Berlijn herbewapent, Washington stuurt – maar wie betaalt de prijs? Geld voor pensioenen, zorg en openbare diensten vloeit voortaan naar tanks, raketten en fregatten. Er is geen enkele reden om het maatschappijmodel te aanvaarden waarin ploegen worden omgesmeed tot wapens.

“De herbewapening van Europa is niet bedoeld om de NAVO te vervangen, maar om ze te versterken en te diversifiëren. Het zal de VS toelaten om zich te focussen op de Stille Oceaan en Oost-Azië terwijl Europa focust op de verdediging van de oostelijke flank van de NAVO.” Aldus onze defensie-minister Theo Francken, tevens ook ondervoorzitter van de parlementaire assemblee van de NAVO.¹ Francken drukt uit hoe men in NAVO-kringen denkt.

Volgens Washington zijn de Verenigde Staten momenteel “overstretched” in de Indo-Pacific, dat is de regio die het westelijke deel van de Stille Oceaan en het Indische Oceaangebied omvat. In die regio doet de VS alles om China militair te omsingelen. De VS hebben nu al militaire bases in Japan, Zuid-Korea en de Filipijnen, patrouilles in de Zuid-Chinese Zee, samenwerkingsverdragen met Australië (AUKUS) en India (QUAD), en een onafgebroken focus op Taiwan. Maar al die militaire initiatieven vragen gigantische middelen: geld, mensen, logistiek.

Terwijl China steeds verder groeit, raakt Washington verwikkeld in meerdere crisissen tegelijk: Oekraïne, het Midden-Oosten, de Indo-Pacific. Tegelijk groeien ook de binnenlandse spanningen in de VS zelf. De militaire industrie kan het tempo amper volgen: munitievoorraden slinken, scheepsbouw hinkt achterop, en het wordt steeds moeilijker om paraat te blijven op alle fronten. Het Amerikaanse imperium, ooit onaantastbaar, lijkt langzaam te worstelen met de grenzen van zijn bereik.

Vandaar dat Washington zegt: de bewapening tegen Rusland is een taak voor de Europeanen, wij concentreren ons op China. Europa mag af en toe nog eens een fregat naar Zuid-Oost-Azië sturen, maar dat is geen kerntaak.

Gevolg van dat alles: in Europa moet de hele sociale zekerheid op de schop, publieke diensten ontmanteld, en pensioenen gekort om aan de nieuwe waanzinnige NAVO-normen te voldoen. Zodat de VS zich kunnen concentreren op hun hoofdvijand: China.

Het falen van de Europese strategie

Zoals ik beschreven heb in mijn boek “Muiterij” (2023), heeft de huidige oorlog in Oekraïne altijd een januskop gehad, een dubbel gezicht. Enerzijds is er de schending van de territoriale integriteit van Oekraïne door de Russische agressie, wat indruist tegen het internationaal recht. Anderzijds is het een proxy-oorlog tussen de Verenigde Staten en Rusland, uitgevochten op de rug van de Oekraïners, waarbij tienduizenden jongeren worden opgeofferd als kanonnenvoer voor een geostrategisch conflict.

Washington geeft dit nu openlijk toe: het was een proxy-oorlog die mede werd aangestuurd en gevoed door de Verenigde Staten. Alleen vindt Trump nu dat het de verkeerde proxy-oorlog was. Hij meent dat Rusland niet de ware tegenstander van de VS is, maar dat alle inspanningen gericht moeten zijn op de komende oorlog die wordt voorbereid tegen China.

Met een roofzuchtige vredesdeal wil Trump dat Europa de oorlogskosten op zich neemt, terwijl de VS via een nieuw fonds de controle zal verwerven over de extractie van grondstoffen en mineralen uit Oekraïne. Trump wil Oekraïne behandelen als een soort kolonie, zoals de VS veel landen in het globale zuiden behandelt. Dat maakt meteen duidelijk dat deze vuile oorlog nooit over waarden is gegaan, maar altijd over geostrategische belangen en over de controle over grondstoffen en vruchtbare grond.

