Tweeënhalf jaar lang onderzochten Patrick Remacle en Thierry Luthers de mistoestanden in het Belgische voetbal. Tientallen mensen waren bereid om de omerta die in dit milieu heerst, te doorbreken.

Voor wie voor het eerst in de Belgische voetbalwereld doordringt, valt het meteen op: ons kent ons. België is uiteraard niet groot, wat de zaken vergemakkelijkt. Maar de wereld van het Belgische voetbal is nog veel kleiner. En in die omgeving waar inteelt schering en inslag is, konden in de loop der jaren grootschalige financiële misstanden ontstaan, die hebben geleid tot wat bekend staat als het schandaal van ‘Footbelgate’.

Het begint allemaal eind 2017. De Cel voor Financiële Informatieverwerking (CFI), die onder het ministerie van Financiën valt, ontdekt zevenentwintig bankrekeningen die gekoppeld zijn aan één persoon in een bankfiliaal in Hasselt, in de provincie Limburg. De CFI brengt het federaal parket op de hoogte van het bestaan van die rekeningen. Er wordt een onderzoeksrechter aangesteld en een onderzoek geopend: “Operatie Schone Handen”, een verwijzing naar het “Mani pulite”-onderzoek dat begin jaren ’90 zijn pijlen richtte op een aantal vooraanstaande Italiaanse personen (ministers, parlementsleden, senatoren, bedrijfsdirecteuren, enzovoort), en een uitgebreid systeem van corruptie blootlegde.

Kort daarna wordt de telefoon van de bewuste persoon met de zevenentwintig rekeningen afgeluisterd. Het gaat om Dejan Veljkovic, een voormalig voetballer die spelersmakelaar is geworden. Hij is van Servische afkomst en woont al jaren in Vlaanderen. De onderzoekers constateren verbaasd dat Veljkovic en zijn gesprekspartners vrijuit met elkaar praten aan de telefoon. Ze maken geen gebruik van versleutelde boodschappen of codewoorden: ze keuvelen rustig over geldbedragen, smeergeld, financiële constructies en matchfixing. “Het lijkt de normaalste zaak van de wereld voor hen”, vat een politieagent samen.

Door die telefoontaps en het schaduwen van personen zien de onderzoekers al snel andere spilfiguren opduiken. In het bijzonder Arnaud (bekend als “Mogi”) Bayat, de belangrijkste voetbalmakelaar van België. Na de val van de sjah is zijn familie weggevlucht uit Iran en heeft zich gevestigd in Zuid-Frankrijk. Samen met zijn broer Robert (bekend als ‘Mehdi’) verhuizen ze vervolgens naar België en gaan samenwerken met hun oom Abbas, een zakenman die op dat moment eigenaar en voorzitter is van Sporting Charleroi (2000-2012). Mehdi Bayat koopt de club uiteindelijk over in 2012, terwijl Mogi Bayat in 2010 aan een loopbaan als spelersmakelaar begint. Hij opereert niet alleen in België maar ook in het buitenland. Hij staat in nauw contact met de clubmanagers van Nantes in Frankrijk, Watford in het Verenigd Koninkrijk en Udine in Italië. Hij behartigt de carrières van voetballers van een tiental clubs en richt daarvoor twee bedrijven op: de Belgische Creative & Management Group en het Luxemburgse International Sports & Football Management SA. In 2017, zeven jaar na de start van zijn bedrijf, verklaart hij met de glimlach op tv: “Ik ben de best betaalde voetballer van België.”¹

Wat de politie het meest intrigeert is de ontdekking bij voetbalmakelaar Mogi Bayat van bijna tweehonderd boxen voor luxehorloges, met een geschatte waarde van 8 miljoen euro.

