Hoewel beschouwd als een kansloze kandidaat won DSA-lid Zohran Mamdani de Democratische nominatie voor burgemeester van New York City. Zijn succesvolle campagne Voor een betaalbaar New York toont het potentieel van linkse politiek in de VS.
Zohran Mamdani, lid van de Democratic Socialists of America (DSA) en huidig afgevaardigde in de New York State Assembly, is de Democratische kandidaat voor het burgemeesterschap van New York City, nadat de in opspraak geraakte voormalige gouverneur Andrew Cuomo de voorverkiezing verloor. Dit wijst op een aanzienlijke verschuiving naar links onder de kiezers van New York City en zal ongetwijfeld de gevestigde orde van de Democratische Partij in het hele land opschudden.
De uitslag — een voorsprong van zeven punten, op een avond waarop de meesten hadden verwacht dat Cuomo de overhand zou hebben — toont een sterke afwijzing van de mainstream Democratische politiek, zowel in de uitslag zelf als in de ongewoon hoge opkomst van jonge kiezers, die Mamdani sterk steunen.
Verschillende progressieve gemeenteraadsleden die werden uitgedaagd in hun voorverkiezing, behielden ook hun zetels. Al met al was het een zeer goede avond voor de DSA en voor progressieve politiek, en het toonde aan dat er onder Democratische kiezers — ook in bevolkingsgroepen en wijken die doorgaans als gematigder worden gezien — een duidelijke interesse is in linkse politiek.
Het succes van Zohran is des te opmerkelijker gezien de aanwezigheid van Cuomo’s Super PAC, die aanzienlijk meer geld uitgaf dan welke andere campagne ook, en de islamofobe en anticommunistische propaganda die werd gefinancierd door de PAC en door de campagne van Whitney Tilson.
Deze overwinning komt na bijna twee jaar van mobilisaties tegen de genocide in Palestina; zes maanden van protesten tegen Trump, zoals de massale “No Kings”-betogingen; groeiende woede tegen Biden, Harris en de Democratische leiders in het Congres omdat zij er niet in slaagden enig betekenisvol verzet tegen Trump te organiseren; en meerdere jaren van een heropleving van de arbeidersbeweging na COVID. De campagne van Mamdani speelde in op al deze verschijnselen, door hervormingen te beloven en zich af te zetten tegen de status quo van de Democratische Partij.
Kortom: deze voorverkiezing stuurt een krachtige boodschap uit: mensen snakken naar verandering.
Hoe de verkiezingen in New York City werken
De regels voor voorverkiezingen verschillen sterk per staat, en New York heeft gesloten voorverkiezingen. Dat betekent dat alleen mensen die geregistreerd staan als Democraat mogen stemmen op kandidaten voor het burgemeesterschap in deze verkiezing, aangezien de Republikeinse nominatie dit jaar onbetwist is. Aangezien New York City sterk Democratisch stemt, wordt de voorverkiezing vaak gezien als de “echte” verkiezing, omdat de Democratische kandidaat vrijwel zeker zal winnen.
New York City gebruikt ook een systeem van ranked choice voting waarbij kiezers tot vijf kandidaten kunnen rangschikken in volgorde van voorkeur. Als één kandidaat meer dan 50 procent van de stemmen als eerste keuze wint, is de verkiezing meteen beslist. Als geen enkele kandidaat de 50 procent haalt, wordt de kandidaat met de minste stemmen geëlimineerd, en worden de stemmen van zijn/haar aanhangers doorgeschoven naar hun tweede keuze. Zohran’s resultaat in de eerste ronde was sterk genoeg om ruimschoots de drempel van 50 procent te halen tijdens de telling met voorkeursstemmen.
Andrew Cuomo heeft inmiddels al documenten ingediend voor een onafhankelijke kandidatenlijst, waardoor hij in november toch nog kan meedoen, ondanks zijn verlies in de voorverkiezing.
De resultaten begrijpen
Aan het begin van dit verkiezingsseizoen had Cuomo het voordeel van grote naamsbekendheid en stond hij in de peilingen ruim bovenaan, zelfs voordat hij zijn kandidatuur officieel aankondigde. Cuomo is een neoliberale gematigde Democraat — gesteund door sommige Trump-donoren — en vertegenwoordigt de gevestigde orde van de Democratische Partij.