Het falen van de Europese staten om de afgelopen drie jaar enig serieus diplomatiek initiatief te nemen om een staakt-het-vuren te bereiken, eist nu zijn tol. Volgens Europees commissievoorzitster Ursula Von der Leyen moest Poetin “deze oorlog verliezen”, volgens de voormalige Estse premier Kaja Kallas – die ondertussen Europees buitenlandminister is – was vrede “geen doel”, en kon “de oplossing alleen maar militair zijn”. Van bij het begin heeft de Europese Unie besloten om nooit een andere oplossing van het conflict te overwegen dan meer oorlog. In het narratief van Europa werden de woorden “vrede” en “onderhandelingen” taboe.

Op geen enkel moment was er in Europa sprake van staatsmanschap dat geloofde in onderhandelingen, diplomatie, en een rol van bemiddeling. Integendeel, initiatieven zoals dat van Turkije werden door Londen en Parijs onderuitgehaald. “Wij hebben drie jaar gehad om vrede te stichten, en geen enkele Europese leider heeft ook maar één initiatief genomen!”, stelt professor Internationale Politiek Tom Sauer, en geef hem maar eens ongelijk. “Onze strategie was wapens leveren, geld geven en zeggen: ‘Trek uw plan.’ Zo hebben we die oorlog gerekt, ten nadele van Oekraïne, want de laatste twee jaar zijn de Russen aan het winnen.”²

Vandaag heeft deze strategie zichtbaar gefaald. Nu neemt Trump op eigen houtje het initiatief en onderhandelt hij rechtstreeks met Rusland. Maar in plaats van lessen te trekken uit dit debacle, wil een deel van het Europese establishment nog verder gaan in de mislukte strategie en koste wat het kost de oorlog in Oekraïne laten verdergaan.

Daarbij is men ook niet van de eerste tegenstelling gestorven. Dezelfde mensen die ons gisteren nog bij hoog en laag voorhielden dat de overwinning op Moskou binnen handbereik was, vertellen ons vandaag met afgestreken gezicht dat Moskou morgen op de Grote Markt in Brussel kan staan als wij niet dringend alles omgooien naar bewapening. Beide beweringen kunnen niet tegelijkertijd waar zijn. Het heeft er meer schijn van dat men ons vandaag vooral enorme bewapeningsplannen wil aanpraten.

Als het Duits militarisme naar het Oosten lonkt

Als het Duits militarisme naar het Oosten lonkt, zal Europa de scherven oprapen. Zo kunnen we de twee Europese wereldoorlogen van de vorige eeuw samenvatten. In de eerste wereldoorlog van 1914-1918 werden alle Duitse jongeren gemobiliseerd in de strijd tegen “het Russisch despotisme” van de tsaar. In de tweede wereldoorlog van 1939-1945 werden de Duitse arbeiderszonen naar het front gezonden om “het Bolsjewistisch gevaar” te bezweren. De slogans veranderden, de doelstelling van een uitbreiding naar het oosten bleef dezelfde.

Veel mensen die in de 20ste eeuw zijn opgegroeid hebben het besef meegekregen dat de combinatie tussen Duitsland, chauvinisme, en militarisme niet zo’n goed idee is. De kanonnenfabrikanten in het Ruhrgebied lagen aan de basis van twee van de meest verwoestende wereldoorlogen uit de mensengeschiedenis. Na de tweede wereldoorlog heerste overal in Europa consensus: niet opnieuw Duits militarisme.

Plots lijkt de wereld in een slechte B-film te zitten. Daar is het opnieuw: Duitsland moet snel opnieuw groot worden. Duitsland moet zijn historische rol opnemen. Duitsland moet militariseren. We moeten “alles op alles” zetten om “het Russische gevaar” tegen te gaan. Dat zijn woorden die vandaag opnieuw in de Bundestag, het Duitse parlement, weerklinken. Het lijkt één grote déjà-vu.

Als het Duits militarisme naar het Oosten lonkt , zal Europa de scherven oprapen. Zo kunnen we de twee Europese wereldoorlogen van de vorige eeuw samenvatten.

Op 18 maart 2025 stemde het Duitse parlement over de grondwetswijzigingen die het grootste herbewapeningsprogramma sinds de tweede wereldoorlog mogelijk maken. Niet dat Duitsland vandaag geen leger heeft. Integendeel. Berlijn stond al op de zevende plaats van de wereldranglijst van defensie-uitgaven, en is recent naar de vierde plaats opgerukt. Nu wordt nogmaals de turbo opgezet om Duitsland openlijk ‘kriegstüchtig’ te maken, ‘oorlogsklaar’.