Na meerdere maanden van onderzoek schakelt Operatie Schone Handen een versnelling hoger. Op 10 oktober 2018 worden vierenveertig huiszoekingen verricht in België en nog eens tien in het buitenland – in Frankrijk en Luxemburg, op Cyprus, in Montenegro, Servië en Macedonië – gecoördineerd door Eurojust (European Union Agency for Criminal Justice – het agentschap van de Europese Unie voor justitiële samenwerking in strafzaken). Het gaat om verschillende voetbalclubs, managers, makelaars, scheidsrechters, een voormalig advocaat, een accountantskantoor, een coach en journalisten. In een persbericht verklaart het federaal parket dat “een groot aantal mensen van hun vrijheid is beroofd en meegenomen om grondig verhoord te worden”.

Bij de inval in het huis van Mogi Bayat breken de Special Forces de deur open met het pistool in de hand. Uit het vooronderzoek was immers gebleken dat hij gewelddadig kon zijn. De huiszoeking duurt acht uur. In een kamer van de immense villa stuiten de onderzoekers op twee vrouwen van Roemeense nationaliteit, zwartwerkers. In een andere kamer vinden ze stapels papieren met de namen van voetbalclubs, spelersdossiers en facturen van een Brusselse juwelier. In de garage staan zeven luxeauto’s. In de handtas van Mogi Bayats vrouw zit 7.500 euro cash geld op. Maar de politie is het meest geïntrigeerd door de ontdekking van bijna tweehonderd doosjes voor luxe horloges. De meeste zijn leeg, maar het gaat om een potentiële waarde van naar schatting 8 miljoen euro. “Mijn cliënt verzamelt al vele jaren doosjes voor luxe horloges. Dat is zijn goed recht”, zegt de advocaat van de makelaar, Jean-Philippe Mayence.² Voorwaar een onvergetelijke uitspraak.

Mogi Bayat wordt gearresteerd en zit 48 uur in voorlopige hechtenis. Daarna vliegt hij voor 46 dagen achter de tralies in Leuven. De rechtbanken verdenken hem van het opzetten van een illegaal systeem om zijn winsten te maximaliseren ten koste van de clubs. Wat de horloges betreft, gaat het om een btw-carrousel, maar niet alleen dat.³ De openbare aanklager vermoedt dat de horloges ook werden gebruikt om transfers van spelers te “vergemakkelijken” via een goed draaiend systeem van “retrocommissies”: club A koopt een speler van club B voor een overeengekomen transfersom. De betrokken makelaar, of liever makelaars, want vaak gaat het om meerdere personen, ontvangen een commissie in de vorm van een percentage van het bedrag van de transactie. Vervolgens spelen ze een deel van hun commissie door aan een of meer personen die de transactie mogelijk hebben gemaakt, bijvoorbeeld de sportmanager van club A. Die retrocommissie wordt in het zwart betaald: in cash of als beloning in natura, bijvoorbeeld een luxe horloge. In strafrechtelijk taalgebruik gaat het over belastingontduiking, privécorruptie en vaak ook het witwassen van geld.

Uit talrijke getuigenissen en elementen blijkt dat er onder de Belgische makelaars zo’n uitgebreid systeem in voege is. Ook de toename van het aantal rechtszaken in de afgelopen jaren wijst daarop. Christophe Henrotay, de makelaar van verschillende Rode Duivels (het Belgische nationale team), onder wie Real Madrid-doelman Thibaut Courtois, werd in september 2019 aangeklaagd voor witwassen, deelneming aan een criminele organisatie en privécorruptie. Maar vooral de transfers van Aleksandar Mitrović van Anderlecht naar Newcastle en van Youri Tielemans van Anderlecht naar AS Monaco zijn verdacht. Bij een huiszoeking in de woning van Tielemans in Monaco nemen de Belgische autoriteiten 7 miljoen euro in contanten, een boot, twee flats en drie luxeauto’s in beslag. Nog een voorbeeld: Kevin De Bruyne, een Belgische speler van Manchester City, dient een klacht in tegen Patrick De Koster, vanouds zijn makelaar: die zou hem sinds het begin van zijn carrière voor miljoenen euro’s hebben opgelicht. In september 2020 wordt De Koster aangeklaagd voor valsheid in geschrifte, het gebruik van valse stukken en het witwassen van geld. Hij belandt voor drie weken in de gevangenis van Sint-Gillis. Net vóór die klacht had de makelaar de verlenging van het contract van De Bruyne onderhandeld bij Manchester City, voor een commissie van 8 tot 10 miljoen euro, gespreid over vier of vijf jaar. De Bruyne neemt uiteindelijk een Brussels advocatenkantoor in de arm om zijn nieuw contract te regelen. Het bedrag van de factuur? 20.000 euro …

