Wat zijn de gevolgen van Trump’s economische politiek voor de wereldeconomie, de Europese Unie en het Globale Zuiden? En wat betekenen zijn beleidskeuzes voor de verhouding tussen arbeid en kapitaal in de Verenigde Staten zelf? We leggen deze vragen voor aan Grace Blakeley, Sam Gindin, Rémy Hererra, Jörg Kronauer, Peter Mertens, Michael Roberts en Ingar Solty.

 

Grace Blakeley, Britse econome, auteur van Aasgierkapitalisme (2024), journaliste bij Tribune en host van podcast A World to Win (Antwoorden)

Ingar Solty, Duits politicoloog, auteur van Trumps Triumph? (2025) en Der postliberale Kapitalismus (te verschijnen) en adviseur bij Rosa-Luxemburg-Stiftung. (Antwoorden)

Jörg Kronauer, Duits socioloog, auteur van Der Aufmarsch. Vorgeschichte zum Krieg. Russland, China und der Westen (2022) en journalist bij Junge welt. (Antwoorden)

Michael Roberts, Brits econoom, co-auteur van A world in crisis (2018) en blogger van The Next Recession. (Antwoorden)

Peter Mertens, Belgisch socioloog, auteur van Muiterij. Hoe onze wereld kantelt (EPO, 2023) en algemeen secretaris PVDA. (Antwoorden)

Rémy Herrera, Frans econoom en co-auteur van Dynamics of China’s Economy (2023). (Antwoorden)

Sam Gindin, Canadees econoom en co-auteur van The Making of Global Capitalism: The Political Economy of American Empire (Verso, 2012). (Antwoorden)

Ons dossier is ook in het Engels beschikbaar : klik hier

Grace Blakeley

Wat wordt de impact van de Trump-economie op de wereldeconomie? En wat zullen de gevolgen zijn voor Europa en/of het mondiale Zuiden?

Grace Blakeley De VS-staat is natuurlijk de behoeder van het wereldwijde kapitalisme. Deze rol vereist niet alleen dat het land interventies sponsort tegen regimes die de stabiliteit van het kapitalistische wereldsysteem bedreigen. De VS moet ook de internationale instellingen en normen ondersteunen die de architectuur van de wereldeconomie vormen, en de dollar als de wereldreservemunt beschermen en promoten.

Onder Trump zal de rol van het leger waarschijnlijk niet veranderen, hoewel de aandacht nog meer kan komen te liggen op pogingen om de opkomst van China tegen te houden. Maar de rol van de VS als hoeder van de wereldeconomie kan in gevaar komen.

De VS kan zich zowel een tekort op de lopende rekening als op de begroting veroorloven omdat iedereen dollars wil. Waarom is iedereen in de ban van de dollar? Omdat ze de wereldreservemunt is. Maar om de dollar die rol kan spelen, moet er een overschot aan dollars bestaan in de wereldeconomie, wat betekent dat de VS een tekort op de lopende rekening moet hebben. Als Trump het tekort op de lopende rekening van de VS wil terugdringen, moet hij accepteren dat hij daarmee de rol van de dollar als wereldwijde reservevaluta ondermijnt.

De rol van de VS als hoeder van het mondiale kapitalisme kan in gevaar komen.

Velen vonden precies omwille van deze paradox de recente opmerkingen van Trump op zijn sociale mediasite Truth Social zo bizar. Hij schreef: “Het idee dat de BRICS-landen afstand proberen te nemen van de dollar terwijl wij werkeloos toekijken is VOORBIJ. We eisen een toezegging van deze landen dat ze geen nieuwe Brics-valuta zullen creëren of een andere valuta zullen steunen om de machtige Amerikaanse dollar te vervangen. Anders krijgen ze te maken met tarieven van 100% en kunnen ze de verkoop aan de geweldige Amerikaanse economie vaarwel zeggen.”

Het grappige aan deze uitspraak is dat het opleggen van invoerrechten aan deze landen het voor hen juist makkelijker en noodzakelijker maakt om de dollar de rug toe te keren. Als je de dollar als wereldreservemunt wilt houden, moet je een tekort op de lopende rekening handhaven.

Naar verwachting zal uiteraard geen van deze aspecten van de VS-hegemonie veranderen onder Trump. Hoe hard hij ook zijn best doet, Trump kan het handelstekort niet wegwerken zonder de vraag van Amerikaanse burgers naar importproducten te decimeren – met enorm veel economische pijn tot gevolg. En zelfs als hij erin zou slagen om het tekort aanzienlijk terug te dringen, zou een overgang weg van de dollar als wereldreservemunt een andere munt vereisen om het gat te vullen. Op dit moment is het niet duidelijk welke munt dat dan wel zou zijn.

De valuta van China is niet geïnternationaliseerd. China zal deze rol dus niet op zich nemen. Zolang de CCP de controle over het monetaire beleid wil behouden is dit hoogst onwaarschijnlijk. De EU is “de zieke man” van de wereldeconomie. Een aantal grote Europese economieën bevindt zich in een recessie of ze staan op de rand van de afgrond, terwijl ze ook te maken hebben met ernstige politieke crises. Het conflict met Rusland en de daaruit voortvloeiende energiecrisis blijven voor grote spanningen zorgen. En het momentum achter extreemrechtse bewegingen die streven naar het uiteenvallen van het blok lijkt alleen maar te versnellen. Trump kan deze economische pijn verergeren met zijn invoerrechten, maar de EU heeft al genoeg aan haar eigen problemen die ze zelf heeft veroorzaakt.

De EU is “de zieke man” van de wereldeconomie. Een aantal grote Europese economieën bevindt zich in een recessie terwijl ze ook te maken hebben met ernstige politieke crises.

Hoewel de dollar centraal zal blijven staan in de wereldeconomie, stappen centrale banken al jaren af van de USD en gaan ze over op een meer divers assortiment aan valuta. De landen die het zwaarst getroffen zijn door de sancties van de VS, die inmiddels een derde van de hele wereld treffen¹, proberen een parallelle financiële infrastructuur op te bouwen zodat ze buiten het circuit van de VS kunnen handelen en investeren. Deze verschuiving, weg van een unipolaire wereldorde, zal onder Trump allicht versnellen.

Deze verschuiving biedt kansen voor staten in het Globale Zuiden. Historisch gezien kenden arme landen hun grootste vrijheid wanneer ze in staat waren om grootmachten tegen elkaar uit te spelen (hoewel dit de VS er nooit van heeft weerhouden om in te grijpen in landen die ze als hun ‘achtertuin’ beschouwden, zoals Vincent Bevins op meesterlijke wijze documenteert in The Jakarta Method). Als arme landen bijvoorbeeld nieuwe financieringsbronnen kunnen vinden waardoor ze minder afhankelijk worden van particuliere schuldeisers in rijke landen en van internationale financiële instellingen die door die rijke landen worden gecontroleerd, hebben ze meer ruimte om te investeren in ontwikkeling.

De grote uitdaging hier is echter het monetaire beleid. Zolang de Fed vasthoudt aan relatief hoge rentetarieven, zullen arme landen verder in de schulden raken, terwijl middeninkomenslanden moeite hebben om het geld bij elkaar te sprokkelen dat nodig is om te investeren in industrialisering of het koolstofvrij maken van de economie. Tot nu toe is China niet veel guller geweest als het gaat om rentetarieven op buitenlandse leningen – hoewel de voorwaarden van de leningen veel minder streng zijn dan die van het Westen.  

Zolang het mondiale Zuiden niet leert om onderling samen te werken, zoals derdewereldactivisten als Nkrumah en Sukarno hoopten, zal de langzame erosie van de VS-hegemonie niet leiden tot de opkomst van een eerlijker wereldsysteem.

Wat wordt de impact van de Trump-economie op de binnenlandse economie, op het kapitaal en op de werkende klasse?

Grace Blakeley Trumps economisch model is gebaseerd op de aanbidding van de financiële markten. Zolang de bedrijfswinsten floreren en de aandelenkoersen stijgen, kan Trump zijn economische agenda als een succes presenteren.

Zijn vorige belastingverlagingen zorgden voor vuurwerk op de beurs. Bedrijven gebruikten de belastingverlagingen om voor miljarden dollars aan eigen aandelen terug te kopen en enorme bedragen aan dividenden uit te keren. Volgens een schatting kwamen de belastingverlagingen drie keer meer² ten goede aan de top 5% dan aan de onderste 60%. De beloofde trickle-down-effecten bleven uit: werknemers die minder dan 114.000 dollar verdienden, zagen geen verandering in hun inkomen als gevolg van de belastingverlagingen.

