Hoewel de economische groei in Korea de algemene levensstandaard heeft verbeterd, zijn velen ter plaatse blijven trappelen. Squid Game weerspiegelt het groeiende ongenoegen over die ongelijkheid.

Hoewel buitenlanders de Zuid-Koreaanse amusementsindustrie vooral kennen van haar overvloedige productie van vrolijke K-Pop voor de grote massa, hebben een handvol Koreaanse films en televisieseries de laatste jaren ook internationaal de aandacht getrokken. Die export van films is echter verre van vrolijk, en behandelt zowel rechtstreeks als allegorisch de grimmige realiteit van het leven onder het kapitalisme.

De recentste bijdrage is het dystopische overlevingsdrama Squid Game, op moment van schrijven de meest bekeken serie aller tijden op Netflix. Net als Bong Joon-ho ’s Oscar-winnende film Parasite uit 2019 en het Netflix K-drama Extracurricular uit 2020, weerspiegelt Squid Game het groeiende ongenoegen over de Koreaanse sociaaleconomische ongelijkheid.

Na een snelle industrialisatie in de nasleep van de Koreaanse oorlog heeft de Zuid-Koreaanse economie, een van de vier “Aziatische tijgers”, de afgelopen zestig jaar opnieuw ingrijpende veranderingen ondergaan. Met een inkomen van 82 dollar per bevolkingshoofd bengelde Zuid-Korea in 1960 onderaan de lange lijst van economisch uitgebuite en verarmde landen, waaronder Ghana, Senegal, Zambia en Honduras. Pas toen dictator Park Chung-hee in 1961 aan de macht kwam, zette Korea een proces van enorme economische groei in. Gekend als het “Wonder aan de Han-rivier”, heeft Zuid-Korea zich in enkele decennia opgewerkt van een lage-inkomensland tot een van de leidende economieën in de wereld.

Hoewel de economische groei in Korea de algemene levensstandaard heeft verbeterd, zijn velen ter plaatse blijven trappelen. Het zelfmoordcijfer is er een van de hoogste ter wereld en heeft vooral betrekking op de oudere bevolking, van wie bijna de helft onder de armoedegrens leeft.¹ Jongeren hebben weer andere problemen, zoals de militaire dienstplicht, de toenemende druk op school en de duizelingwekkende werkloosheid (in 2020 bedroeg de jeugdwerkloosheid 22 %).² Jonge Koreanen hebben een term bedacht voor deze door zware stress en beperkte mogelijkheden gekenmerkte maatschappij: “de hel van Joseon “, een satirische verwijzing naar de streng hiërarchische Joseon-dynastie waarvan het moderne Korea afscheid genomen zou moeten hebben.

Terwijl miljoenen gewone Koreanen worstelen om te overleven, houdt de elite de economie in een ijzeren greep. De Koreaanse economie is gebaseerd op chaebols, dat zijn bedrijfsconglomeraten die eigendom zijn van een handvol rijke en machtige families. Ooit werden de chaebols geprezen omdat zij het land uit de armoede hadden gehaald. Nu zijn ze het toonbeeld van het monopolistisch kapitalisme in Zuid-Korea, — gekenmerkt door corruptie en straffeloosheid. Tot de grootste chaebol van het land behoort Samsung, waarvan de CEO Lee Jae-yong in augustus 2021 uit de gevangenis werd vrijgelaten nadat hij amper de helft van zijn straf van twee jaar wegens omkoping en verduistering had uitgezeten. De Zuid-Koreaanse regering rechtvaardigde zijn vrijlating onder andere met “zijn belang voor de economie van het land”.³

De Koreaanse economie is gebaseerd op chaebols, bedrijfsconglomeraten die eigendom zijn van een handvol rijke en machtige families.

De extreme ongelijkheid in Zuid-Korea is het centraal thema van Squid Game. In de serie neemt een groep deelnemers die gebukt gaan onder schulden het tegen elkaar op in verschillende kinderspelletjes, gaande van Een, twee, drie, piano tot het traditionele Koreaanse ppopgi (waarbij je een figuurtje ongeschonden uit breekbaar suikerwerk moet zien te krijgen). De prijzenpot bedraagt maar liefst 38 miljard KRW (Zuid-Koreaanse Won — ongeveer 38 miljoen dollar of 33 miljoen euro). Het addertje onder het gras: elk spel wordt tot de dood gespeeld. Wie verliest, wordt ter plekke afgemaakt enmet elke nieuwe ronde neemt het risico op uitschakeling toe. Bij elke executie wordt de prijzenpot aangevuld. Die heeft de vorm van een reusachtig zwevend spaarvarken en hangt in het midden van de slaapzaal van de spelers.

Ondertussen kijkt een groep steenrijke leden van de wereldelite toe, zichtbaar genietend van de trieste pogingen van de spelers om het prijzengeld in de wacht te slepen. Ze gokken op het leven van de spelers, net zoals Gi-hun, het hoofdpersonage, ooit door zijn gokgedrag de schulden opstapelde en zijn eigen leven verwoestte. Het is een originele illustratie van hoe de samenleving onder het kapitalisme meet volgens twee maten, een voor de rijken en een andere voor de armen.

Wat Squid Game onderscheidt van andere dystopische films zoals Battle Royale en The Hunger Games is de expliciete focus op klasse en ongelijkheid, in het bijzonder in de context van het moderne Zuid-Korea. Nadat de deelnemers in de pilootaflevering hadden gestemd om met het spel te stoppen, nemen ze in aflevering 2 hun dagelijkse leven weer op. De slopende realiteit van hun levensomstandigheden onder een verpletterende schuldenberg lokt hen echter onvermijdelijk terug. Als ze dan toch onder het kapitalisme moeten blijven afzien, kunnen ze net zo goed proberen het beloofde prijzengeld te bemachtigen, zo luidt de redenering: niemand kan onder het systeem uit, maar enkele gelukkigen kunnen wel aan de bovenkant uitkomen. Verwijzend naar de onontkoombaarheid van de Joseon-hel, is de aflevering “Hell” getiteld.