Thomas Meunier, die eerst speelde bij Paris Saint-Germain en nu bij Borussia Dortmund, dient in 2018 op zijn beurt een klacht in tegen zijn voormalige makelaar Didier Frenay voor fraude en misbruik van vertrouwen. De klachten van deze Rode Duivel gaan over zijn transfer van Virton naar Brugge in 2011. Didier Frenay zou toen een financiële regeling hebben bedacht voor de doorverkoop van de speler, zonder hem daarvan op de hoogte te stellen, en waarbij de opbrengst van de transactie gelijkelijk zou worden verdeeld tussen Club Brugge en de onderneming van Frenay. De makelaar, die ook nog een klacht aan zijn broek krijgt van de Belgische speler Landry Dimata, die momenteel in Nederland speelt, wordt aangeklaagd voor valsheid in geschrifte, gebruik van valse stukken, fraude, witwassen en deelneming aan een criminele organisatie.

In 2021 is het de beurt aan de voormalige bestuurders van Sporting Anderlecht, Roger Vanden Stock en Herman Van Holsbeeck, beiden aangeklaagd voor valsheid in geschrifte, witwassen en fraude in verband met de verkoop van hun club, na een klacht van de nieuwe meerderheidsaandeelhouder Marc Coucke. Op de lijst van verdachten in dit dossier staan ook Christophe Henrotay (valsheid in geschrifte en fraude), alsook de voormalige gedelegeerd bestuurder van de club en twee advocaten. De meeste van die zaken worden behandeld door de Brusselse onderzoeksrechter Michel Claise, die gespecialiseerd is in de bestrijding van belastingfraude en zware financiële criminaliteit.

Volgens Michaël Dantinne, professor aan de universiteit van Luik, liggen meerdere factoren aan de basis van die misstanden: de concentratie van grote sommen geld in één enkele transactie waarin meerdere partijen belang hebben, de discretionaire macht van één persoon (vaak de sportdirecteur), de subjectieve waarde van de ‘spelerskoopwaar’ (er bestaat geen schaal om de prijs van een voetballer te bepalen), de soepele Belgische wetgeving inzake belangenconflicten … Die expert in witteboordencriminaliteit wijst ook op de economische kwetsbaarheid van het Belgische professionele voetbal. “De meeste clubs staan in het rood en bevinden zich in een zeer precaire financiële situatie. De uitzendrechten brengen maar weinig op. Andere financieringsbronnen, zoals sponsoring en inkomsten uit wedstrijden, zijn beperkt. De spelerstransfers zijn dan nog de enige optie om de boekhouding in evenwicht te brengen”, legt hij uit.

Kevin De Bruyne heeft een klacht ingediend tegen zijn makelaar, die hij ervan beschuldigt hem sinds het begin van zijn carrière voor miljoenen euro’s te hebben opgelicht.

Ons land vormt wellicht geen uitzondering. Die onderliggende factoren voor misdaden komen ook elders voor, waarom zouden andere competities dan gespaard blijven van die praktijken? “Ik wou dat ik een toverstokje had en het deksel kon oplichten in Duitsland, Frankrijk en Engeland. Een aantal protagonisten van Footbelgate was niet alleen actief in België”, benadrukt Dantinne. “Ik kan nog altijd moeilijk geloven dat ze in het buitenland helemaal ‘clean’ waren en in België helemaal smerig …”.