Trump heeft de markten gerustgesteld dat ze ook deze keer op dezelfde behandeling kunnen rekenen. En ze lijken hem te geloven, daarom zagen we zulke verbazingwekkende winsten op de financiële markten sinds zijn verkiezing. De aanhangers van Trump gebruiken deze beursrally nu al als bewijs van de doeltreffendheid van hun voorgestelde beleid. De aandelenkoersen stijgen alleen maar omdat beleggers een stijging van de bedrijfswinsten onder Trump verwachten. Het is zeer onwaarschijnlijk dat deze winsten zullen worden geïnvesteerd in het creëren van nieuwe banen in de VS. In plaats daarvan zullen ze, net als vorige keer, waarschijnlijk worden gebruikt voor het terugkopen van aandelen en het uitkeren van dividenden.

De florerende beurswinsten zullen worden gebruikt, net als vorige keer, voor het terugkopen van aandelen en het uitkeren van dividenden.

Het succes van Trump bij de werkende klasse is deels gebaseerd op het idee dat stijgende aandelenkoersen iedereen ten goede komen. Als je slim genoeg bent om op het juiste moment in te stappen, zo menen Trump-fans, kan iedereen rijk worden van beleggen op de aandelenmarkten. Dit idee verklaart ook zijn enorme aantrekkingskracht onder liefhebbers van cryptovaluta. De ideologie van het Trumpisme is zeer individualistisch – het is gebaseerd op een soort ruwe, gefinancialiseerde versie van de Amerikaanse droom.

Maar dit argument wordt weerlegd door de werkelijke staat van de Amerikaanse economie, waarin de rijkdom zeer scheef verdeeld is en blijft hangen aan de top. Inkomen uit arbeid vertegenwoordigt 96% van het inkomen van de onderste 90% van de Amerikaanse huishoudens³, tegenover slechts 40% voor de bovenste 1%. Met andere woorden, 60% van de inkomsten van de top 1% komt uit vermogen. Florerende aandelenmarkten bevoordelen de rijken, niet de werkende klasse.

Wat de loonstijging betreft, heeft het economische beleid van de regering-Biden wel wat marginale verbeteringen opgeleverd voor de werkende klasse. Na tientallen jaren van reële stagnatie – de gemiddelde Amerikaan verdiende in 2019 hetzelfde in koopkracht als in 1979⁴ – begonnen de lonen na de pandemie langzaam weer te stijgen. Maar deze loonstijging was relatief bescheiden en woog niet op tegen de toename in onzekerheid als gevolg van de inflatie van de afgelopen jaren, waardoor Biden de verkiezingen verloor.

Het beleid uit het Biden-tijdperk, dat de lonen deed opkrikken, zal door Trump waarschijnlijk teniet worden gedaan. Hij heeft zijn pijlen al gericht op de National Labor Relations Board, die de vrije val van de onderhandelingsmacht van werknemers sinds de jaren tachtig begon af te remmen. Er zal weinig sprake zijn van productieve overheidsinvesteringen en ook niet van ingrepen zoals het stimuleringspakket dat Biden tijdens de pandemie heeft ingezet. Een nieuwe crisis als de pandemie is natuurlijk onwaarschijnlijk. Maar de ernst van de klimaatcrisis zal de komende jaren veel meer kleine tot middelgrote rampen veroorzaken in de Amerikaanse economie – en Trump zal allicht de getroffenen aan hun lot overlaten

De verschuiving, weg van een unipolaire wereldorde, zal onder Trump allicht versnellen, wat kansen biedt voor staten in het Globale Zuiden.

Het tariefbeleid van Trump kan een deel van de productie terughalen naar de VS, maar het is onwaarschijnlijk dat dit veel kwalitatieve banen zal creëren, aangezien bedrijven de hogere arbeidskosten vaak compenseren met automatisering. En elke potentiële loonstijging zal waarschijnlijk teniet worden gedaan door de prijsstijging die het gevolg zal zijn van de hoge invoertarieven. Al met al zullen de rijken veel meer profiteren van het economisch beleid van Trump dan werkende mensen.

De retorische strategie van Trump zal, zoals altijd, zijn om te beweren dat de reactie van de financiële markten laat zien dat hij de economie aanzwengelt. Mogelijk komt hij ermee weg, omdat economische percepties nu eenmaal sterk worden bepaald door partijpolitieke lijnen⁵. ‘De economie’ is immers zo’n abstract begrip dat het in wezen betekenisloos is geworden als het gaat over de levensstandaard van mensen. Als het aankomt op de werkelijke levensstandaard, komen de kiezers uit de werkende klasse die voor Trump stemden in de hoop op een betere toekomst, waarschijnlijk opnieuw bedrogen uit.

Ingar Solty

Welke impact zullen de economische maatregelen van Trump hebben op de wereldeconomie? En meer specifiek op Europa en/of het Globale Zuiden?

Ingar Solty Westerse leiders, inclusief degenen die Trump hebben beschuldigd van fascisme, zijn in veel opzichten zelf Trumpisten. Trump is niet de hoofdoorzaak, maar veeleer een symptoom van onderliggende tendensen van de diepgaande crisis van het westerse kapitalisme en imperialisme die in 2007 begonnen is. Uiteindelijk is Trump een Amerikaanse president die de dilemma’s van het VS-rijk erft en onder ogen ziet – en dat zijn er heel wat.

De Verenigde Staten zijn in een hightech rivaliteit verwikkeld met China. Dit is het wereldhistorische conflict van de 21e eeuw en de Verenigde Staten lijken het te gaan verliezen. China’s exitstrategie om uit de crisis te geraken, met massale staatsinterventie om nationale kampioenen te creëren in toekomsttechnologieën in het algemeen en groene technologieën in het bijzonder, was superieur aan de westerse strategie van de “interne devaluatie” van kosten en arbeid, beter gekend als de bezuinigingspolitiek.

Daardoor heeft China zich ontpopt tot een evenwaardige rivaal in veel toekomsttechnologieën, van 5e en 6e generatie mobiele communicatie tot AI en Big Data, met inbegrip van alle verschillende winstgevende afgeleiden zoals “smart city”, “autonoom rijden”, gezicht- en spraakherkenningstechnologieën … Bovendien heeft China’s onomkeerbare e-revolutie het land vandaag wereldleider in groene technologieën gemaakt, van windturbines en zonnepanelen tot elektrische auto’s en hogesnelheidstreinen.

De VS zetten alles op alles en gebruiken al hun nog resterende machtsmiddelen. Dat zijn er nog steeds veel, maar het zijn steeds openlijker en duidelijker dwangmaatregelen.

Na de val van de Sovjet-Unie verklaarden de VS dat ze geen rivaal voor hun suprematie gingen dulden. Maar tot nu toe hebben alle VS-strategieën om China in bedwang te houden gefaald, van de poging van Bush om de olievoorraden in het Midden-Oosten onder controle te houden tegenover alle potentiële rivalen (inclusief de EU) tot het afsnijden van de Chinese handel door Obama’s “pivot to Asia” en zijn ” voorwaartse militaire positionering”. Daarom zetten de VS nu alles op alles en gebruiken ze al hun nog resterende machtsmiddelen. Dat zijn er nog steeds veel, maar het zijn steeds openlijker en duidelijker dwangmaatregelen.

Dit uit zich enerzijds in de economische oorlogsvoering van de VS: (1) de politisering van toeleveringsketens, in die mate dat de VS buitenlandse privébedrijven sancties opleggen voor hun handel met China of zelfs voor het in dienst nemen van Chinese burgers, (2) de toegang tot de binnenlandse markt van de VS als chantagemiddel tegen China, maar ook tegen Europa, en (3) massale dwingende ingrepen in de “vrije markt”, zoals het verdrijven van ByteDance’s TikTok van de Amerikaanse markt omwille van het monopoliekapitaal van Silicon Valley door middel van een afgedwongen verkoop of een simpel verbod.

Anderzijds uit zich dit in de geopolitieke strategie van de VS om China te omsingelen door de militarisering van de westelijke Stille Oceaan en een agressieve omkering van de status-quo van de één-China-diplomatie, door aan te dringen op de onafhankelijkheid van Taiwan, iets wat China nooit zal accepteren. In een wereld waarvan het economische centrum naar het oosten en zuiden verschuift, waarin China nu de grootste handelspartner is van meer dan 120 landen en waarin BRICS steeds aantrekkelijker wordt, probeert dit beleid de wereld in een nieuwe blokconfrontatie te dwingen en belangrijke landen zoals India of Zuid-Korea te dwingen hun buitenlands beleid van een afstemming op zowel de VS als China op te geven.

