Menstruatiearmoede: eten of laten lopen?

In 2018 leverde Schotland gratis maandverband aan alle menstruerende personen. In België wordt ondertussen getalmd, hoewel meer en meer mensen in de armoede wegzakken.

Een keer per maand wordt meer dan de helft van de Belgische bevolking ongesteld. De menstruatie kan 3 tot 9 dagen duren, afhankelijk van het individu. Hygiënische beschermingsmiddelen zoals maandverbanden, tampons en menstruatieondergoed zijn duur. Sommige mensen moeten kiezen tussen eten en zichzelf beschermen. Deze moeilijke toegang tot hygiënische bescherming heet menstruatiearmoede. Volgens de FEF (Fédération des Étudiants Francophones) kreeg 21% van de studenten al te maken met menstruatiearmoede.¹

Elodie Mass (23) studeert International Relations aan de ULB

2000 euro, zoveel kost menstruatie in een mensenleven.² In België dekt dit bedrag alleen de aankoop van menstruatieproducten. Aan de rekening kan toegevoegd worden: pijnstillers, anticonceptie en gynaecologische afspraken die vaak slechts gedeeltelijk of niet terugbetaald worden. 370 000 vrouwen in dit land zijn arm en kunnen het zich niet veroorloven om zulke bedragen uit te geven.³ Deze vrouwen worden vaak gedwongen om andere primaire behoeften voorrang te geven op hun hygiëne, waardoor hun waardigheid en gezondheid in het gedrang komen. Door een gebrek aan middelen hebben deze menstruerende mensen geen andere keuze dan te besparen op menstruatieproducten. Een tampon die langer dan acht uur blijft zitten, kan nochtans een toxische en potentieel dodelijke shock veroorzaken. Naast menstruatiearmoede blijft het taboe rond menstruatie bestaan. In Frankrijk blijkt uit een studie van Règles Élémentaires dat een op de twee Franse vrouwen denkt dat menstruatie taboe is⁴.

In de eerste plaats zijn menstruerende mensen onvoldoende voorgelicht over hoe zij met hun menstruatie moeten omgaan en praten zij er niet over. Ten tweede worden deze mensen vanwege ongemak, schaamte of gebrek aan bescherming verhinderd om naar hun werkplek, universiteit of school te gaan. Menstruatiearmoede sluit hen uit van de maatschappij. Deze situatie versterkt niet alleen de armoede maar ook de uitsluiting. Regels zijn een kwestie van volksgezondheid, maatschappij, onderwijs en politiek.

Volgens de FEF (Fédération des Étudiants Francophones) kreeg 21% van de studenten al te maken met menstruatiearmoede.

Onze regeringen hebben onlangs de btw op hygiënische bescherming verlaagd tot 6%.⁵ Tot 2018 bedroeg deze belasting 21%, zoals voor champagne of kaviaar! Hoewel dit een stap vooruit is, is het verre van voldoende. Menstruatieproducten blijven duur, en deze belastingverlaging heeft geen grote invloed gehad op de menstruatiearmoede. Iemand met menstruatiearmoede moet dan een alternatief vinden om zeven dagen van permanent bloedverlies op te op te vangen. Menstruatie is bloedverlies, maar kan ook buikpijn, migraine, acne en rugpijn met zich meebrengen die behandeld moeten worden. Er zijn ook menstruatiegerelateerde ziekten zoals endometriose. De meeste geneesmiddelen die voor deze kwalen worden voorgeschreven, worden niet volledig terugbetaald door het ziekenfonds. Bovendien is de pil een van de enige oplossingen voor pijnlijke menstruatie. Hygiënische bescherming en de kosten van nazorg zijn een extra belasting.

Silena Bosco (22) studeert journalistiek aan de ULB

In de huidige crisis, zijn de prijzen met 14,53% gestegen,en hygiënische bescherming vormt daarop geen uitzondering.⁶ Bovendien verdienen vrouwen in België 21,6% minder dan mannen in alle sectoren samen.⁷ Toch hebben zij een extra financiële last die niet geldt voor mannen. Het is een vicieuze cirkel. Hygiënische bescherming moet gratis worden gemaakt om het recht op gezondheid, waardigheid en gelijkheid te waarborgen.

Dit voorstel is verre van onrealistisch. Sinds 2020 is hygiënische bescherming in Schotland gratis.⁸ Het Verenigd Koninkrijk is het eerste land ter wereld dat deze stap zet. Pads en tampons zijn gratis beschikbaar voor iedereen op lagere en middelbare scholen, universiteiten en openbare instellingen. Schotland maakte voor dit project, dat 5 miljoen mensen dekt, 11 miljoen euro vrij, hetzij een investering van 2,2 euro per Schot.⁹ De Schotse parlementsleden, maar ook de vakbonden en vrouwenorganisaties, hebben zich echt ingezet om menstruatiearmoede aan te pakken. De Schotse regering heeft besloten te investeren in de aanpak van menstruatiearmoede en daarmee dus armoede en genderongelijkheid te bestrijden. Spanje heeft onlangs menstruatieverlof ingevoerd, waardoor vrouwen met een pijnlijke menstruatie thuis kunnen blijven zonder inkomensverlies. Deze maatregel doorbreekt het taboe op menstruatie en bestrijdt de sociale en economische uitsluiting van menstruerende mensen. Onze Europese buren pakken het probleem van menstruatiearmoede echt aan en investeren aanzienlijk in de aanpak van ongelijkheid door structurele oplossingen te bieden. In België hebben de regeringen deze ambitie niet. Ook al heeft de overheid reeds blijk gegeven van haar wil om menstruatiearmoede te bestrijden, toch blijven de ingezette middelen ontoereikend.

Sinds 2020 is hygiënische bescherming in Schotland gratis. Het Verenigd Koninkrijk is het eerste land ter wereld dat deze stap zet.

In Wallonië werd begin 2023 675.000 euro¹⁰ vrijgemaakt voor de verdeling van gratis hygiënische beschermingsmiddelen in centra voor gezinsplanning, jeugdherbergen, middelbare scholen enz. In maart 2021 stemde het Brussels parlement over een resolutie die de universiteiten aanmoedigt om hygiënische beschermingsmiddelen ter beschikking te stellen van studenten¹¹. Ook dit is een stap in de goede richting, maar het ontbreekt de regering nog aan ambitie in de strijd tegen menstruatiearmoede. Het mag niet beperkt blijven tot studenten en de maatregelen moeten concrete effecten hebben. Niet-bindende teksten volstaan niet.

Gratis menstruatieproducten zijn mogelijk in België! De begunstigden van de sociale dienst van de ULB beschikken immers al over gratis menstruatieproducten. Deze maatregel zou kunnen uitgebreid worden tot alle studenten. Voor gratis hygiënische bescherming voor iedereen in België, zou 22 miljoen euro per jaar nodig zijn om het Schotse model te volgen. Dat is een klein budget, maar eentje dat een enorme impact zou hebben op alle menstruerende mensen. Geld hebben we genoeg in België. Het is een keuze en een kwestie van politieke moed om in te zetten op de strijd tegen onzekerheid en genderongelijkheid.