Terug naar Operatie Schone Handen. De huiszoeking bij de heer Veljkovic verloopt rustig. Zijn computers en mobiele telefoons worden in beslag genomen. In zijn kantoor ontdekken de onderzoekers verschillende kasten met tientallen dossiers. Op het eerste gezicht is alles in orde: de transactiedocumenten voldoen volledig aan de wetgeving. Eén detail echter wekt de aandacht van de agenten: ze vinden toegevoegde bladen met nummers, data en initialen, één blad voor elk dossier. In de zaak van de verkoop van Sporting Anderlecht hadden de onderzoekers bij de huiszoeking in de woning van Henrotay in Monaco min of meer dezelfde ontdekking gedaan. In een klein kastje onder de televisie, weggestopt tussen tijdschriften, hadden ze een klein notitieboekje gevonden met namen, data en geldbedragen die blijkbaar verband hielden met transfers. Een goudmijn voor de politie … maar de achilleshiel van de makelaars. Die bedragen worden nooit in één keer betaald, maar in termijnen, om de zes of twaalf maanden, waardoor de looptijd van de contracten in stukken wordt opgedeeld. De looptijden van de betalingen zijn dezelfde voor de verschillende betrokken partijen, wat de makelaar verplicht alle gegevens te archiveren …

Veljkovic laat zijn keuze vallen op een bekende advocaat in Vlaanderen: Kris Luycks. Die keuze zal doorslaggevend zijn voor de toekomst, want meester Luycks is niet alleen een vooraanstaand lid van de balie, maar tevens nationaal politiek secretaris van Open VLD. Zo krijgt hij de vraag om een bepaald wetsontwerp op te volgen, namelijk met betrekking tot de regeling voor spijtoptanten, een kopie van de wetgeving in andere Europese landen zoals Italië, Nederland en Duitsland. De nieuwe wet is op 17 augustus 2018 in werking getreden, minder dan twee maanden voor de start van Operatie Schone Handen. Door de ontdekking van de archieven voelt Veljkovic zich in een hoek gedreven. Vanuit zijn cel ziet hij op televisie dat zowat iedereen in de hele voetbalwereld zijn handen van hem heeft afgetrokken. Hij gaat overstag: hij praat managers, spelers, makelaars, scheidsrechters en coaches aan de galg. Ze zouden hem in een paar jaar tijd 25,5 miljoen euro aan zwart geld hebben opgebracht.

Tegelijkertijd onderhandelt zijn advocaat met het federaal parket om zijn cliënt als spijtoptant te doen erkennen. “Dit was duidelijk nieuw voor beide partijen”, zegt hij. “De allereerste klapt uit de biecht. Elk van hen moest vertrouwen hebben in de ander”, legt hij uit. “Om grip te krijgen op de verschillende fraudeprocessen moesten we iemand van binnen het systeem aan onze kant hebben”, vertelde Eric Bisschop, de assistent-openbare aanklager die tot zijn dood in januari 2023 de zaak leidde. In de overeenkomst die Veljkovic heeft gesloten met het parket, verbindt hij zich ertoe om volledige en openhartige verklaringen af te leggen over de corruptiezaak in het Belgische voetbal. Tussen 2018 en 2021 zal hij zevenentwintig keer aan de tand gevoeld worden door de Hasseltse politieagenten.

Zoals hij aan de onderzoekers uitlegt, was zijn systeem in feite heel eenvoudig. Hij werkt met valse facturen voor scouting, d.w.z. voor het opsporen van nieuw talent. Daarvoor beschikt hij over twee bedrijven, een geregistreerd op Cyprus, het andere in Montenegro. Voor (bijna) elk transferdossier maakt een van de bedrijven een factuur op voor scouting, bijvoorbeeld voor een zoektocht van drie jaar naar veelbelovende spelers in Montenegro, Macedonië en Servië. Die dienst wordt gefactureerd voor een bedrag van in totaal 800.000 euro. Van echt werk is geen sprake maar het geld wordt wel degelijk door een club betaald aan een bedrijf van Veljkovic. Het geld belandt dan via allerlei omwegen weer in België en wordt overgemaakt aan verschillende tussenpersonen, meestal sportmanagers van de clubs die de transfers mogelijk hebben gemaakt. Dat zwart geld wordt ook gebruikt om de salarissen van coaches en spelers verder te spekken, buiten het zicht van de belastingdienst.