De nieuwe Koude Oorlog verschilt echter van de oude Koude Oorlog omdat de parameters zijn omgekeerd. In de oude situatie was de VS economisch superieur aan de Sovjet-Unie en zowel intern als extern hegemonisch, wat het rijk van “het Westen” creëerde. In de nieuwe situatie verliest de VS-economie haar dominante positie en verslechtert de levensstandaard van de volksklassen in het Westen. Als gevolg daarvan heeft het westerse imperialisme zijn hegemonie zowel intern als extern steeds meer verloren. Intern zorgt een wijdverbreide populistische situatie, die anti-establishment politieke krachten (vooral van rechts) en cliëntelistische partijpolitiek voortstuwt, ervoor dat de staat grotendeels disfunctioneel wordt. Exitstrategieën uit kapitalistische crises vereisen een verenigde bourgeoisie met immense staatsmanschap, maar de paradox van zulke crises is dat ze de bourgeoisie versnipperen over talloze cliëntelistische en zelfbedienende partijen die niet in staat zijn tot de grootschalige planning die nodig is om China en zijn enorme staatsmanschap het hoofd te bieden.

China’s exitstrategie uit de crisis was superieur aan de westerse strategie van de ‘interne devaluatie’ van kosten en arbeid, ook bekend als de bezuinigingspolitiek.

In dit licht moeten we Trumps keuze zien om autoritair te regeren. Hij wil daarbij zelfs de wetgevende organen onder de controle van de uitvoerende macht plaatsen, grootschalige zuiveringen tegen “interne vijanden” in het staatsapparaat doorvoeren, en besturen door middel van presidentiële decreten en misschien zelfs met een permanente noodtoestand die aanvaard zal worden ten gevolge van de onvermijdelijk gewelddadige conflicten over massale deportaties. Dit alles in een omgeving waarin zowel de elite als de massa ontgoocheld zijn over de functionaliteit van het liberale parlementarisme, zij het om totaal andere redenen.

Trump, die openlijk droomt van een “verenigd Reich”, zal zijn macht gebruiken in een nieuwe poging om China in toom te houden. Zijn positie wordt versterkt door het feit dat de regering-Biden de economische oorlogsvoering tegen China heeft voortgezet en zelfs geïntensiveerd door de tarieven op Chinese EV’s en zonnepanelen te verhogen van 25 naar 100 procent. Bovendien plant de nieuwe regering een basistarief van 20 procent voor alle import naar de Verenigde Staten en een basistarief van 60 procent voor alle import uit China.

Twee facties strijden over de vraag of protectionisme, zoals onder Reagan en de eerste Trump-regering, alleen een middel is om een doel te bereiken – een hefboom om betere handelsvoorwaarden af te dwingen en intellectuele eigendomsrechten op te leggen aan de rest van de wereld – dan wel of het een doel op zich is. Deze strijd wordt uitgevochten tussen de vleugel van de regering-Trump vertegenwoordigd door minister van Financiën Scott Bessent en de vleugel vertegenwoordigd door minister van Handel Howard Lutnick, die de steun heeft van schaduwpresident Elon Musk. De uitkomst is een open vraag. Het hangt er ook vanaf of de regering-Trump de Inflation Reduction Act en de CHIPS and Science Act gaat handhaven als de belangrijkste pijlers voor het “binnenhalen” van kapitaalinvesteringen uit de rest van de wereld.

Welke impact zullen de economische maatregelen van Trump hebben op de binnenlandse economie, wat betekenen ze voor het kapitaal en voor de werkende klasse?

Ingar Solty Tijdens zijn eerste mandaat als president van de Verenigde Staten voerde Trump een geradicaliseerd programma met neoliberale maatregelen uit de oude doos door. Hij verlaagde het marginale inkomstenbelastingtarief van 39,6% naar 37,0% en verlaagde de vennootschapsbelasting van 37% naar 21%. Hij rechtvaardigde dat beleid in naam van de werkende klasse. In de verschaalde retoriek van “trickle down economics” stelde hij dat de belastingverlagingen voor bedrijven en de superrijken van vandaag de investeringen van morgen en de banen van overmorgen zouden zijn. De belastingverlagingen zouden zichzelf met ander woorden terugbetalen met enorme groeipercentages. En die groei zou ervoor zorgen dat de reële lonen van de werkende klasse zouden stijgen tot hoogtes die in decennia niet meer gezien waren.

“Make America Great Again” is het verlangen naar een “verloren paradijs” uit de jaren 1950, toen mannen zonder diploma hoger onderwijs een gezin konden onderhouden op basis van één inkomen, een huis konden bouwen, twee auto’s konden kopen en hun kinderen naar de universiteit konden sturen, terwijl de financiële afhankelijkheid van hun vrouwen “familiewaarden” garandeerde, d.w.z. dat vrouwen die dat wel graag wilden, niet konden scheiden van gewelddadige echtgenoten. Deze ‘herinnering’ aan het “gouden tijdperk van het kapitalisme” (Eric Hobsbawm) vergat en vergeet dat ze gebaseerd was op sterke vakbonden, hoge belastingen op kapitaal en de rijken, een robuuste publieke sector met sterke regelgeving, en een monetair beleid gericht op volledige werkgelegenheid – precies het tegenovergestelde van wat Trump uitvoerde en vandaag suggereert.

De exitpolls van de presidentsverkiezingen van 2024 laten duidelijk zien dat Trump geen mandaat heeft voor zijn plannen voor massadeportatie, een verbod op abortus of massale omgekeerde herverdeling.

Bijgevolg heeft Trump zijn beloften nooit waargemaakt. Het enige wat hij deed was de miljardairsklasse nog meer verrijken terwijl hij de staatsschuld bijna verdubbelde. Het is geen wonder dat Trump in 2017 niet alleen in recordtempo onder de kritieke marge van 40 procent waardering zakte, maar dat hij zijn ambt ook verliet als een historisch impopulaire president.

Vandaag herhaalt die tragische geschiedenis zich als een klucht. “Bidenomics” mislukte niet alleen door de interne “weerstand” van senator Joe Manchin, maar ook omdat de regering-Biden, in tegenstelling tot de New Deal van Frankin D. Roosevelt, de rijkdom van de miljardairs niet belastte om zijn beleid te financieren en in plaats daarvan besloot om te vertrouwen op historisch lage rentetarieven. Toen de inflatie om verschillende redenen toesloeg, was Bidenomics ten dode opgeschreven. De inflatie en het politieke centrisme van het establishment van de Democratische Partij hebben Trump nu aan de macht gebracht, ook al is hij nog steeds alom impopulair en wordt hij door de meerderheid van de bevolking als “te extreem” beschouwd, inclusief door de meerderheid van degenen die enthousiast aan de presidentsverkiezingen hebben deelgenomen. Ook het stemgedrag van de multiraciale werkende klasse, althans van het segment dat nog stemt, laat zien dat klasse belangrijker is dan de identiteitspolitiek van de centristen.

En toch is het de vraag of er werkelijk een Trump-project bestaat dat in staat is om de actieve instemming van een meerderheid van de VS-burgers te mobiliseren en te behouden, inclusief de blanke, Latino en Aziatisch-Amerikaanse arbeiders die voor Trump hebben gestemd. Het is twijfelachtig of er zoiets bestaat als een Trump-project met zulke hegemoniale capaciteiten. Dit is vooral het geval omdat de exitpolls van de presidentsverkiezingen van 2024 duidelijk laten zien dat Trump geen mandaat heeft voor zijn plannen voor massadeportatie, een verbod op abortus of massale omgekeerde herverdeling.