De Duitse bewapening wordt voortaan mogelijk door schulden aan te gaan. Dat is volstrekt nieuw, want tot voor kort blokkeerde Berlijn zo goed als elk investeringsvoorstel dat de schulden zou doen toenemen. Dat doet het nog steeds voor sociale en ecologische uitgaven, maar niet meer voor belastinggeld dat naar het militair apparaat gaat.

Bovenop de extra Duitse uitgaven lanceert ook de Europese Commissie een groot militariseringspakket, deels gefinancierd met schulden en leningen, deels door het plunderen van de fondsen voor cohesie, klimaat en ontwikkeling.

Aanvankelijk droeg het nieuwe bewapeningsplan van de Europese commissie de naam “ReArm”, “HerBewapen”. Het is inmiddels omgedoopt tot “Readiness 2030.” We moeten paraat zijn binnen vijf jaar! En om paraat te zijn moeten we 800 miljard euro uitgeven. Zodat de VS zijn militaire omsingeling van China kan vervolledigen. Kan je het hele herbewapeningsplan van de Europese Unie anders lezen dan een grote knieval voor Trump?

De militaire arm van een imperiaal Europa

Terwijl de officiële retoriek in Europa spreekt over vrede en veiligheid, tonen de beleidskeuzes een ander verhaal. Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, laat er geen twijfel over bestaan: de EU moet niet alleen machtsmiddelen ontwikkelen, maar ook bereid zijn die in te zetten om haar belangen wereldwijd te verdedigen. Met andere woorden: Europa wil een geopolitieke speler zijn in de machtsstrijd met China en de VS.

Toch is geen enkele Europese lidstaat écht bereid om het nationale leger op te geven. In plaats van één Europees leger, komt er een extra laag bovenop de bestaande legers: met gezamenlijke “gevechtsgroepen” en militaire structuren. De democratische controle op dat alles laat te wensen over. Op nationaal niveau bestaan er zekere controlemechanismen op de militaire inzet. Op Europees niveau is die controle veel vager. Het Europees Parlement heeft niet dezelfde macht of transparantie. Daardoor dreigt de EU troepen in te zetten zonder dat burgers ervan op de hoogte zijn.

In februari 2024 beslist de Europese Unie om verschillende oorlogsschepen naar het Midden-Oosten te sturen. Niet om gehoor te geven aan de oproep van het Internationaal Gerechtshof om Israël onder druk te zetten om de bombardementen en illegale annexatie te stoppen. Voor dat doel is geen fregat een haven uitgevaren. Maar wel om “de vrije doorvaart” in de Rode Zee en de Golf van Aden te verzekeren, twee cruciale routes voor de wereldwijde handel. Met andere woorden: om de Europese belangen te beschermen worden militaire schepen uitgestuurd, om de genocide tegen te gaan geen enkel.

De herbewapening van de Europese Unie is er niet alleen om de VS toe te laten zich op de Indo-Pacific te concenteren , ze is er ook om een extra militaire laag in Europa uit te bouwen.

Duitsland blijft ondertussen wapens leveren aan Israël, Frankrijk aan Kameroen en Indonesië, en Europese bedrijven verkopen aan regimes als India, Pakistan en Nigeria, zelfs als er sprake is van oorlog, geweld en onderdrukking. Ook in de Sahel heeft de EU de afgelopen twintig jaar meerdere militaire missies gelanceerd. Dat gebeurde steeds onder het mom van “stabiliteit”, maar de regio is nooit zo instabiel geweest als sinds de interventies. Het gaat de Europese Unie niet om mensenrechten, het gaat om belangen in grondstoffen, handelsroutes en invloedssferen.

Ook het verhaal dat Europa zich extra moet bewapenen tegen Rusland rammelt aan alle kanten. De Europeanen beschikken vandaag over vier keer meer oorlogsschepen; drie keer meer tanks, gepantserde voertuigen en artillerie; en twee keer meer gevechtsvliegtuigen dan Rusland. Vandaag al. Rusland wil helemaal geen oorlog met de NAVO, en zelfs als het dat zou willen dan zou het na de Oekraïne-oorlog nog jaren nodig hebben om zijn leger opnieuw op te schalen. Men weet dat allemaal donders goed in Brussel.