In de verhoren van Veljkovic komen de namen van de belangrijkste besluitvormers in het Belgische voetbal aan het licht en ook hoe genereus de makelaar voor hen is. Enveloppen met geld (“Ik gaf hem de envelop in het toilet van het restaurant”), luxe horloges voor meneer en mevrouw, merkkleding, niet-restitueerbare leningen voor de aankoop van een auto. Hij beloont zijn zakenpartners rijkelijk.

Vooral de hoorzitting van 23 november 2018 verduidelijkt hoe een en ander in zijn werk ging. Aan het einde van het seizoen 2016-2017 is Sofiane Hanni, een briljante speler van Anderlecht, vragende partij voor een upgrade van zijn contract. Zijn makelaar Veljkovic dringt er bij de sportdirecteur van Anderlecht, Herman Van Holsbeeck, op aan maar stuit eerst op een weigering. Een paar weken later moet Anderlecht het tegen Brugge opnemen in een cruciale wedstrijd voor de titel. Van Holsbeeck nodigt Veljkovic uit in zijn kantoor. “Hij vertelde me dat de Sébastien Delferrière als scheidsrechter was geselecteerd en dat hij goed bevriend was met hem. Hij vroeg me hem te contacteren en ervoor te zorgen dat Anderlecht niet zou verliezen in die match”, zegt de makelaar. In ruil zou de sportdirecteur hem een nieuw contract voor Hanni en een mooie commissie voor zijn makelaar beloofd hebben. Veljkovic ontmoet vervolgens de scheidsrechter in een restaurant en legt hem uit hoe de vork in de steel zit: de wedstrijd is van belang voor een upgrade van het contract van de speler. “‘Séba’ zei meteen (…) dat ik me geen zorgen hoefde te maken en dat Anderlecht niet zou verliezen. Ik omarmde ‘Séba’ en gaf hem een kus. “Eindscore van de wedstrijd: 1-1. Meteen daarop krijgt Hanni een nieuw contract en de makelaar 440.000 euro aan commissie. Na de ondertekening van het contract “[zei] Van Holsbeeck dat het leven draait om geven en nemen. Ik heb hem gewoon gevraagd hoeveel hij wilde”, vertelt de makelaar. “Hij zei dat ik een mooi horloge droeg en dat hij er net zo een wilde”. Dus nodigde Veljkovic Van Holsbeeck en zijn vrouw uit bij een juwelier in Antwerpen en kocht voor elk van hen een horloge. De factuur van 43.500 euro zit bij de in beslag genomen documenten.

Diezelfde hoorzitting levert nog verhalen op die niet alleen getuigen van vindingrijkheid maar ook komisch zijn. Veljkovic praat over een gebeurtenis uit 2010. Roger Lambrecht (onlangs overleden, wiens naam voorkomt in de aanklacht van Footbelgate) is voorzitter van de voetbalclub van Lokeren. Hij wil George Leekens binnenhalen als coach en heeft al een voorakkoord bereikt met hem. Leekens krijgt een aanbetaling van 200.000 euro onder de tafel – het verhaal doet de ronde dat Lambrecht het geld in oude broodzakken had gestopt. Maar uiteindelijk wordt Leekens aangesteld als nieuwe nationale bondscoach, waarop hij zijn contract met Lokeren verbreekt. Hij wil Lambrecht het geld liever niet teruggeven en doet hem een voorstel, dat Veljkovic uitvoerig toelicht:

“Ik hoorde van Roger Lambrecht dat hij met Leekens was overeengekomen dat hij, als bondscoach, een speler van Lokeren zou oproepen voor de nationale ploeg. (…) Dit zou de marktwaarde van de speler ten goede komen en Roger Lambrecht zou in het zwart een compensatie ontvangen voor de (ook in het zwart) geschonken beloning, zonder dat Leekens de 200.000 euro moest terugbetalen.”