De VS zijn een land met een enorm kwetsbare werkende klasse. Het percentage mensen dat “van loonfiche tot loonfiche” leeft is gestegen tot 60 procent, tegenover ongeveer 40 procent vóór de wereldwijde financiële crisis. Met andere woorden, drie op de vijf mensen in de VS hebben helemaal geen spaargeld om de enorme onzekerheden en risico’s van het leven in het kapitalisme het hoofd te bieden: inflatie, jobverlies, onvrijwillige tijdelijke tewerkstelling, fysieke of psychologische arbeidsongeschiktheid, ziekte en ziektekosten (reden nummer één voor het faillissement van gezinnen), zorg voor afhankelijke ouderen, de geboorte of onderwijs van kinderen …

Dit alles moet gezien worden in het licht van het private for-profit model dat de meeste van deze risico’s individualiseert terwijl er slechts een zeer beperkt vangnet is om de impact van kapitalistische crises op het individu te compenseren. Dit alles vormt de materiële basis van een “populistische situatie” in een land waar, volgens geregelde Gallup-peilingen, de laatste keer dat een meerderheid van de bevolking dacht dat het land “op de goede weg” was, dateert van mei 2003!

De ironie van de geschiedenis lijkt te zijn dat Trump werd gekozen vanwege de alomtegenwoordige woede over de inflatie, maar binnenkort zal regeren over een land met een nog meer ongecontroleerde inflatie wanneer zijn beleid in werking zal zijn getreden. Toen in 1979 de zogenaamde Volcker-schok plaatsvond – toen de centrale bank van de VS (de ‘Fed’) de rentetarieven verhoogde om de inflatie te bestrijden, werd de neoliberale wending voltooid. Het neoliberalisme vernietigde in wezen twee van de drie pijlers van het antikapitalisme in die tijd: ten eerste brak de resulterende massale werkloosheid de rug van de vakbondsmacht in het Westen, zoals blijkt uit het feit dat de massale stakingsgolven van de jaren ’70 al lang verdwenen waren vóór Reagan de luchtverkeersleiders ontsloeg of Thatcher de stakende mijnwerkers in elkaar liet slaan. Ten tweede brak de vermenigvuldiging van de in dollars uitgedrukte schuld van de “derde wereld” de rug van de grotendeels socialistisch georiënteerde nationale bevrijdingsbewegingen die de ex-kolonies bestuurden. Dat zorgde voor een gedwongen “globalisering” door het vrijhandelsimperialisme van de structurele aanpassingsprogramma’s (SAP’s) van de Wereldbank en het IMF. Die SAP’s dwongen bewegingsvrijheid af voor het kapitaal, wat het kapitaal de structurele macht gaf om de werkende klassen van de wereld te chanteren en de staten van de wereld te dwingen elkaar te beconcurreren met subsidies en belastingverlagingen voor het kapitaal.

Trump zal snel weer een zeer impopulaire president worden. Dit kan echter ook zowel autoritarisme binnen de VS als een agressief buitenlandbeleid aanwakkeren.

Maar terwijl het liberalisme door het afbreken van deze twee pijlers het wegvagen van de derde pijler – de Sovjet-Unie en het reëel bestaande socialisme – vergemakkelijkte, heeft het op zijn beurt nieuwe tegenstellingen gecreëerd. Een daarvan is dat de werkende klasse van het Westen steeds afhankelijker is geworden van goedkope consumptiegoederen die worden geïmporteerd uit het Globale Zuiden, met name uit China. In veel opzichten werd de verzwakking van de vakbondsmacht in het Westen en vooral in de VS gecompenseerd door de globalisering van het kapitalisme.

Als gevolg hiervan zullen de bestraffende tarieven op producten uit China en de rest van de wereld de kosten van het levensonderhoud echter aanzienlijk verhogen en dreigen ze een al zeer kwetsbare werkende klasse in de afgrond te storten. Verschillende onderzoeken verwachten dat de inflatie naar nieuwe hoogten zal stijgen, variërend van 6,3 procent tot 8,9 procent. Welnu, er bestaan verschillende “tegenwerkende oorzaken” (in de woorden van Karl Marx) voor relatieve verarming. Dit zijn onder andere de successen van minimumlooninitiatieven op staatsniveau, nieuwe afgedwongen vakbonden, maar ook enkele van Trumps eigen beleidsmaatregelen, zoals het slimme plan voor een inschrijvingsgeldvrije “American Academy” gefinancierd door belastingen op de schenkingen van liberale Ivy League-universiteiten, en de subsidies voor natalisme (kroostrijke gezinnen) en thuisonderwijs in naam van de cultuuroorlog. Toch is het onwaarschijnlijk dat deze factoren zullen voorkomen dat Trump snel weer een zeer onpopulaire president wordt. Dit kan echter ook zowel autoritarisme binnen de VS als een agressief buitenlandbeleid aanwakkeren door het creëren van vijanden in binnen- en buitenland.

Jörg Kronauer

Wat zal de impact zijn van Trumps economisch beleid op de wereldeconomie? Wat zijn meer bepaald de gevolgen voor Europa en/of het mondiale Zuiden?

Jörg Kronauer Het is geen toeval dat allicht China het hardst zal worden getroffen door Trumps economisch beleid. China kreeg het tijdens diens eerste ambtstermijn het zwaarst te verduren als gevolg van de Amerikaanse importheffingen en sancties. Dat was niet anders tijdens het presidentschap van Biden, en als Kamala Harris de verkiezingen had gewonnen, lag er evenmin enige verandering in het verschiet. In de huidige omstandigheden heeft immers alleen China – niet de EU en zeker niet Rusland – genoeg invloed om een ernstige bedreiging te vormen voor de dominantie van de VS.

Daarom heeft Trump al aangekondigd dat hij van plan is om de importheffingen op producten uit China opnieuw te verhogen. Op die manier wil hij bedrijven die producten op de Amerikaanse markt verkopen die ze in hun fabrieken in China maken, overhalen om de Volksrepubliek te verlaten en elders fabrieken op te zetten. Hij hoopt zo de Chinese economie te verzwakken. Aangezien deze strategie tot nog toe niet veel heeft opgeleverd, is Trump allicht bereid een versnelling hoger te gaan in een poging de importheffingen een tandje hoger te krijgen.

Het is zeer waarschijnlijk dat Trump de Amerikaanse sancties tegen Chinese tech-bedrijven verder zal aanscherpen, vooral tegen halfgeleiderfabrieken. Biden deed dat ook. Zijn nationale veiligheidsadviseur Jake Sullivan legde in september 2022 de noodzaak uit ervoor te zorgen dat de VS “een zo groot mogelijke voorsprong” kon behouden in de belangrijkste technologieën, volgens hem de enige manier om nummer één in de wereld te blijven. Om dit doel te bereiken probeerden Trump en Biden niet alleen de opkomst van China te stoppen door Chinese bedrijven te sanctioneren. Ze probeerden ook een aantal van de meest geavanceerde halfgeleiderfabrikanten – TSMC bijvoorbeeld – te overtuigen om fabrieken in de VS te bouwen. Hun land moet de meest moderne, efficiënte en onafhankelijke economie ter wereld zijn, om zo goed mogelijk voorbereid te zijn om China weg te concurreren. Trump zal doorgaan op deze weg.

Trump dreigt met invoerheffingen als de EU-lidstaten hun olie- en gasimport uit de VS niet opdrijven. Europa wordt dus mogelijk voor zijn energie nog meer afhankelijk van de VS.

Zo ook zal de komende Trump-regering allicht bijzonder belang hechten aan artificiële intelligentie (AI). De rivaliteit tussen de VS en China speelt zich voornamelijk af op het vlak van AI. In Silicon Valley wordt algemeen aangenomen dat men AI-bedrijven best de vrije loop laat door de regelgeving te verzwakken – de regelgeving rond AI, maar ook energieregelgeving, aangezien AI-servers ongekende hoeveelheden energie verbruiken. De regering-Biden was eerder terughoudend om al te veel te snijden in de regelgeving, maar Trump ziet er geen graten in. Daarom keerden veel Silicon Valley-kapitalisten hun jasje en gaven hun steun niet meer aan de Democraten maar aan Trump. Als medevoorzitter van het nieuwe DOGE-bureau zal Elon Musk hun belangen dienen en de regelgeving afzwakken en ondermijnen zoveel hij kan.

Voor de EU zal het economische beleid van Trump moeilijke tijden brengen. Om te beginnen heeft Trump nieuwe heffingen aangekondigd op importproducten uit alle landen, ook uit de EU. Het doel is de verhuizing van fabrieken naar de VS aantrekkelijker te maken. De nieuwe tarieven zullen alle exporteurs naar de VS treffen. De EU wordt een van de zwaarst getroffen slachtoffers omdat ze enorme hoeveelheden goederen aan de VS verkoopt. Duitsland alleen al is na de USCMTA-leden Canada en Mexico en na China de grootste exporteur naar het land. EU-bedrijven zullen ook worden getroffen door de invoerheffingen van Trump op producten uit Mexico, omdat velen daar fabrieken hebben gebouwd om producten voor de Amerikaanse markt te maken. Mexico combineert slechtbetaalde arbeid met makkelijke toegang tot Noord-Amerika, wat overigens de reden is waarom de EU een vrijhandelsovereenkomst met het land heeft.