Mamdani daarentegen was veel minder bekend en kwam de eerste maanden van zijn campagne zelden boven de 10 procent in de peilingen. Maar met de slogan “Zohran: For a New York You Can Afford” (Zohran: Voor een betaalbaar New York) en een sterke aanwezigheid op sociale media, begon hij aan populariteit te winnen. Zijn boodschap was duidelijk: de huur is veel te hoog, de bussen zijn te traag en het is moeilijk om rond te komen. Bovendien wees hij met de vinger naar de gevestigde orde binnen de Democratische Partij als schuldige.
Na Trump’s overwinning in 2024 schreef Bernie Sanders een verklaring waarin hij stelde dat het niet zo was dat de arbeidersklasse de Democraten had verlaten, maar dat de Democraten de arbeidersklasse hadden verlaten. In de eerste maanden van Trumps regering zwegen Democratische verkozenen terwijl Trump aanval na aanval uitvoerde. Sanders en Alexandria Ocasio-Cortez (AOC) speelden in op de woede over Trump, maar ook over de aanvallen van de Democratische Partij op de arbeidersklasse, met hun “Fight the Oligarchy”-tour, waarmee ze stadions door het hele land vol kregen.
Mamdani haakt in op een soortgelijk sentiment. Na de verkiezingen van 2024 plaatste hij een video waarin hij inwoners van Queens en de Bronx interviewde, vaak immigranten en mensen van kleur, die op Trump hadden gestemd. Waarom? Gaza, oorlogen, inflatie. Mamdani zei tegen hen dat hij de Democratische Partij wilde veranderen, om haar weer voor hen te laten werken — en dat is de belofte van zijn campagne.
De campagne van Mamdani, met sterke steun van de hele NYC-DSA, verzamelde minstens 50.000 vrijwilligers (een meer diverse politieke coalitie dan enkel DSA-leden) die een indrukwekkende campagne voerden op straat. Hij kreeg ook steun van AOC, Bernie Sanders, de Working Families Party en verschillende stedelijke vakbonden.
Slogans als “Don’t rank Cuomo” en “DREAM: Don’t Rank Evil Andrew for Mayor” waren wijdverspreid, zelfs onder kiezers en organisaties die Mamdani niet als hun eerste keuze steunden. Vooral mede-kandidaat Brad Lander speelde een belangrijke rol in het ondersteunen van Mamdani’s kandidatuur, in een “stuur Cuomo terug naar de chique buitenwijken”-coalitie.
Mamdani’s programma
De kernvoorstellen van Mamdani zijn: de huur bevriezen voor huur-gereguleerde appartementen (bijna de helft van de woningvoorraad in de stad, waar het burgemeesterskantoor meer invloed op heeft), de bussen snel en gratis maken, en universele kinderopvang aanbieden. Zijn programma omvat ook de oprichting van door de stad beheerde supermarkten en een departement voor gemeenschapsveiligheid dat de rol van de politie moet vervangen in het omgaan met mensen in nood in de metro (terwijl het politiebudget op hetzelfde niveau blijft). Daarnaast zijn er nog veel meer voorstellen, zoals het verhogen van het minimumloon, van New York een toevluchtsoord voor LGBTQ+-mensen maken, en de stad “Trump-proof” maken.
Mamdani staat er ook om bekend dat hij zich uitspreekt tegen de genocide in Gaza en BDS steunt — en hij werd zwartgemaakt door mensen die antizionisme gelijkstellen aan antisemitisme. Hoewel Mamdani terecht kritiek kreeg vanuit de Palestina-beweging omdat hij zei dat hij de staat Israël steunt “als een staat met gelijke rechten”, wat neerkomt op het bevestigen van een staat die gebouwd is op etnische zuivering, was hij toch zonder twijfel de meest pro-Palestina-kandidaat in de race.
Juist gezien de islamofobe propagandacampagne tegen hem, en de sterke reacties op zijn opmerkingen over het woord “intifada”, laat Mamdani’s succes in de voorverkiezing ook zien dat New Yorkers kandidaten die anti-zionistische standpunten innemen waarderen — of in elk geval bereid zijn op hen te stemmen (ondanks de beperkingen van Mamdani’s formulering dat hij Israël steunt “als een staat met gelijke rechten”). Dit is een belangrijke verschuiving, die aantoont hoe de pro-Palestina-beweging en de gruwel van de genocide in Gaza de publieke opinie hebben veranderd.
