De universiteit is geen neutrale instelling, de klassenstrijd is overal: in onze bibliotheken, onze klaslokalen en onze syllabi. We moeten ons organiseren om de strijd op de campussen ten volle te voeren!

De Chicago Boys: de neoliberale studentenkring

Door de geschiedenis heen bracht de burgerij talloze intellectuelen voort die zich in haar dienst hebben gesteld. Dankzij de samenwerking tussen de Pauselijke Katholieke Universiteit van Chili en de Universiteit van Chicago in de jaren 50 en 60 wordt een hele generatie economen opgeleid in de strengste liberale leer. Privatisering van publieke sectoren, pensioen via kapitalisatie, vrije markten die openstaan voor concurrentie… Ze worden de Chicago Boys genoemd. Na hun opleiding richten ze onderzoekscentra op en leggen ze contacten met zakenmensen en politici om zo hun plannen die ze voor Chili voor ogen hebben te verspreiden.¹ Ze scharen zich achter Jorge Alessandri, de rechtse presidentskandidaat bij de verkiezingen van 1970, en keren zich tegen de socialistische kandidaat Salvador Allende.²Maar Allende³ sleept de overwinning in de wacht. Hij nationaliseert fabrieken in strategische sectoren en voert landhervormingen door. Deze maatregelen gaan in tegen de wensen van de Chicago Boys, de burgerij van Chili en de Amerikaanse imperialisten.

Op 11 september 1973 pleegt generaal Pinochet een militaire staatsgreep met de steun van de Verenigde Staten. De dag na de coup presenteren de Chicago Boys hun economische programma aan Pinochet. Twee dagen later benoemt Pinochet Sergio de Castro, leider van de Chicago Boys, tot adviseur van de minister van Economie, terwijl tientallen anderen gedurende de hele dictatuur belangrijke functies in de Chileense regering bekleden.⁴ Het Chileense regime rust op ultragewelddadige militaire macht en al even hardvochtige economische maatregelen. De Chicago Boys krijgen de opdracht om de welvaartsstaat te vernietigen, publieke sectoren te privatiseren en de Chileense markt met geweld open te stellen voor internationale concurrentie. De Amerikaanse econoom Milton Friedman, een groot neoliberaal denker en de mentor van de Chicago Boys, noemt het regime van Pinochet en zijn neoliberale maatregelen ‘het mirakel van Chili’. Dat ‘mirakel’ kostte duizenden arbeiders het leven en zorgde er vooral voor dat het Amerikaanse imperialisme Chili kon domineren.

Wat is een intellectueel?

Op een dag, toen pro-Palestijnse activisten flyers uitdeelden op de ULB tegen de genocide in Gaza, spraken veiligheidsagenten hen aan om hun stand op te ruimen, die ze omschreven als “niet erg katholiek“. Dit voorbeeld toont aan dat universiteiten zich misschien progressief voordoen en sociale diversiteit en studentenprotest waarderen, maar in wezen nog steeds fabrieken zijn voor het creëren van een intellectuele elite ten dienste van de burgerij, zoals met de Chicago Boys.

Sterker nog, een groot deel van de intellectuele en academische wereld staat aan de kant van de heersende klasse en produceert kennis die deze klasse ten goede komt. Gramsci, de Italiaanse marxistische filosoof en activist, noemt ze ‘organische intellectuelen‘. De organische intellectueel behoort tot een klasse (de dominante of de gedomineerde klasse) en zal kennis produceren die deze klasse in staat stelt zichzelf te versterken. Een universiteitsprofessor kan bijvoorbeeld in een academisch artikel beweren dat sommige studenten van nature niet geschikt zijn voor de universiteit. Volgens Gramsci is hij dan een ‘organische intellectueel’ van de heersende klasse, omdat zijn kennisproductie de uitsluiting van de universiteit van studenten uit de werkende klasse rechtvaardigt. Zo versterkt hij het bewustzijn van de heersende klasse van haar kracht en haar greep op de wereld. Hij versterkt haar zelfvertrouwen en daarmee ook de onderdrukking van de werkende klasse door de heersende klasse. Dit gold ook voor de Chileense economen in de jaren 70.

De banden tussen universiteiten en het koloniale apartheidsregime van Israël tonen ons hoe kennis direct kan worden ingezet ten dienste van een imperialistisch en extreemrechts beleid.

Toen de burgerij een heersende klasse werd, spande ze zich in om intellectuelen op te leiden die haar macht rechtvaardigden. Schrijvers, filosofen, economen, schilders en anderen hebben de burgerlijke cultuur vormgegeven en hun visie op de wereld tot hegemonie gemaakt. De burgerij vertelt talloze verhalen over self-made men en bedrijfsleiders. Ze domineert niet alleen via haar politieke macht, haar wapenstokken en haar gevangenissen, maar ook door middel van haar boeken en haar bioscopen. De Burkinese revolutionair Thomas Sankara zei over het imperialisme “dat het nuttiger is om ons cultureel te domineren, veel nuttiger dan militair.”⁵ Universiteiten, als toonaangevende centra van intellectuele productie, spelen een sleutelrol in deze overheersing.

In Israël staan militairen voor de klas

Academici en leden van academische instellingen spelen vandaag de dag ook een belangrijke rol. De studentenbewegingen tegen de genocide in Gaza en de BDS-beweging⁶ hebben belangrijk onderzoek verricht naar de banden tussen universiteiten en het Israëlische koloniale apartheidsregime. Zelfs binnen universitaire kringen organiseert het verzet zich. De banden tussen Israëlische universiteiten en het Israëlische leger, gesteund door een genocidale extreemrechtse regering in dienst van de rijken, worden steeds duidelijker.