Op de middellange tot lange termijn kunnen de tarieven van Trump en de Inflation Reduction Act (IRA) van Biden de trend versterken om fabrieken van de EU naar de VS te verhuizen. De hoge energieprijzen in de EU werken deze relocatie mede in de hand. De situatie verslechterde toen de EU de invoer van goedkoop gas uit Rusland zoveel mogelijk begon te beperken en te vervangen door de invoer van duur LNG uit de VS. Trump dreigde met invoerheffingen als de EU-lidstaten hun olie- en gasimport uit de VS niet opdrijven. Europa wordt dus voor zijn energie mogelijk nog meer afhankelijk van de VS. En in een tijd waarin bedrijven misschien liever in de VS investeren dan in Europa, kan de mogelijke afzwakking van de Amerikaanse AI-regelgeving door de regering van Trump Europese bedrijven extra benadelen ten opzichte van hun Amerikaanse concurrenten.

Tot slot mogen we niet uit het oog verliezen dat de economische oorlog van de VS tegen China eveneens gevolgen heeft voor bedrijven in de EU. Amerikaanse sancties blokkeren ook een deel van de handel van de EU met China. Ze zouden zelfs de handel tussen fabrieken van hetzelfde bedrijf in Europa en China kunnen verhinderen. EU-bedrijven zijn al begonnen hun Chinese vestigingen sanctiebestendig te maken en vervangen hun Europese leveranciers door Chinese bedrijven. Ook ontwikkelen ze noodplannen om de banden tussen moederbedrijven in de EU en hun Chinese vestigingen te verbreken als Trump zou overgaan tot volledige ontkoppeling. De toekomst ziet er behoorlijk somber uit voor de EU.

De economische maatregelen van Trump wakkeren de conflicten met China, de EU en een deel van het mondiale Zuiden aan. Hoe hard zullen deze landen terugslaan luidt de hamvraag in 2025.

Voor het mondiale Zuiden creëert het economisch beleid van Trump ook nieuwe problemen. Mexico zal bijzonder hard worden getroffen als Trump zijn dreigementen waarmaakt om hoge tarieven te heffen op invoer uit dat land: 80 procent van de Mexicaanse export gaat naar de VS. Maar Trump heeft ook gedreigd met verpletterende importheffingen jegens de BRICS-landen als ze blijven streven naar dedollarisatie. Aangezien dedollarisatie betekent dat de VS minder of zelfs geen sancties meer kan opleggen, lijkt het onwaarschijnlijk dat de BRICS-landen zich helemaal gaan terugtrekken. Wel zullen ze allicht enige voorzichtigheid aan de dag leggen. Nog meer conflicten tussen hen en Trump liggen zonder twijfel in het verschiet.

De economische maatregelen van Trump wakkeren de conflicten met China, de EU en sommige delen van het mondciale Zuiden aan. Hoe hard zullen deze landen terugslaan luidt de hamvraag in 2025.

China is begonnen de export van bepaalde elementaire grondstoffen naar de VS in te dijken. Het valt nog te bezien hoe krachtig de EU kan reageren. En wat het mondiale Zuiden betreft, is de grote vraag hoe ver het zijn muiterij zal uitvouwen.

Michael Roberts

Wat zal de impact zijn van de Trump-economie op de wereldeconomie? En meer specifiek voor Europa en/of het globale Zuiden?

Michael Roberts Als Trump zijn plannen doorzet om de tarieven op alle import in de VS te verhogen, met nog hogere tarieven voor China, dan zou dit ernstige gevolgen hebben voor de wereldwijde economische groei en handel. De groei van internationale handel houdt al tientallen jaren geen gelijke tred meer met de reële groei van het bbp in de belangrijkste economieën. De wereld is aan het de-globaliseren sinds de wereldwijde financiële crash van 2008 en sinds de pandemie van 2020. Als de invoertarieven in de VS worden verhoogd, zal dat de toename van de handel nog meer afremmen en zou dat de wereldwijde groei met 1-2% per jaar kunnen drukken. Als China en andere grote handelsmogendheden met vergeldingsmaatregelen komen, kan het jaarlijkse verlies aan bbp zelfs nog hoger uitvallen. En vergeet niet dat de wereldeconomie sowieso maar met 3% per jaar groeit. Een handelsoorlog kan dus elke groei tenietdoen.

Zal het zover komen? Misschien niet. De dreigementen van Trump zijn misschien alleen maar dreigementen, bedoeld om bedrijven uit Europa, Canada en het globale Zuiden te dwingen om te investeren in de VS en daar fabrieken te bouwen. Als landen dat beloven, kan Trump zijn dreigende taal milderen. Maar zelfs beloftes om te investeren in de VS en om Amerika opnieuw ‘great’ te maken, zullen de onderliggende trend niet keren: namelijk dat China en Azië een toenemend aandeel van de productie en handel in handen hebben, in plaats van de VS en Europa, en dat er een ernstige verdere achteruitgang is in Europa, met zijn zwakkere technologische basis, hogere energiekosten (na het verlies van goedkope Russische energie) en een krimpende beroepsbevolking. Invoertarieven, technologieverboden en zogenaamd nationaal ‘industriebeleid’ leiden tot economische depressie, vooral voor Europa. Dat zagen we al in de jaren 1930. Voor de landen van het globale Zuiden wordt het nog veel erger. Een aantal van hen staan op het punt in gebreke te blijven met hun schulden, omdat de exportinkomsten de schuldenlasten niet voldoende kunnen financieren.

Welke impact zullen de economische maatregelen van Trump hebben op de binnenlandse economie, wat betekenen ze voor het kapitaal en voor de werkende klasse?

Michael Roberts Als Trump zijn tariefbeleid volledig toepast, zal de inflatie in de VS waarschijnlijk hoger blijven dan verwacht en zeker hoger dan de doelstelling van de Fed van 2% per jaar. Dat zal waarschijnlijk het reële inkomen van het gemiddelde Amerikaanse huishouden aantasten. De enige tegenwerkende factor is dat de Amerikaanse dollar sterker zou kunnen worden als de rente op het bezit van dollars stijgt in vergelijking met euro’s of andere valuta. Dan wordt het aantrekkelijk om contanten en financiële activa in dollars aan te houden.

Zelfs al zou er een toename van investeringen in de VS zijn vanuit Azië of andere plaatsen, dan nog is het onwaarschijnlijk dat dat zou zorgen voor beter betaalde en hoger geschoolde jobs voor Amerikanen. Het is waarschijnlijker dat er net meer immigratie van geschoold (maar goedkoper) buitenlands personeel komt, onder het visumsysteem van de VS (terwijl ongeschoolde immigranten worden uitgewezen). Trump is van plan om zijn vorige belastingverlagingen te verlengen en verder uit te breiden. Dat zal ten goede komen aan al zijn miljardairsvrienden uit de zakenwereld, terwijl er aanzienlijk zal worden bespaard op openbare diensten, op Medicare en op het ‘sociale loon’ voor de meeste Amerikanen. Tegelijkertijd is het overheidstekort historisch zeer hoog en heeft de overheidsschuld in verhouding tot het bbp een naoorlogs hoogtepunt bereikt. Dat zal de rentetarieven voor leningen (hypotheken, bedrijfsleningen enz.) omhoog stuwen, niet omlaag. Monentaire versoepeling en besparingen zullen centraal staan in de Trump-economie. Ironisch genoeg zou dit kunnen leiden tot een daling van de dollar, het tegenovergestelde resultaat van invoertarieven.

Invoertarieven, technologieverboden en zogenaamd nationaal ‘industriebeleid’ leiden tot economische depressie, vooral voor Europa. Dat zagen we al in de jaren 1930. Voor de landen van het Zuiden wordt het nog veel erger.

De jokers in het kaartspel van 2025 zijn de geopolitieke risico’s. De oorlog in Oekraïne zal waarschijnlijk het hele jaar doorgaan en nog meer mensenlevens kosten. Israël zal zijn vernietiging van Gaza en de Palestijnen consolideren, zonder tegenstand. Europese leiders zullen de defensie-uitgaven verhogen, ten koste van de openbare diensten en pensioenen voor hun bevolking. Zittende regeringen kunnen weggestemd worden bij verkiezingen, zoals in 2024, wat leidt tot meer politieke verlamming.