De herbewapening van de Europese Unie is er niet alleen om de VS toe te laten zich op de Indo-Pacific te concenteren, ze is er ook om een extra militaire laag in Europa uit te bouwen. Een macht die niet louter bedoeld is voor defensie, maar ook militaire interventies buiten Europa mogelijk moet maken. Sommigen dromen hardop over een sterke militaire arm van een nieuw imperiaal Europa.

Waar gaat Europa naartoe?

Torenhoge energieprijzen, technologische achterstand op China en de VS, en een gebrek aan een industriële visie hebben de economische motor van Europa, Duitsland, tot een recessie gebracht. De VS heeft hoge importheffingen van 25 procent op staal, aluminium en auto’s uit Europa opgelegd, en Trump dreigt die tarieven later nog verder te verhogen. Zoiets zou de klap te veel kunnen betekenen voor de Duitse auto-industrie.

Waar de Duitse elite lang trouw was aan Washington, hoor je in financiële kringen rond Frankfurt steeds vaker pleidooien voor Europese soevereiniteit – los van de VS.

Die drang naar zelfstandigheid klinkt ook in het nieuwe Europese Witboek voor Defensie. Europa moet op eigen benen staan. Vandaag, zo geeft het Witboek aan, gebeurt 78 procent van de nieuwe defensieaankopen buiten de Europese Unie, vooral in de VS. Dat moet volgens het Witboek helemaal anders: tegen 2035 moet minstens 60 procent van het materiaal in Europa worden geproduceerd.

Die doelstelling lijkt erg onrealistisch als je weet dat de wapenindustrie in Europa door de aparte lidstaten wordt georganiseerd. Er zijn verschillende tegenstellingen tussen Duitse, Franse, Italiaanse en Britse producenten die allemaal azen op de extra miljarden. Terwijl de Duitse economie de grootste geldsluizen openzet voor Rheinmetall en co, proberen Frans-Italiaanse en Brits-Franse samenwerkingsakkoorden de Duitsers te slim af te zijn.

Er is ook geen eengemaakt commando. Het Kiel Instituut voor de Wereldeconomie (KfW) mag dan wel pleiten voor nog eens 300.000 extra soldaten in Europa, maar die soldaten zouden straks dan wel ressorteren onder 29 verschillende nationale legers. En, ze moeten eerst nog gevonden worden, en worden opgeleid.

Een onafhankelijke positie van de Verenigde Staten lijkt niet dadelijk in zicht. Bovendien hebben de trans-Atlantisten, dat zijn de Europeanen die hun wagonnetje graag aan Washington hangen, van oudsher de Europese Unie gedomineerd. De pro-VS-koers van Londen is sinds de Brexit overgenomen door de Baltische staten en Polen die hun identiteit hebben opgebouwd op anticommunisme, russofobie en hard neoliberalisme. Zo laat de benoeming van Andrius Kubilius, ex-premier van Litouwen, tot sleutelfiguur in de Europese Unie niets aan de verbeelding over. Zijn boodschap is helder: “Verwacht geen enkele concurrentie tussen mij en de NAVO.”

Volgens de Balten moeten de Europeanen ophouden met te brabbelen over “strategische autonomie” en eindelijk aanvaarden dat de Europese Unie onder de NAVO-vleugels van Washington zal blijven.

Maar waarom zouden alle lidstaten van de Europese Unie hun buitenlands beleid afstemmen op de prioriteiten van Balten en Polen, als ze zelf met andere uitdagingen worden geconfronteerd? Dat vraagt het maandblad Le Monde Diplomatique zich af. “Het Iberisch schiereiland vreest de opwarming van de aarde meer dan een Russische invasie; Frankrijk wordt beschermd door zijn nucleaire afschrikking; Duitsland profiteert van het evenwicht tussen Oost en West; Griekenland is meer op zijn hoede voor Istanbul dan voor Moskou; Italië ziet het gevaar in het Middellandse Zeegebied; Denemarken heeft zijn handen vol… met de heer Trump.”³

Toch bevestigen de 27 EU-leiders in maart 2025 hun absolute getrouwheid aan de NAVO. Ook in voorbereiding van de cruciale NAVO-top in juni in Den Haag lijken de Europese leiders gedwee te willen ingaan op de eisen van het duo Donald Trump – Mark Rutte, de secretaris-generaal van de NAVO. De “strategische autonomie” is nog ver weg, en als ze er zou komen zou ze enkel een Europese imperiale politiek dienen. Dat is geen oplossing.