Maar we moeten duidelijk zijn over de beperkingen van Mamdani’s programma. Zo neemt hij duidelijk afstand van zijn eerdere anti-politie-standpunten. Hij benadrukt nu dat hij niet van plan is de politie te “defunden” als burgemeester, en dat de politie “een cruciale rol te spelen heeft” in de samenleving. Hij herhaalt dat hij het politiebudget van bijna 6 miljard dollar — voor een sterk gemilitariseerde politiemacht die samenwerkt met het Israëlische leger en groter en beter uitgerust is dan de legers van veel landen — gelijk wil houden.
Het is onduidelijk of zijn werkelijke opvattingen over de politie zijn veranderd sinds zijn oproepen om de NYPD te ontmantelen in 2020, of dat dit slechts een tactische keuze is om zichzelf gunstig te positioneren in de verkiezing. Maar door het nieuwe departement voor gemeenschapsveiligheid te presenteren als iets dat ook goed is voor de politie, ondermijnt hij het potentieel van dit voorstel om een gesprek te openen over de repressieve rol van de politie — en in het geval van mensen met ernstige psychische aandoeningen in de metro ook de validistische rol —, over de gigantische politiebudgetten en de gevangenis-industrie, en over hoe de politie vooral gebruikt wordt om zwarte en bruine gemeenschappen te onderdrukken.
Deze draai rond de politie hangt samen met hoe Zohran en zijn campagne zich distantiëren van de DSA en haar programma. In het tweede burgemeestersdebat hield Zohran bewust de naam van de organisatie achterwege en stelde hij de kijkers gerust dat het programma van de DSA — waaronder het afschaffen van de politie en het nationaliseren van grote industrieën — niet het programma van zijn campagne is. Op de verkiezingsavond herhaalde een vertegenwoordiger van zijn campagne dezelfde boodschap tegen een journalist.
Hoewel de meeste DSA-leden ongetwijfeld de historische overwinning van hun kandidaat vieren, creëert deze afstand spanning tussen de campagne en de organisatie die ze zogezegd vertegenwoordigt — ondanks Zohran’s woorden in 2022: “Het hele punt van in functie zijn is hetzelfde werk doen dat we doen als organisatie: het platform en de middelen van het ambt gebruiken om voor dezelfde missie te vechten.” Dat waren zijn woorden als volksvertegenwoordiger, maar tijdens zijn kandidatuur voor een uitvoerend ambt heeft hij zijn programma afgezwakt en zijn aanpak veranderd. Tijdens de algemene verkiezing en eenmaal in functie (als hij wint) zal de druk nog groter zijn om nog meer compromissen te sluiten.
De Democraten in een lastig parket
Deze overwinning van Mamdani plaatst de Democratische Partij in een moeilijke positie.
Enerzijds wil de partij geen democratisch-socialisten in functie, en zeker niet onder de naam van de Democratische Partij. Het bekendste voorbeeld is hoe de partij zich achtereenvolgens achter Hillary Clinton en Joe Biden schaarde om Bernie Sanders te verhinderen de presidentsnominatie van de partij te winnen. Maar we zagen hetzelfde toen DSA-lid en Black Lives Matter-activiste India Walton in 2021 de voorverkiezing voor het burgemeesterschap van Buffalo won. Het Democratisch establishment weigerde haar te steunen. In plaats daarvan wist de zittende burgemeester Byron Brown — die van haar had verloren in de voorverkiezing — via een onwaarschijnlijke write-in-campagne toch nog een extra termijn binnen te halen.
Gematigde Democraat Michael Bloomberg is verantwoordelijk voor ongeveer een derde van alle financiering van Andrew Cuomo’s Super PAC, en ook de centristische denktank Third Way keerde zich krachtig tegen Mamdani. Het Democratic National Committee (DNC) heeft recent voormalig ondervoorzitter David Hogg — een overlevende van de schietpartij in Parkland, die Mamdani steunt — uit zijn functie gezet omdat hij voorstander was van het steunen van voorverkiezingsuitdagers tegen zittende Democraten. De Democratische Partij kleineert haar progressieve vleugel steevast, ondanks de energie die die vleugel met zich meebrengt, en blijft anti-immigrant, anti-trans, pro-oorlog en pro-bedrijfsleven standpunten innemen. De partij zit al midden in een identiteitscrisis en een heroriëntatie, en deze overwinning zal de interne debatten alleen maar verdiepen.