Met de val van het Assad-regime in Syrië bestaat er een serieus risico op een regelrechte oorlog tussen Israël en Iran, gesteund door Trump. Dat kan de energieprijzen opdrijven en de levensstandaard van honderden miljoenen mensen aantasten. En het potentiële conflict tussen de VS en China over technologie, tarieven en Taiwan zal heviger worden. De rest van dit decennium zit vol gevaren – en dan hebben we het nog niet gehad over de opwarming van de aarde.

Maar misschien blijkt AI de redder in nood!

Peter Mertens

Wat zal de impact zijn van Trumps economisch politiek op de wereldeconomie? Wat zijn meer bepaald de gevolgen voor Europa en/of het mondiale Zuiden?

Peter Mertens We bevinden ons in het tijdperk waarbij de economische shift van de wereld gaat naar Azië, en meer bepaald naar China en India. China is een grootmacht in volle ontwikkeling. De Verenigde Staten daarentegen is een imperium in beginnende neergang, de Europese Unie is de grootmacht die al langer in neergang is.

De tektonische platen schuiven, onze wereld kantelt. ‘Als de wind van verandering waait, bouwen sommige mensen muren, anderen bouwen windmolens’, gaat het gezegde. Washington weet dat het economisch wordt uitgedaagd door China en lanceerde, in 2011 reeds onder president Obama, zijn Pivot to Asia. In het buitenlandbeleid van de Verenigde Staten staat niet langer het Midden-Oosten centraal, maar wel Oost-Azië, en met name China.

Onder Obama, en later onder Trump I en Biden, ontwikkelt zich stap voor stap een nieuw beleid van protectionisme, tariefmuren en subsidies voor de eigen industrie. Tegelijkertijd zijn steeds meer landen slachtoffer van eenzijdige sancties door Washington, en schroeft de Verenigde Staten de economische oorlog tegen de ‘systemische rivaal’ gestaag op.

Handelsoorlog VS-China

“Voor mij is tarief het mooiste woord in het woordenboek,” merkt Trump op tijdens de verkiezingscampagne van 2024. Tijdens zijn eerste ambtstermijn had hij al meteen hoge tariefmuren opgetrokken. In minder dan drie jaar waren er toen importtarieven ingesteld op ongeveer 350 miljard dollar aan Chinese importproducten.

In zijn nieuwe ambtstermijn wil Trump II de handelsoorlog verder opvoeren en intensiveren. Voor China overweegt hij de importtarieven te verhogen met 60 procent, terwijl hij voor auto’s uit Mexico tarieven van maar liefst 500 procent noemt. Algemeen wil Trump importproducten wereldwijd belasten met tarieven tussen 10 en 20 procent.

De Europese Unie is een ‘oude’ grootmacht die al langer in neergang is. Ze investeerde niet in de ontwikkeling van nieuwe technologieën, maar heeft zichzelf kapot bespaard met ‘austerity’.

“Als Trump al zijn plannen rond handel en handelstarieven tegelijk uitvoert, zouden we kunnen afstevenen op een van de zwaarste handelsperiodes en handelsoorlogen sinds de jaren 1930,” verklaarde journaliste Lieve Dierckx van beurskrant De Tijd onlangs. In zo’n handelsoorlog leidt elke heffing tot een tegenheffing en lokt elke importbeperking een tegenmaatregel uit. Op cruciale terreinen van de technologische en economische ontwikkeling – denk aan grondstoffen, artificiële intelligentie, databescherming en halfgeleiders – is die oorlog al begonnen.

China op termijn minder afhankelijk van Amerikaanse markt

De technologische ontwikkelingen zijn, samen met de klassenstrijd, locomotieven van de wereldgeschiedenis. Vandaag zitten we midden een overgang (a) naar een fossielvrije productie, en (b) naar artificiële intelligentie. Doorslaggevend zijn hierin de technologieën, grondstoffen en infrastructuur: batterijen, halfgeleiders, lithium, kobalt, nikkel en grafiet.

In de 19de eeuw had Europa (Engeland) de technologie in handen van de eerste industriële revolutie. In de 21ste eeuw ontwikkelt China haar technologiën in een indrukwekkend snel tempo en loopt zo voorop in een aantal vitale sectoren.

Op korte termijn zal China waarschijnlijk geraakt worden door de nieuwe importtarieven van de VS. Tegelijk zet de golf van aanhoudende sancties en dwangmaatregelen China nu al aan om versneld haar eigen technologie en capaciteit te ontwikkelen. Dit is duidelijk zichtbaar in de vooruitgang op het gebied van halfgeleiderchips en besturingssystemen.

Op lange termijn zal China zo meer onafhankelijk worden van de Amerikaanse markt. China diversifieert zijn economische ruimte, en daarin is het Belt and Road Intiative (de nieuwe Zijderoute) strategisch.

Wat nu, Europa?

Als Trump zijn importtarieven verder verhoogt, zullen de gevolgen voor Europa onvermijdelijk zijn: de VS zijn immers de grootste afzetmarkt van de Europese Unie. Zo waren de hoge tariefmuren onder Trump I op buitenlands staal en aluminium erg tastbaar in Europa. Vandaag is de Europese economie nog meer kwetsbaar.

De Europese Unie is een ‘oude’ grootmacht die al langer in neergang is. Er werd centraal niet geïnvesteerd in de ontwikkeling van nieuwe technologieën, maar de Unie heeft zich kapot bespaard met ‘austerity’. Zij heeft geen geld gezocht bij de obscene rijken, maar een politiek gevoerd van cadeaus aan de grootste multinationals. Om zich tot slot in de voet te schieten met sancties tegen Rusland.

De planeet is niet gebaat met het blokdenken dat de wereldeconomie herleidt tot twee grote rivaliserende blokken.

Vooral het industriële hart van Europa, Duitsland, zit door de energie-switch in de hoek waar de klappen vallen. De industriële productie is er gedaald, vooral in de energie-intensieve sectoren: de chemische industrie en de metaalverwerking. Duitsland, de grootste economie van de eurozone en de derde grootste ter wereld, is in een recessie verzeild. Bijna geen enkele economie van de Eurozone groeit met meer dan één procent per jaar. Het gemiddelde bedraagt amper 0,2 procent.

Samen met de industriële subsidiewedloop die de VS op gang hebben gebracht met de Inflation Reduction Act, wakkert dit alles een zeker proces van de-industrialisering aan in de Europese Unie. Als Trump in deze context de importtarieven verder verhoogt, dreigt de Europese economie alleen maar dieper in crisis te raken.

Protectionisme zal zuid-zuid samenwerking nog versterken

Het protectionisme en een mogelijke nieuwe sanctiegolf onder Trump II zullen de zuid-zuid-ontwikkelingsagenda extra wind in de zeilen blazen. Deze paradigmaverschuiving is al in gang gezet en zal verder worden versterkt. De BRICS-landen hebben zich verenigd in een pragmatische alliantie tegenover een ‘global west’ in crisis. Een uitdiepende handelsoorlog zal hen inspireren om nog meer onderlinge handelspacten te ontwikkelen en bilaterale en multilaterale vrijhandelsakkoorden te sluiten. Ondertussen werken de BRICS-landen gestaag verder aan de opbouw van nieuwe instituties, zoals de New Development Bank en de Contingent Reserve Arrangements.

Wie de handel in de wereld wil herleiden tot een nulsomspel, met slechts één winnaar en verliezer, speelt met vuur. De planeet is niet gebaat met het blokdenken dat de wereldeconomie herleidt tot twee grote rivaliserende blokken.

De aardverschuivingen en schokken die eraan komen zullen groter zijn dan die we de afgelopen drie decennia hebben gekend, en kunnen alle kanten uitgaan. Voor links is hierin een belangrijke rol weggelegd: zijn we in staat om de nieuwe mogelijkheden vast te grijpen? Het is aan ons om vertrouwen te hebben in de capaciteit van de mensen om zich te mobiliseren, zich te organiseren en een socialistisch perspectief te zoeken. Het is aan ons om de werkende klasse te inspireren voor een echt socialistisch perspectief van emancipatie, van vrede en internationale samenwerking. Tegenover de barbarij van dit systeem staat het socialisme.

Wat zal de impact zijn Trumps economische politiek op de binnenlandse economie, op het kapitaal en op de werkende klasse?