In het kapitalisme zit de “veiligheidsdiscussie” vast in het web van belangen, controle over grondstoffen en handelsroutes, geostrategische posities, handelsoorlogen en de herverdeling van de wereld. Er is een heel andere betekenis van de woorden veiligheid en bescherming nodig. Een veilige voorziening van water, voedsel en gezondheidszorg. Beschermd zijn tegen pandemieën en klimaatverandering. Om die veiligheid te bereiken hebben we een heel ander soort Europa nodig, een Europa van vrede, solidariteit en democratie, een socialistisch Europa.

De sociale zekerheid is het nieuwe kanonnenvoer

“We hebben binnen de VN afgesproken om 0,7 procent aan ontwikkelingssamenwerking te besteden: daar veegt iedereen zijn voeten aan. En wat met de klimaatdoelstellingen die bijna niemand haalt? Dat is een veel grotere bedreiging dan de Russen. Met hen kun je praten, met het klimaat niet.” Professor Tom Sauer heeft een punt.⁴

Als het om sociale of ecologische doelstellingen gaat, dan worden richtcijfers decennialang met de voeten getreden. Maar als het om militaire uitgaven gaat, dan handelen politieke leiders alsof het de stenen tafels van god zelve zijn. Die mag je niet in vraag stellen. Als Trump en zijn hulpje, Marc Rutte, eisen dat elk land 2 procent moet besteden aan de NAVO, dan durft niemand dat bedrag nog in vraag stellen. Behalve een professor Internationale Politiek: “Ik snap ook niet waarom het defensiebudget minstens 2 procent van het bbp moet bedragen. Dat is een politieke fetisj, geen wettelijk bindende afspraak.”⁵

Tussen 2017 en 2024 heeft de Belgische regering haar militaire uitgaven verdubbeld. Van 3,9 miljard euro naar 7,4 miljard  euro per jaar. Om de fetisj van 2 procent te halen besliste de federale regering in haar paasakkoord om dat bedrag vanaf 2025 te verhogen tot 12,8 miljard euro per jaar. Jaarlijks 5 miljard euro meer, ten koste van de pensioenen en de uitgaven in de sociale zekerheid.

De geschiedenis leert ons dat deze gevaarlijke draaikolk enkel kan doorbroken worden door wederzijdse ontwapenings­verdragen.

Die doelstelling is niet eens gerealiseerd, en er wordt al gesproken over een nieuwe fetisj die op de NAVO-top in Den Haag zal opgelegd worden. Wellicht moet voortaan 5 procent van de binnenlandse rijkdom naar defensie, waarvan 3,5 procent naar “harde defensie” moet gaan. Dat zijn absurde percentages. Met een harde 3,5-procent norm zou ons land jaarlijks meer dan 22,3 miljard euro aan defensie moeten ophoesten. Dat is 15 miljard euro per jaar meer dan in 2024. Dat is waanzin. Dat zijn onze pensioenen. Dat zijn onze openbare diensten. Dat is onze zorg.

Sommigen dachten dat minister Theo Francken een slechte grap maakte, toen die begin dit jaar het ongelijkheidsmodel van de VS de hemel in prees. “Wij hebben de Amerikanen jarenlang uitgelachen om hun armoede, hun verslavingen, hun gebrek aan sociaal vangnet of het feit dat je 1000 dollar moet betalen bij de tandarts.”, vertelde Francken aan zakenkrant De Tijd. “Wij wilden er niet wonen omdat ze al hun geld aan harde veiligheid gaven. Het is natuurlijk veel plezanter om geld uit te geven aan pensioenen, aan werkloosheid, aan een Cubaans model waar je voor 13 euro met een grote zak medicijnen uit de apotheek kan stappen. Maar wie heeft nu gelijk?”⁶

