Bezuinigingen zijn terug: niet met een knal, maar stilletjes. De geschiedenis heeft het falen van bezuinigingsbeleid al meermaals blootgelegd, maar politici blijven het presenteren als “verantwoordelijk” of “noodzakelijk”. De factuur is voor de werkende klasse.
De bezuinigingsmethode is zo gediskrediteerd dat we de naam zelfs niet meer durven uit te spreken. Toen de Europese Unie afgelopen juni een procedure tegen zeven landen inleidde wegens “buitensporige tekorten” en eiste dat ze hun rekeningen uit het rood zouden halen op straffe van sancties, ontkende de commissaris voor economische zaken, Paolo Gentiloni, heftig dat er sprake zou zijn van “bezuinigingen”. Hij gaf toe dat Brussel inspanningen eiste na de vrijgevigheid tijdens de Covid-19 pandemie, maar “voorzichtigheid in de uitgaven, die verplicht is voor landen met hoge tekorten en schulden, mag niet worden verward met soberheid” (Il Messaggero, 20 juni 2024). Een paar maanden later heeft de Franse regering – om de 40 miljard euro aan bezuinigingen die ze de overheidsuitgaven in 2025 wil opleggen te framen – het over een “begroting voor herstel”, over “verantwoordelijkheid” en over “waarheid”. Haar Italiaanse tegenhanger, die van plan is de overheidsuitgaven zeven jaar lang met 13 miljard euro per jaar te verlagen, heeft het over een “aanpassingstraject”. De term “bezuinigen” is zelfs vogelvrij verklaard in Quebec, waar de voorzitter van de Conseil du trésor, ondanks de aankondiging van een personeelsstop in verschillende ministeries, onvermurwbaar is: “Het is niet waar, er is geen sprake van bezuinigingen.”
De resultaten van bezuinigingen in Griekenland: een explosie van werkloosheid, zelfmoorden, drugsverslaving, kindersterfte, HIV-infecties, tuberculosegevallen, enz.
Toch komen ze terug. Niet als shocktherapie, maar geleidelijk, discreet, bijna beschamend. Sinds de herstelmaatregelen die Zuid-Europa na de financiële crisis van 2008 zijn opgelegd, zijn er veel dingen veranderd waardoor het recept niet meer te verdedigen is. Iedereen heeft de resultaten in Griekenland gezien: een explosie van werkloosheid, zelfmoorden, drugsverslaving, kindersterfte, hiv-infecties, tuberculosegevallen, enz. Brussel vroeg om geduld. De Grieken wachtten af maar zagen hun land veranderen in een Airbnb-complex voor rijke Europeanen. Vijftien jaar later wordt er nog steeds bezuinigd. Het bbp (bruto binnenlands product) ligt nog steeds een kwart onder het niveau van voor de crisis, net als het gemiddelde jaarloon. De staatsschuld is er gestegen tot 160% van het bbp, vergeleken met 103% in 2007. In Duitsland droogde het begrotingskorset investeringen dermate op dat bruggen instorten en passagiers het niet meer geloven als er al eens een trein van de Deutsche Bahn op tijd aankomt. Sinds het restrictieve beleid van kanselier Heinrich Brüning in 1932 weten we echter dat bezuinigen in Duitsland “een gevaarlijk idee” is. Bezuinigingen zoeken een oplossing die niet werkt in de zakken van zij die het probleem niet hebben veroorzaakt. 1
Bezuinigingen zoeken een oplossing die niet werkt in de zakken van zij die het probleem niet hebben veroorzaakt.
In een bijzonder onzekere wereld waar het lijkt alsof er elke week een nieuwe wereldoorlog kan losbarsten en waar de opwarming van de aarde talloze bedreigingen vormt voor de toekomst, mist het vooruitzicht dat we een generatie lang de broekriem zullen moeten aanhalen voor dubieuze resultaten zijn charme. Vooral omdat het publiek niet meer gelooft in de fabel van het “enig mogelijke beleid”. Na het debacle van 2008 kocht de Europese Centrale Bank (ECB) op grote schaal staatsobligaties op, nationaliseerden het VK en IJsland banken en pakte Cyprus alle bankdeposito’s aan van meer dan 100.000 euro. Aan het begin van de Covid-19 pandemie kondigde de Europese Unie een algemene opschorting aan van haar begrotingsregels; nam de Franse regering de lonen over van miljoenen werknemers (via werktijdverkorting) en stuurde het VS-Congres cheques van 1.200 dollar naar Amerikaanse gezinnen. En zo werden, naarmate de crises zich ontvouwden, de regels en dogma’s aan diggelen geslagen waarvan werd gezegd dat ze onveranderlijk waren. Het conflict in Oekraïne heeft aangetoond dat energieprijzen kunnen worden geplafonneerd. In Frankrijk rechtvaardigt het ook een verhoging van de militaire kredieten met 40% (in totaal 413 miljard euro tussen nu en 2030). De waarheid is dat de regering die “oorlogseconomie” de volgende jaren wil financieren door middel van een economische oorlog tegen werklozen, gepensioneerden, ambtenaren en gebruikers van openbare diensten.