Peter Mertens Met de verkiezing van Trump komt de meest reactionaire vleugel van het kapitaal in het Witte Huis. Het heeft er alle schijn van dat Trump de lessen heeft getrokken uit zijn eerste periode en een programma voorbereidt om de administratie volledig te zuiveren. Dat wordt een opdracht voor de miljardairs Elon Musk en Vivek Ramaswamy, die een aantal cruciale sleutels in handen krijgen. Zo kunnen zij een nieuwe reeks fiscale cadeaus toekennen aan de miljardairsklasse in de Verenigde Staten, maar ook heel veel regelgeving verder ontmantelen.

De Trumpisten willen de strijd met China centraal zetten en in essentie reageren via alvast drie assen.

De eerste as is de oorlog tegen de werkende bevolking in de VS zelf. Met Elon Musk komt de ‘ultimate anti-union person’ in de regering, die de vakbondsrechten in de publieke sector verder dreigt uit te hollen. Ondertussen kondigde Trump aan dat hij van plan is om importtarieven op te leggen. Het is koffiedik kijken hoe hoog die tarieven zullen zijn, maar zeker is dat de consumentenprijzen in de Verenigde Staten fors de hoogte in zullen gaan. Trump voerde een campagne als ‘vriend van de arbeidersklasse’ en een campagne tegen inflatie, maar zijn beleid kondigt het tegendeel aan.

President Trump en vice-president JD Vance hebben aangegeven een ‘reversed Kissinger’ te willen. Dat wil zeggen: een akkoord met Rusland om China te isoleren.

Een tweede as is de toenemende oorlogsvoorbereiding tegen China, zowel economisch als militair, naast een nog agressievere politiek tegen Cuba en Venezuela, en tegen Iran. En een onvoorwaardelijke steun aan de meest extreemrechtse zionisten in Israël. Trump deed zich voor als een ‘president van de vrede’, maar het kabinet dat hij samenstelt zal ongetwijfeld de oorlogen van de Verenigde Staten intensifiëren.

De derde as die zich aftekent is een oorlog tegen de arbeidsmigranten in eigen land. Er wordt gewag gemaakt van de grootste deportatiecampagne ooit. De landbouw, de bouwsector en de horeca zullen hierdoor in de problemen komen, met allicht prijsstijgingen voor gevolg. Het racisme moet dienen als grootscheeps zondebok-mechanisme, om de andere maatregelen te kunnen doorduwen. “Verdeel en heers”, ten koste van elementaire mensenrechten.

Er zal veel continuïteit zijn tussen Biden en Trump

Een halve eeuw geleden, in 1973 wilde Henri Kissinger het op een akkoordje gooien met China om samen een front te vormen tegen de Sovjet-Unie. Vandaag hebben president Trump en vice-president JD Vance aangegeven een ‘reversed Kissinger’ voor te staan. Dat wil zeggen: een akkoord met Rusland om China te isoleren. Het is lang niet zeker of dat lukt. Ten eerste omdat de handel tussen China en Rusland ondertussen sterk is toegenomen. Ten tweede omdat een en ander ook afhangt van de proxy-oorlog tussen de VS en Rusland in Oekraïne.

Dat Trump mogelijk een onderhandeld einde van de oorlog met Oekraïne wil, betekent niet dat hij niet zou willen dat de Navo de oorlog wint. De Trump-administratie is helemaal niet anti-Navo, zoals bepaalde democraten in de VS en in Europa beweren. Trump wil dat de Europeanen vier tot vijf procent van hun binnenlands product betalen voor de Navo. Dit zal ten koste gaan van de sociale uitgaven in de Europese landen.

Trump voerde een campagne als ‘vriend van de arbeidersklasse’ en een campagne tegen inflatie, maar zijn beleid kondigt het tegendeel aan.

Er is geen ‘kwalitatief’ verschil tussen de nieuwe administratie Trump, en de administratie Biden. Net zo min als er een verschil was tussen Trump I en Obama. “Onze tegenstanders denken dat ze de vorige administratie tegen de nieuwe kunnen uitspelen. Ze hebben het mis. We zijn handschoen en hand, we zijn één team”, zegt de nieuwe nationale veiligheidsadviseur Mike Wallace. Er zal veel continuïteit zijn, zeker in het buitenlandbeleid. Het gaat om hetzelfde imperium, dezelfde imperialistische strategie, en hetzelfde militair-industrieel complex.

Het Trumpisme als reactie op de volksbeweging

In Europa wordt vaak gedacht dat er in de Verenigde Staten geen tegenbeweging is. Niets is minder waar. De afgelopen tien jaar werden gekenmerkt door een opleving van volksbewegingen in de Verenigde Staten: de vakbondsbeweging, de Black Lives Matter beweging, de One Million Womans’ March, de grote pro-Palestina-beweging, enz.

Trump is mede aan de macht gebracht om het protest in de Verenigde Staten aan banden te leggen. Dat staat met bijna zoveel woorden in het Project 2025 van de Heritage Foundation.

Het aan de macht komen van Trump is in feite een reactie op die bewegingen. Trump is mede aan de macht gebracht om het protest in de Verenigde Staten aan banden te leggen. Dat staat met bijna zoveel woorden in het Project 2025 dat door de rechtse Heritage Foundation werd uitgewerkt. Voor de inauguratie van Trump, op 20 januari 2025 in Washington zijn nu al grote tegenbetogingen aangekondigd in meer dan honderd steden in de Verenigde Staten. Die beweging kan op onze steun rekenen.

Rémy Herrera

Welke impact zal het economische beleid van Trump op de wereldeconomie hebben? Wat zullen specifiek de gevolgen zijn voor Europa en/of het Globale Zuiden?

Rémy Herrera Absoluut niemand kan weten wat Donald Trump in petto heeft voor zijn tweede termijn. We kunnen wel met zekerheid zeggen dat hij zeer hard zijn best zal moeten doen om een slechter internationaal beleid te voeren dan zijn voorganger Joe Biden. Die steunde achtereenvolgens een corrupte Oekraïense regering met neonazistische elementen, een Israëlische premier met fascistische trekjes die een genocide pleegt tegen het Palestijnse volk, en – onlangs nog – enkele van de meest extremistische islamitische groeperingen die met harde hand de macht grepen in Syrië en druk uitoefenen op Iran, maar ook op Rusland.

Kan het erger dan dat? Een wereldoorlog uitlokken door een directe gewapende confrontatie aan te gaan met China, de strategische bondgenoot van Rusland? Gezien Trump tijdens zijn eerste mandaat geen nieuwe imperialistische militaire oorlog begonnen is – een erg zeldzaam gebeuren voor een Amerikaanse president – lijkt dit niet zijn bedoeling te zijn.
Hoewel er nog onzekerheid heerst over zijn programma en het team verantwoordelijk voor de toepassing ervan, verwachten we op economisch vlak dat de nieuwe Trump-regering, net als de eerste, zal proberen om Amerikaanse transnationale bedrijven terug te halen naar het vasteland van de Verenigde Staten.

De kans op nieuwe handelsoorlogen gaat hand in hand met de kans op nieuwe valutaoorlogen – vooral tussen de dollar en de yuan – waar de euro mogelijk de dupe van wordt.

Er zal dus waarschijnlijk een reeks handelsoorlogen – en dus door de overheid veroorzaakte handelscrisissen – ontketend worden in een poging om de omvang van het handelstekort met geweld terug te dringen en jobs te creëren in de VS. China zou het belangrijkste doelwit zijn van deze verhoging van de invoertarieven, maar de Europese Unie zou een van de collaterale slachtoffers zijn. Deze sancties, in de vorm van hogere douaneheffingen, zouden kunnen worden uitgebreid naar andere BRICS-landen, of zelfs naar alle landen uit het globale Zuiden en het Oosten die een proces van ‘de-dollarisering’ starten, onder andere door hun bilaterale handelsbetrekkingen in een andere valuta dan de Amerikaanse dollar te regelen, vooral op de energie- en metalenmarkten.