Wie heeft er nu gelijk, vraagt de ondervoorzitter van de NAVO-assemblee zich af? Diegenen die talloze miljarden besteden aan hun oorlogszuchtig militair-industrieel complex, terwijl miljoenen mensen in de VS niet eens over de meest eenvoudige basisbescherming beschikken? Diegenen die massa’s geld over de balk gooien voor hun imperialistische interventies, terwijl zes miljoen mensen in de VS verslaafd zijn aan de meest gortige opioïden? Diegenen die een systeem uitrollen waar mensen meer dan duizend dollar moeten betalen bij de tandarts? Je moet het maar durven insinueren. Maar het is Theo Francken bittere ernst: de omslag naar een oorlogseconomie zal de doodslag betekenen voor de sociale zekerheid.

Dat is ook de mening van de Franse journalist Rémi Godeau: “Laten we het duidelijk stellen: de oorlogseconomie betekent dat mensen langer moeten werken en de spilzucht van de welvaartsstaat moeten rantsoeneren.”⁷ Sociale zekerheid, huisvesting en ouderenzorg, dat is allemaal “spilzucht van de welvaartsstaat”. In de woorden van Francken luidt het dat de sociale zekerheid “te vet” staat. Over de bonanza’s van dividenden bij de wapenindustrie, de corruptie bij wapendeals, en het oppotten van miljarden aan de top van de samenleving wordt gezwegen.

Wat Europees commissie-voorzitster Ursula von der Leyen “het tijdperk van bewapening” noemt, kan voor de werkende klasse in Europa niet anders betekenen dan “het tijdperk van sociale afbraak”. Meer geld voor tanks betekent minder voor pensioenen; meer voor drones betekent minder voor kinderopvang.

“De Duitse overheid heeft onder andere 105 Leopard II tanks besteld bij Rheinmetall. Een tank kost ongeveer 27,8 miljoen euro. Een nieuwe basisschool in mijn kiesdistrict kost 25 miljoen euro.  Wat goed is voor Rheinmetall is slecht voor de kinderen in dit land.” Zegt Gesine Lötzsch van Die Linke en ze heef gelijk.⁸ Het gaat om een politieke keuze met gevolgen die ons decennialang zullen achtervolgen. Er is geen enkele reden om die keuzes te aanvaarden, en het is nooit te laat om radicaal neen te zeggen aan dit maatschappijmodel.

De dodelijke wapenwedloop doorbreken

In het narratief van Trump, Rutte en Francken hebben we te weinig wapens. Dat is grotesk. De militaire uitgaven op aarde gaan sinds tien jaar maar één enkele kant op: omhoog! Vorig jaar werd wereldwijd 2.718 miljard dollar uitgegeven aan bewapening, een stijging van bijna tien procent ten opzichte van het voorgaande jaar, zo becijferde het Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI). Dat is de sterkste stijging sinds 1988. De militaire uitgaven van de Europese landen stijgen tot 693 miljard dollar in 2024. Dit is een stijging van 17 procent ten opzichte van 2023 en 83 procent ten opzichte van 2015. Hoezo te weinig wapens?

De wereld raakt stilaan verstikt in een hallucinante wapenwedloop. Die volgt altijd dezelfde logica: als het ene land upgradet, zal het andere volgen. Iedereen die de logica van afschrikking tot zijn logische conclusie doordenkt, zal onvermijdelijk eindigen met de nucleaire bewapening van Duitsland en Europa.

In het ergste geval eindigt deze spiraal in een grote oorlog met veel verliezers en weinig winnaars. De geschiedenis leert ons dat deze gevaarlijke draaikolk enkel kan doorbroken worden door wederzijdse ontwapeningsverdragen. Daar is nuchtere diplomatie voor nodig, maar ook een sterke internationale anti-oorlogsbeweging die druk kan zetten van onderuit.