Anderzijds versterkt Mamdani’s succes de Democratische Partij, zowel ideologisch als letterlijk — dezelfde partij die verantwoordelijk is voor de opbouw van ICE en de financiering van de genocide in Gaza. Door zich kandidaat te stellen als Democraat — en zich ook als zodanig te definiëren — in plaats van op een onafhankelijke socialistische lijst, bevestigt Zohran het idee dat de Democratische Partij een haalbare plek is voor socialisten om politiek te bedrijven. Dit staat haaks op de noodzaak om een partij op te bouwen die onafhankelijk is van de belangen van het kapitaal. Hoewel veel DSA-leden en fracties in theorie voorstander zijn van een breuk met de Democraten, kiest het merendeel van de organisatie er in de praktijk voor om binnen de Democratische Partij te opereren.
Een campagne die zoveel enthousiasme en hoop weet te genereren, zorgt — bewust of onbewust — voor enthousiasme rond de Democratische Partij. Vanwege het systeem van gesloten voorverkiezingen in New York, rekruteert de campagne van Zohran letterlijk meer kiezers, waaronder jonge en eerste-stemkiezers en mensen die eerder bij derde partijen waren aangesloten, om zich bij de Democraten te voegen. In zijn overwinningsspeech dinsdagavond zei hij dat hij hoopt “onze stad te besturen als een model voor de Democratische Partij” — zijn doel is de Democraten te versterken en te inspireren, niet om zich van hen af te scheiden. Het uitbouwen van de Democratische Partij is niet de weg vooruit voor een Linkse beweging die serieus wil strijden — en winnen — voor haar programma.
Wat gebeurt er nu?
De campagne voor de algemene verkiezing gaat nu echt van start. Cuomo heeft al de papieren ingediend om zich als onafhankelijke kandidaat op de stembus te zetten, al zou hij daarvan kunnen afzien in het licht van Mamdani’s sterker dan verwachte prestatie. Zittend burgemeester Eric Adams zal ook als onafhankelijke kandidaat deelnemen. In een drie- of viervoudige race tussen Mamdani, Adams, mogelijk Cuomo, en de Republikein Curtis Sliwa, zal de campagne van Zohran geconfronteerd worden met voortdurende — en waarschijnlijk verhevigde — aanvallen van zowel gematigde Democraten als de rechterzijde.
Tegelijkertijd zullen New Yorkers ook politieke aanvallen blijven ondergaan van de regering-Trump, waaronder opgevoerde ICE-invallen, enorme bezuinigingen in het begrotingspakket dat door het Congres gaat, grote aanvallen op LGBTQ+-rechten, repressie van de Palestina-beweging, en meer. Links kan zijn hoop niet uitsluitend vestigen op verkiezingsoverwinningen van progressieve Democraten als middel om Trump en uiterst rechts tegen te houden. De Democratische Partij als geheel is betrokken bij een grote operatie om de klassenstrijd te neutraliseren en alles naar het stemhokje te kanaliseren. Zelfs terwijl Zohran’s aanhangers doorgaan met campagne voeren richting de verkiezingen in november, is het essentieel om onvrede tegen Trump van onderop te organiseren — vanuit werkplaatsen en scholen — en pogingen tot coöptatie en demobilisatie vanuit de Democraten en NGO’s af te wijzen.
Ondanks deze beperkingen toont Mamdani’s overwinning in de voorverkiezing, en zijn vermoedelijke nominatie, dat kiezers openstaan voor progressieve politiek, en dat er mogelijkheden zijn voor Links om een breder publiek te bereiken. Zijn campagne laat zien dat er ruimte is om een radicaal programma voor de arbeidersklasse en de jeugd op te bouwen — tegen genocide en tegen Trump.
Zohran’s overwinning in de voorverkiezing, en de mogelijkheid dat hij de algemene verkiezing wint, maken het voor socialisten dringend noodzakelijk om in gesprek te gaan met andere linkse krachten en met recentelijk naar socialisme nieuwsgierig geworden liberalen over sleutelvragen als: de rol van de politie in het onderdrukken van de arbeidersklasse, de rol van de Democratische Partij in het in toom houden van massamobilisaties, en de noodzaak van radicalere eisen naast Zohran’s populaire voorstellen van huurbevriezing, gratis busvervoer, gratis kinderopvang, gemeentelijke supermarkten, en meer.
Als burgemeester zou Zohran ook verantwoordelijk zijn voor de benoeming van een arbeidscommissaris, die namens de stad met de vakbonden van de publieke sector onderhandelt en zo de arbeidsvoorwaarden van honderdduizenden werknemers bepaalt. Mochten nieuwe protestgolven ontstaan — zoals de Gaza Solidarity Encampment-beweging op universiteiten of de anti-ICE-opstanden in Los Angeles — dan zal het zijn politieapparaat zijn dat ze onderdrukt.