Squid Game focust op Gi-hun, wiens gokverslaving en werkloosheid hem met een lege bankrekening en schulden hebben opgezadeld. Hij neemt deel aan het spel in de hoop genoeg geld te winnen om de doktersrekeningen van zijn stervende moeder te kunnen betalen, en om te kunnen zorgen voor zijn dochter en zo te verhinderen dat ze met haar moeder naar de Verenigde Staten verhuist.

Naarmate de serie vordert, wordt duidelijk dat Gi-huns financiële problemen tien jaar eerder zijn begonnen, toen hij zijn baan verloor. De schrijver en regisseur van Squid Game, Hwang Dong-hyuk, zegt dat hij Gi-huns personage heeft gemodelleerd naar de arbeiders van de de Ssangyong Motors-fabriek in 2009, die een staking organiseerden maar na aanhoudend gewelddadig optreden van de politie het onderspit moesten delven. Via flashbacks komen we te weten dat Gi-hun en een aantal van zijn collega ’s de laan werden uitgestuurd, waarna hij en verschillende andere vakbondsleden ‘s nachts een barricade hadden opgeworpen in het magazijn van Dragon Motors. Stakingsbrekers trapten de deuren in en knuppelden de stakende arbeiders neer. Ze slaan Gi-huns collega voor zijn ogen dood. Terwijl de gewelddadige onderdrukking van vakbondsleden zich ontvouwt, mist Gi-hun de geboorte van zijn dochter.

Zuid-Korea heeft een lange en aanhoudende geschiedenis van vaak extreem en soms gewelddadig optreden tegen de vakbonden. Afgelopen september nog werd de voorzitter van de grootste vakcentrale van het land, de Koreaanse Confederatie van Vakbonden (KCTU), gearresteerd en gevangengezet onder het voorwendsel dat hij tijdens een vakbondsbijeenkomst in Seoel de COVID-19-maatregelen niet had gerespecteerd.⁴ Naar alle waarschijnlijkheid was hij voor de regering iets te strijdlustig. Hij is de dertiende opeenvolgende voorzitter van de KCTU die in de gevangenis belandt.

Wat Squid Game onderscheidt van andere dystopische films zoals Battle Royale en The Hunger Games is de expliciete focus op klasse en ongelijkheid.

Hoewel Squid Game knipoogt naar de recentere staking bij Ssangyong Motors in 2009, is gewelddadige klassenstrijd al tientallen jaren een constante in de Koreaanse geschiedenis. In 1976 bijvoorbeeld gingen de arbeidsters in de Dong-Il-textielfabriek in staking om eerlijke en democratische vakbondsverkiezingen af te dwingen. Hun strijd duurde bijna twee jaar. Ze moesten het hoofd bieden aan extreem politiegeweld en mishandelingen door stakingsbrekers. De strijd bereikte zijn hoogtepunt met een aanval door antivakbondsactivisten met de steun van de Koreaanse Centrale Inlichtingendienst: toen de arbeidsters gingen stemmen, werden ze bedolven onder menselijke uitwerpselen. Het voorbeeld van Dong-Il illustreert verschillende thema ’s van de Koreaanse vakbondsgeschiedenis tegelijk: het antivakbondsbeleid van de regering, de oorlogvoering van de bedrijven tegen de arbeiders, het geweld tegen vrouwen en het gele werkgeverssyndicalisme van de Federatie van Koreaanse Vakbonden (FKTU). De laatste vijftig jaar van de Koreaanse vakbondsgeschiedenis zijn niet minder brutaal geweest.

In aflevering 4 van Squid Game, “A Fair World”, wordt een deelnemer betrapt op valsspelen. Hij en zijn medeplichtigen worden prompt geëxecuteerd. In een hartstochtelijk betoog schildert de spelleider vervolgens het proces af als een meritocratie en zichzelf als een welwillende kansengever. “Die mensen zijn het slachtoffer geweest van ongelijkheid en discriminatie in de echte wereld, “ zo zegt hij, “en wij geven ze nu een laatste kans op een eerlijk gevecht en de uiteindelijke beloning.”

Het ideaal van de meritocratie, wellicht universeel in kapitalistische samenlevingen, heeft een bijzondere weerklank in de Koreaanse cultuur en is terug te leiden tot het confucianisme. Het idee dat hard werken loont blijft een veelgehoorde leus in Korea, zelfs nu steeds meer jonge Koreanen die het rechte pad van het zeer competitieve Koreaanse onderwijssysteem hebben gevolgd, geconfronteerd worden met werkloosheid, chaebol-heerschappij en ongelijkheid.

Voor velen is het “Wonder aan de Han-rivier” de “Joseon-hel” geworden. En net als Parasite eerder, toont Squid Game dat er langzaamaan scheurtjes ontstaan in de kapitalistische mythe van het land.

Oorspronkelijk gepubliceerd in Jacobin, 6 oktober 2021.

1. “Number of suicide deaths in South Korea from 2010 to 2020, by age group”, Statista, september 2021.
2. “Combined rate of unemployment and potential labor force of people aged 15 to 29 years old in South Korea from 2015 to 2020”, Statista, april 2021.
3. Suranjana Tewari, “Lee Jae-yong: Samsung heir released from prison on parole”, BBC, 13 augustus 2021.
4. Kap Seol, “South Korea ’s Top Independent Labor Leader Has Been Arrested”, Jacobin, 9 augustus 2021.