De wapenproductie zal de economie niet uit het slop halen

“Wat velen wel eens vergeten als men de astronomische extra defensiebedragen hoort, is dat dit belastinggeld is dat voor het overgrote deel terugvloeit naar onze economie.” Zo beweert onze minister van defensie, Theo Francken. De titel van zijn bericht op X laat geen twijfel mogelijk: “Defensie is business!”⁹

Het voordeel van minister Francken is dat hij zo helder de standpunten van de NAVO en de wapenindustrie weet te verwoorden. De theorie dat extra bewapening de economie zal doen aanzwengelen is een evergreen van de militaire industrie. Ze noemen dat zelf graag “militair Keynesianisme”: laat de overheden op massale schaal de wapenindustrie ondersteunen. Nu de Europese autosector in het slop zit, en Duitsland voor het derde jaar op rij in recessie, willen zij ons wijsmaken dat we maar beter overschakelen van de productie van auto’s naar tanks.

Dat is uiteraard larie, want families kopen geen tanks. Je gaat niet met de tank naar de bomma. En toch moeten die tanks verkocht worden. Je moet er dus voor zorgen dat ze ook echt gebruikt worden, anders gaat je industrie ten onder. De militarisering van de economie zet met andere woorden een permanente druk op oorlog. Een oorlog die niet bedoeld is om te winnen, maar bedoeld is om continu te zijn, want elke vrede wordt een bedreiging voor de winstvoet.

Links moet zich niet aanpassen aan de nieuwe militaire consensus , maar de dubbele moraal van het Westen , de oorlogszuchtige belangenconflicten en destructieve wapenwedloop offensief in vraag durven stellen.

De enige manier om zoiets te realiseren, is in een permanente staat van oorlog. Dat is het model van Washington. Met 850 militaire basissen wereldwijd, eindeloze militaire interventies en staatsgrepen. De Koreaanse oorlog in 1950, de invasie van de Varkensbaai in Cuba in 1961, de Vietnamoorlog, de invasies van Grenada en Panama in de jaren 1980, de Golfoorlog in 1991, de oorlogen tegen Afghanistan en Irak in de 21ste eeuw, de proxy-oorlog tegen Rusland in Oekraïne, noem maar op. Permanente oorlog, alleen zo kan het militair Keynesianisme werken.

Bovendien wil men de nieuwe bewapeningswedloop deels laten betalen door nieuwe schulden. “Net zoals in de Verenigde Staten”, zeggen de oorlogsstokers. Men vergeet erbij te zeggen dat de schuldenlast in Washington historisch hoog is, en de tegenstellingen tussen arm en rijk nooit groter waren. Dat is de kostprijs van een bijna permanente oorlog.

Tanks vullen geen brooddozen. Hogere militaire uitgaven zullen de levensstandaard niet verhogen. Er zijn geen economische voordelen aan de wapenproductie. De productie van een tank, een bom of een raketsysteem levert geen voordeel op voor de rest van de economie. Het is bovendien een mythe dat de militaire industrie veel jobs kan opleveren, integendeel. Een euro die geïnvesteerd wordt in ziekenhuizen levert 2,5 meer banen op dan een euro die geïnvesteerd wordt in wapens. In termen van investeringsefficiëntie rond werkgelegenheid, staat defensie pas op de 70ste plaats van 100 verschillende sectoren.¹⁰

Bovendien zijn de banen in de wapenindustrie ook niet veilig. Ze zijn namelijk afhankelijk van de continuïteit van de oorlog. De bewering van Theo Francken klopt niet. De miljarden die nu naar de wapenfabrikanten worden gegooid, vloeien niet terug naar de samenleving. Ze vloeien maar naar één groep: de wapenfabrikanten zelf. De winstcijfers van Rheinmetall, Dassault, BAE Systems, Leonardo, Thales en Saab zijn ondertussen astronomisch.

“De voorbije maand zijn rendementen opgelopen tot meer dan 1000 procent op drie jaar tijd. Gemiddeld 400-500 procent voor de hele sector. Da’s enorm. Dat is gigantisch, dat is eigenlijk du jamais vu.”, aldus de hoofdeconoom van KBC-bank.¹¹ Ja, enkel daarin heeft Francken gelijk, defensie is big business.

Vrede bouwt op zorg, oorlog bouwt op puin

Om de oververhitte koers richting bewapening verder aan te zwengelen, grijpt de Belgische premier Bart De Wever graag terug naar een laat-Romeinse slogan, ooit bedoeld om het verval van het West-Romeinse Rijk te stoppen met meer krijgstucht en hogere militaire uitgaven: “Si vis pacem, para bellum” – als je vrede wilt, bereid je dan voor op oorlog. Dat is nooit een leuze van vrede geweest. Het is altijd de slogan van militarisering en oorlog geweest. Maar militarisering maakt geen samenleving sterker, en nauwelijks enkele decennia later viel het Romeinse rijk definitief uit elkaar.