De banden tussen universiteiten en het Israëlische koloniale apartheidsregime zijn een treffend voorbeeld van de manier waarop kennis de belangen van een conservatieve en extreemrechtse ideologie kan dienen. Deze banden tussen Israëlische universiteiten en het leger zijn niet nieuw. De militaire sector vertegenwoordigt 25% van de export, en Israël heeft zijn ‘industrie van de dood’ ontwikkeld met de steun van universiteiten. In 2008 voerde de Universiteit van Tel Aviv maar liefst 55 projecten uit in samenwerking met het leger, dat enkele maanden later de Gazastrook bombardeerde.⁷ Zo zijn er nog massa’s voorbeelden van samenwerkingen tussen het leger en de universiteiten. De Bar-Ilan Universiteit, het Technion Polytechnisch Instituut, het Weizmann Instituut en vele anderen hebben samenwerkingsverbanden met het leger. Het leger is zelfs terug te vinden binnen de bestuursraden van universiteiten; sinds de oprichting van instellingen voor strategische studies onder leiding van militair personeel in de jaren 90, hebben zij, samen met wapenfabrikanten, een prominente plek in de besturen van universiteiten.

Net als iedereen zijn progressieve academici onderdeel van de klassenstrijd. Ze moeten zich organiseren om kennis te produceren die zal helpen om neoliberale ideeën te bestrijden.

Militairen hebben niet alleen binnen de toegepaste wetenschappen een prominente plek aan universiteiten. Het leger mengt zich ook in de humane wetenschappen, via doctrines zoals de Dahiya-doctrine en de Ethische code voor de antiterrorismebestrijding, die aan universiteiten zijn ontwikkeld en het doden van burgers legitimeren.⁸Buitenlandse universiteiten die samenwerken met Israëlische universiteiten zijn daarom verantwoordelijk voor de misdaden die Israël begaat, met Amerikaanse en Europese universiteiten voorop. De ‘Horizon-akkoorden’ versterken bijvoorbeeld de academische samenwerking tussen EU-lidstaten en Israël.⁹ De studentenbeweging in solidariteit met Palestina, is zich bewust van haar invloed binnen universiteiten en van de rol die Europese universiteiten spelen in de aanhoudende genocide in Palestina. Ze eist onder meer de uitsluiting van Israël uit deze overeenkomst.¹⁰De beweging wil niet langer medeplichtig zijn aan de genocide op het Palestijnse volk.

Het volk dienen

Zoals we hebben gezien, produceren universiteiten kanonnen. In figuurlijke zin door asociale economische doctrines te ontwikkelen die het leven van miljoenen mensen verwoesten, of rechtstreeks door de oorlog en de genocide te steunen. Maar het kan anders. Net als iedereen maken universiteiten, studenten, assistenten en professoren deel uit van de klassenstrijd. Intellectuelen staan voor een duidelijke keuze: wie moeten we steunen in deze strijd? Progressieve academici moeten zich organiseren om kennis te produceren die de werkende klasse dient, kennis die zal helpen om neoliberale ideeën te bestrijden. Progressieve studenten moeten betrokken zijn bij het studentenleven in al zijn vormen: politiek, cultureel, folkloristisch of sportief. Ze spelen een belangrijke rol in de geschiedenis, zoals blijkt uit de voorbeelden van Palestina en Chili, of de strijd tegen apartheid en de Vietnamoorlog. Hetzelfde geldt voor de solidariteitsbeweging tegen de genocide in Gaza: duizenden studenten over de hele wereld hebben zich gemobiliseerd en hun kennis ten dienste gesteld van de strijd voor de academische boycot, door de banden tussen hun universiteiten en de genocidale staat Israël aan het licht te brengen. Ze wisten brede fronten te vormen die tientallen studentenkringen samenbrachten en samen het bestuur van hun universiteit deden zwichten. Deze strijd bewijst dat studenten zaken kunnen veranderen.¹¹ We moeten ons mobiliseren op onze universiteiten, we moeten politiek schrijven en denken om zo de progressieve strijd te versterken.  

1. Stéphane BOISARD en Mariana HEREDIA, « Laboratoires de la mondialisation économique Regards croisés sur les dictatures argentine et chilienne des années 1970», 20 & 21.Revue d’histoire,2010.
2. Michel FAURE, Augusto Pinochet, Perrin, 2020.
3. Coalitie van centrumlinkse en linkse partijen voor de Chileense presidentsverkiezingen van 1970.
4. Olivier IHL, «Objetividad de Estado. Sur la science de gouvernement des Chicago Boys dans le Chili de Pinochet», Revue internationale de politique comparée, 2012.
5. https://www.youtube.com/watch?v=5v6AS14JG5E
6. Boycott, Divestment, Sanctions is een door Omar Barghouti in 2005 opgerichte internationale campagne die strijdt tegen de Israëlische kolonisatie en voor het recht op terugkeer van de Palestijnen.
7. Eyal SIVAN en Armelle LABORIE, Un boycott légitime. Pour le BDS universitaire et culturel de l’État d’Israël, La Fabrique Éditions, 2016.
8. Respectievelijk ontwikkeld door generaal Gadi Eizenkot en generaal Yadlin met de filosoof Asa Casher.
9. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/FR/TXT/?uri=celex%3A22022A0323%2810%29
10. https://www.comac-etudiants.be/il_est_temps_d_exclure_isra_l_des_accords_de_recherche_europ_ens
11. https://lavamedia.be/fr/les-lecons-a-tirer-des-occupations-pour-la-palestine/