaalt – “Van mij mag je alles zeggen, alleen oproepen tot geweld kan niet” – verandert daar niets aan. Woorden kunnen wel degelijk doden, zodra ze de doos van Pandora openkrijgen. Denk aan de terrorist Anders Breivik die in naam van de omvolkingstheorie zevenenzeventig ‘cultuurmarxisten’ afslachtte, doorgaans jonge progressieven. Waarom de uitvoerders, ‘de moslims’, uitmoorden als je ook de aanstichters, de cultuurmarxisten, kan liquideren? Denk aan Brenton Tarrant die op basis van dit racistisch gedachtegoed in twee moskeeën in het Nieuw-Zeelandse Christchurch eenenvijftig mensen vermoordde. Of de Amerikaan Patrick Crusius die tegen de ‘Latijns-Amerikaanse invasie van Texas’ wou strijden door in een winkelcentrum lukraak achttien mensen neer te schieten. Net zoals die andere Amerikaanse rechts-extremist Robert Bowes die elf bezoekers in een synagoge in Pittsburgh ombracht.

Jürgen Conings heeft het hondenfluitje ongetwijfeld ook gehoord. Naast viroloog Marc Van Ranst – mochten cultuurmarxisten bestaan, hij zou er zeker een zijn – stond ook een moskee op zijn verlanglijstje. U ziet, there is method in the madness: je kan of de aanstichters of de uitvoerders van ‘de grote vervanging’ viseren, of allebei natuurlijk. Het feit dat Van Ranst met zijn gezin wekenlang moest onderduiken, is de dieptrieste bekroning van een jarenlange haatcampagne van extreemrechts.

Dit artikel is een hoofdstuk uit Debatfiches van de Vlaamse elite, uitgegeven bij EPO, 2022. U kan het aanschaffen via de link.

1. Renaud Camus, Le Grand Remplacement. Deze als een redevoering geschreven tekst vertrekt van de vaststelling dat een streek in Frankrijk, le Hérault, van bevolkingssamenstelling en dus van karakter is veranderd. Dit soort nostalgie is misschien begrijpelijk, maar ze is bedrieglijk omdat ze doet alsof de verkleuring, internationalisering, multiculturalisering van onze samenleving totaal is.
2. Zie: Alexander Aerts, “Geschiedenis van een cultuurmarxistisch complot”, Lava 12, 2019.