Alerta Arizona n*12 – Ontdek in onze reeks Alerta Arizona de vurige opinies tegen de sociale woestijn van De Wever en Bouchez.

België wordt, net als de rest van de wereld, geconfronteerd met grote milieuproblemen: de klimaatcrisis, het behoud van biodiversiteit, de beheersing van industriële vervuiling. Om hier een antwoord op te kunnen bieden, is publiek onderzoek essentieel omdat het niet uit is op winst en losstaat van de marktlogica. Toch gaat het federale regeerakkoord van Arizona lijnrecht in tegen deze maatschappelijke noden: zware budgettaire besparingen op onderzoek, het buitenspel zetten van Belspo, en de afschaffing van de staatssecretaris voor Wetenschapsbeleid.

De cijfers spreken boekdelen. In 2024 bedroeg het budget voor federaal onderzoek 630 miljoen euro. Het akkoord van Arizona voorziet forse afbouw: 39 miljoen minder in 2025, 73 miljoen in 2026, 84 miljoen in 2027, 92 miljoen in 2028, en maar liefst 93 miljoen in 2029. Gemiddeld komt dit neer op een jaarlijkse daling van 12% bovenop de eerdere besparingen die al werden opgelegd door de regering-Michel en verdergezet door Vivaldi (2% per jaar voor de federale wetenschappelijke instellingen).

Deze maatregelen hebben een directe impact: ze vernietigen sleutelposities in het onderzoek, ondermijnen de federale wetenschappelijke carrières (de statutaire aanstellingen waren al afgeschaft onder Michel), maken het België de facto onmogelijk om aan bepaalde Europese milieudoelstellingen te voldoen, en beperken de overdracht van kennis even essentieel als de productie ervan.

Waarom zou elke burger zich hier zorgen om moeten maken? Wat is het concrete gevolg voor de bevolking? Ten eerste verzwakt dit pakket aan maatregelen onze capaciteit om noodsituaties aan te pakken. Europese openbare meteorologische instituten speelden een cruciale rol bij het tijdig waarschuwen voor de noodlottige overstromingen in België in 2021, of recent nog in Spanje. De budgettaire besparingen bedreigen precies deze waarschuwingssystemen nochtans van levensbelang in een steeds instabieler klimaat.

Daarnaast hypothekeren de besparingen van Arizona ons begrip van de planetaire uitdagingen en onze mogelijkheid om erop te anticiperen. Denk aan onderzoek naar biodiversiteit, inzicht in atmosferische en oceanografische dynamieken, de ontwikkeling van nieuwe energiebronnen, of de detectie van toxische stoffen zoals PFAS of pesticiden. Al deze domeinen behoren tot het federale onderzoek en zijn essentieel voor het welzijn van de Belgische bevolking.

De besparingen van Arizona op het publieke onderzoek ondermijnen ons begrip van mondiale uitdagingen én onze capaciteit om erop te reageren.

Bezuinigen op deze terreinen betekent dat we onszelf beroven van het vermogen om zinvolle pistes voor de toekomst uit te werken. In de praktijk opent het de deur voor oplossingen uit de private sector, vaak schadelijker dan heilzaam, en in het beste geval irrelevant ten opzichte van de schaal van de problemen. Bovendien raken de besparingen ook ons cultureel erfgoed en onze collectieve identiteit: het federale budget ondersteunt immers ook onze Koninklijke Musea en Instituten, evenals de collecties en archieven, hoeders van ons historisch geheugen.

Onderzoek onderwerpen aan private financiering, zoals het regeringsbeleid lijkt aan te moedigen, garandeert noch onpartijdigheid, noch wetenschappelijke onafhankelijkheid. Integendeel, het vormt een bedreiging voor de kennisproductie zelf.

Het alternatief is helder en noodzakelijk: massaal investeren in publiek wetenschappelijk onderzoek. België, net als Europa, heeft er alle belang bij om zich te profileren als leider in publiek onderzoek. Niet alleen om economische opbrengsten te genereren, maar ook omdat traditionele wereldleiders in onderzoek, zoals de Verenigde Staten, die rol lijken los te laten.

Een substantiële verhoging van het budget afgestemd op de groeiende maatschappelijke noden zou toelaten om publieke dienstverlening te garanderen, innovatie te stimuleren en stabiele banen met hoge toegevoegde waarde te creëren. België voorbereiden op de klimaatschok, terwijl we tegelijk sociale, culturele en economische rijkdom produceren: dát is de ambitie die zich lijnrecht verzet tegen de besparingslogica van Arizona.