Op 10 augustus 2011 selecteert Leekens een speler van Lokeren, Derrick Tshimanga. Op vier minuten van het einde van de vriendschappelijke wedstrijd Slovenië-België wordt Tshimanga het veld opgestuurd. En het zal daarbij blijven. Hij zal nooit meer spelen bij de Rode Duivels. Een paar maanden later wordt hij getransfereerd van Lokeren naar Genk voor 2,5 miljoen euro. Volgens de gespecialiseerde website Transfermarkt zou die eenmalige selectie zijn waarde bruusk naar omhoog gestuwd hebben.

Score: 1-1. Meteen daarop krijgt Hanni een nieuw contract en de makelaar 440.000 euro aan commissie.

Op 14 januari 2022 wordt Operatie Schone Handen na drie jaar onderzoek afgerond. Het federaal parket vraagt de kamer van inbeschuldigingstelling van het hof van beroep van Antwerpen om de volledige top van het Belgische voetbal door te verwijzen naar de correctionele rechtbank. Het gaat om zesenvijftig personen en één vennootschap: vroegere en huidige bestuurders van clubs (Anderlecht, Brugge, Standard, Gent, Charleroi, Genk, Mechelen, Beveren, Antwerpen) evenals twee voormalige voorzitters van de Belgische Voetbalbond (advocaat François de Keersmaeker en Mehdi Bayat), een voormalige socialistische burgemeester van Antwerpen, coaches, spelers en voormalige spelers, een voormalig advocaat en de twee beste scheidsrechters van het land. En natuurlijk niet te vergeten de twee makelaars in het hart van het systeem, Veljkovic en Mogi Bayat, de broer van Mehdi. “Je kunt er een autobus mee vullen”, spot een van de onderzoekers.

De aanklacht van het federaal parket omvat valsheid in geschrifte, witwassen van geld, wedstrijdvervalsing, criminele organisatie, btw-fraude enzovoort. Om een idee te geven van het belang van de betrokken clubs: zij alleen al zijn goed voor bijna tachtig Belgische kampioenstitels. Van tweehonderd andere personen uit de voetbalwereld wordt het dossier naar de belastingdienst gestuurd omdat ze bepaalde ontvangsten in het kader van Footbelgate niet hebben aangegeven. Voor een van de twee grote vissen, Veljkovic, legt de aanklacht een systeem bloot dat het hele Belgische voetbal heeft gecorrumpeerd. Het gaat om zo’n veertig transfers. Voor Mogi Bayat somt het parket tien afzonderlijke zaken op.

Op 25 november 2021 keurt de kamer van inbeschuldigingstelling van Antwerpen de overeenkomst met Veljkovic goed. Daarmee wordt hij op basis van de waarachtigheid van zijn onthullingen als spijtoptant erkend. In overeenstemming met de overeenkomst krijgt hij een voorwaardelijke gevangenisstraf van vijf jaar, een voorwaardelijke boete van 80.000 euro en worden zijn illegaal verkregen activa ter waarde van ongeveer 4 miljoen euro in beslag genomen. Hij wordt zo de eerste spijtoptant in de Belgische rechtsgeschiedenis. Op het proces van Footbelgate blijft het nog altijd wachten. Die vertraging is met name te wijten aan verzoeken om bijkomend onderzoek van bepaalde beschuldigden, maar is ook het resultaat van financiële schikkingen tussen het parket en bepaalde partijen. Een tiental schikkingen is al afgesloten, andere worden nog onderzocht. Wie er daadwerkelijk voor de rechter zal worden gebracht, valt daardoor moeilijk te voorspellen.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk in het Frans in Le Monde diplomatique, juni 2023.

1. Radio-Télévision belge de la Communauté française (RTBF), 16 oktober 2017.
2. “Mayence, avocat de Mogi Bayat: «Mon client est collectionneur de boîte de montres de luxe depuis toujours»”, Le Soir, 27 maart 2019.
3. Bij de btw-carrousel zijn twee of meer bedrijven betrokken. Een daarvan – dat dikwijls van korte duur is – vordert bij de schatkist de terugbetaling van btw op commerciële transacties van goederen of diensten die geheel of gedeeltelijk fictief zijn.