De geschiedenis leert ons: oorlogen en wapenwedlopen worden niet van bovenaf gestopt. Die van boven stoppen hun militarisering en oorlog maar als die van onder genoeg druk zetten. Het zijn de mensen die de prijs betalen – met hun levensstandaard, hun toekomst, hun kinderen – die het verschil kunnen maken. Als de arbeidersbeweging en de vredesbeweging elkaar de hand geven en elkaar versterken is er veel mogelijk.

Links moet zich niet aanpassen aan de nieuwe militaire consensus, maar de dubbele moraal van het Westen, de oorlogszuchtige belangenconflicten en de destructieve wapenwedloop offensief in vraag durven stellen.

“Wenn wir zum krieg rusten, werden wir krieg haben” schreef de Duitse dichter Bertolt Brecht in aanloop van de tweede wereldoorlog. “Als we ons voorbereiden op oorlog, zullen we oorlog krijgen”, leert ons de bittere realiteit van de twintigste eeuw. De realiteit is eenvoudig: wie vrede wil, moet zich voorbereiden op vrede, niet op oorlog.

Als het om oorlog gaat, lijken miljarden plots geen enkel probleem. Als het om mensen gaat, wél. Dat is de wereld op zijn kop. Wij hebben geen NAVO nodig, wij hebben vrede nodig. De wapenwedloop leidt niet naar veiligheid, maar naar meer ongelijkheid, meer geweld en meer oorlog.

Vrede bereiken we niet door te zwichten voor het dogma van bewapening en de militaire fetisjen van vandaag, maar door nieuwe krachtsverhoudingen op te bouwen. Vrede is geen vanzelfsprekendheid, ze is het resultaat van strijd. Een strijd waarin de eisen voor sociale vooruitgang ingebed worden in een andere logica, een strijd die durft na te denken buiten het keurslijf van het kapitalisme. Dit systeem waarin machtige monopolies hun winstzucht en heerschappij opleggen door veroveringen, oorlogen en een economie van vernietiging kan geen toekomst bieden voor mens en planeet. “Het is barbarij of socialisme”, zei Rosa Luxemburg. Wij kiezen de kant van de arbeid, de vrede, en het socialisme.

1. Theo Francken, X, 6 mei 2025. https://x.com/franckentheo/status/1919662431149711797?s=46
2. Humo, 25 maart 2025
3. Pierre Rimbert, Faire la guerre pour faire l’Europe. Le Monde Diplomatique, Dossier avril 2025, Le piège du grand réarmement.
4. Humo, 25 maart 2025
5. Tom Sauer in Humo, 25 maart 2025
6. Minister van Defensie Theo Francken (N-VA): ‘Belgische boots on the ground in Oekraïne? Dat is de logica zelve’. De Tijd, 15 februari 2025.
7. Rémi Godeau, L’Opinion, 27 februari 2025
8. Ulrike Eiffer, Gewerkschaften in der Zeitenwende – Sozialpolitische Zeitenwende als Folge der militärpolitischen Zeitenwende. Deel IV. Etosmedia.de, 2 april 2025. https://etosmedia.de/politik/gewerkschaften-in-der-zeitenwende-sozialpolitische-zeitenwende-als-folge-der-militaerpolitischen-zeitenwende/
9. Theo Francken, X, 13 april 2025. https://x.com/FranckenTheo/status/1911321660981969231?s=19
10. Socialist Economic Bulletin. 2025. “Increasing Military Spending Will Not Raise Living Standards – Socialist Economic Bulletin.” Socialist Economic Bulletin – Comment and Analysis for the Movement against Austerity. (blog). February 28, 2025. https://socialisteconomicbulletin.net/2025/02/increasing-military-spending-will-not-raise-living-standards/.
11. Tobias Santens, 6 maart 2025, Aandelen van Europese defensiebedrijven gaan laatste weken de hoogte in: tijd om te beleggen? VRT https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2025/03/06/defensie-aandelen-europa-beleggen