De BRICS als gemeenschappelijke entiteit blijft vooruitgang boeken – en dat is een goeie zaak om de krijtlijnen uit te tekenen van een multipolaire wereld die evenwichtiger en eerlijker is – maar die vooruitgang verloopt niet zonder slag of stoot. Meerdere landen van het globale Zuiden, te beginnen met India, hebben al aangegeven dat ze niet willen afstappen van de dollar. Zelfs de strategieën van Rusland en China vallen – op dit moment – de dollar niet frontaal aan. Ze hebben als doel om de roebel en de yuan (of zelfs de alternatieve valuta’s die deze twee landen hebben uitgevonden, zoals de petroyuan-goud) meer ruimte te zien innemen, om zo meer soevereiniteit te genieten en geleidelijk een multipolaire wereld van valuta’s op te bouwen. De BRICS-landen hebben nog een lange weg te gaan voordat ze zich van de dollar kunnen verlossen.

In zulke omstandigheden is het begrijpelijk dat de kans op nieuwe handelsoorlogen hand in hand gaat met de kans op nieuwe valutaoorlogen – vooral tussen de dollar en de yuan – waar de euro mogelijk de dupe van wordt. De Europese Unie is al ondermijnd door talrijke diepgaande interne tegenstellingen en rivaliteiten, omdat ze veroordeeld werd tot absurde bezuinigingen door het mechanisme van de eurozone en de institutionalisering van het neoliberalisme die daarmee gepaard gaat. Bovendien is de EU verzwakt door de aanhoudende recessie die momenteel de Duitse economie treft, en is ze ondertussen haast omgevormd tot een militair proxy-slagveld van de NAVO – de gewapende arm van Washington voor wie het van vitaal belang is geworden de Europeanen af te leiden van hun eigen belang: het onderhouden van vreedzame betrekkingen met Rusland en, breder gezien, het aangaan van wederzijds voordelige banden met China.

Europa dreigt nog verder weg te zinken in zijn onderwerping aan de technocratische en antidemocratische eurocratie die het bestuurt. Een eurocratie die buigt voor de dictaten van de grote Duitse conglomeraten (Konzernen), die geen zin hebben om een conflict te starten met Amerikaanse rivalen die op hun beurt zelf gecontroleerd worden door de globale financiële elite. Zijn we vergeten dat Washington nog steeds tal van militaire bases heeft in Duitsland en veel andere Europese landen – zogenaamd om hun veiligheid te verzekeren? De Europese volkeren moeten snel beseffen dat ze niet alleen uit de euro en het bijhorende systeem van intraregionale onevenwichten moeten stappen, maar ook een einde moeten maken aan die keten van afhankelijkheden, die waanzinnige logica van verval en vernietiging, die kapitalistische spiraal van crises en oorlogen die hen uiteindelijk alleen maar naar het neofascisme zal leiden.

Het is duidelijk dat de conflicten die momenteel plaatsvinden tussen de dominante fracties van de Amerikaanse heersende klassen – namelijk de verschillende onderdelen van de financiële elite of de diverse gigantische oligopolies die het financiële kapitaal vormen, en die uiteindelijk de koers zullen bepalen die de dynamiek van de Amerikaanse economie zal volgen – veel verder reiken dan de persoon Donald Trump en zijn eigen plannen als nieuwe president. Het zijn deze strijdende krachten die we moeten begrijpen, voorbij het spektakel van het politieke leven en de crisis van de democratie die het onthult.

Hoewel de BRICS als gemeenschappelijke entiteit vooruitgang blijft boeken, verloopt dit niet zonder slag of stoot.

Dit betekent dat Trump dus voor een stuk bepaalde fracties van de dominante klassen van het Amerikaanse grootkapitaal vertegenwoordigt, specifiek die fracties die voor hun winst voornamelijk afhankelijk zijn van activiteiten op het Amerikaanse vasteland; dit in tegenstelling tot andere dominante fracties van diezelfde dominante klassen van het Amerikaanse grootkapitaal wier belangen worden belichaamd door de leiding van de Democratische Partij met haar meer gemondialiseerde strategie, die een afzwakking van de nationale soevereiniteit vereist om te kunnen floreren.

De werkende klasse heeft niks goeds te verwachten van wat er op haar afkomt: achteruitgang op vlak van mensenrechten en sociale rechten (vooral die van vrouwen), een reactionaire uitbarsting van racisme tegenover migranten, een brute aanval op het klimaat en ten slotte neo-conservatieve maatregelen die – door de afbraak van de openbare diensten en de bevoordeling van de rijkste klasse – de steeds groter wordende systeemcrisis van het kapitalisme en de neergang van de Amerikaanse hegemonie niet kunnen stoppen.

Sam Gindin

Wat zal het effect zijn van de Trump-economie op de binnenlandse economie, voor het kapitaal en voor de werkende klasse?

Sam Gindin Met de terugkeer van Trump in het Witte Huis focussen veel progressieven op hoe slecht zijn economisch beleid zal zijn. Ze hopen zo het verzet van de bevolking aan te wakkeren. Ik wil drie dingen van meet af aan benadrukken. Ten eerste gaan we niet plots van goede tijden voor de werkende klasse naar verschrikkelijke tijden. De voorbije decennia – meestal onder Democratische regeringen – waren rampzalig. Ze werden gekenmerkt door toenemende ongelijkheid en onzekerheid, en het leven van de werkende klasse werd steeds meer herleid tot puur overleven. Dat verleden heeft de basis gelegd voor Trump. De mensen raakten gefrustreerd en gedemoraliseerd, en hadden steeds minder verwachtingen.

Ten tweede kan de belangrijkste tegenstand voor Trump komen van enkele van zijn eigen bondgenoten en uit het bedrijfsleven. Hoge en algemene importtarieven op goedkopere goederen uit het buitenland kunnen de prijzen alleen maar doen stijgen. Vergeldingsmaatregelen vanuit het buitenland kunnen ook schadelijk zijn voor sommige Amerikaanse exportproducten en jobs. Of vergelding kan de vorm aannemen van het beperken van de toeleveringsketens. Dat is waar China op zinspeelt. De schade die dergelijke verstoringen kunnen veroorzaken, hebben we gezien tijdens de COVID-jaren.

Het is niet zo dat we van goede tijden voor de werkende klasse naar verschrikkelijke tijden gaan. Het verleden heeft de basis gelegd voor Trump. De mensen raakten gefrustreerd en gedemoraliseerd, en hadden steeds minder verwachtingen.

Op dezelfde manier betekent het uitzetten van immigranten een verlies van laagbetaalde arbeidskrachten die instaan voor een groot deel van onze voedselvoorziening leveren. Dat leidt dan weer tot hogere prijzen en verstoringen in sectoren zoals de horeca en kleine productiebedrijven. Bedrijven zullen de belastingverlagingen in hun zak steken en Trump bedanken dat hij sociale regelgeving die hun macht beperkte, heeft afgeschaft. Ze zullen vol lof zijn over het beleid dat de vakbonden dwarsboomt in hun poging om de klassenverhoudingen in evenwicht te brengen, en ze zullen beloven dan dat ze ‘verantwoord’ zullen handelen. Maar vervolgens zullen ze proberen Trump te bewegen de beleidsmaatregelen die hen niet bevallen te matigen, omdat deze ‘de mondiale vrijhandelsorde ondermijnen’.

Ten derde, de verwachting dat de werkende mensen Trump zullen doorzien, zich zullen verzetten tegen zijn aanvallen op hun levens en zich zo zullen ontwikkelen tot een verenigde sociale kracht, is iets dat we kunnen hopen, maar niet iets dat we op korte termijn kunnen verwachten. De lange jaren van verlies kunnen niet in een handomdraai worden omgekeerd. De lessen die worden getrokken uit deze nieuwste fase van het kapitalisme, zullen niet automatisch de juiste zijn. Als Trump struikelt, concluderen de Democraten misschien dat ze maar moeten afwachten tot hij weg is en een beetje naar rechts moeten opschuiven om hem te kunnen vervangen. En zelfs Trump-aanhangers uit de werkende klasse kunnen, bij gebrek aan een meer samenhangend kader, de schuld geven aan degenen die zich verzetten tegen Trumps economische beleid – betogers, vakbonden, de ‘deep state’.

De Trumpistische economie zal uiteraard schadelijk zijn voor de werkende klasse. De belastingverlagingen zullen op volle toeren gaan draaien en het daaruit voortvloeiende begrotingstekort zal leiden tot paniekerige oproepen om het tekort op te lossen (d.w.z. snijden in sociale programma’s zoals gezondheidszorg, onderwijs en sociale bijstand). De aanvallen op China zullen de nadruk leggen op ‘concurrentievermogen’ en de noodzaak om de binnenlandse looneisen en arbeidswetgeving te ‘matigen’. In andere gevallen, zoals bij de invoertarieven, zou Trump, in reactie op de negatieve impact op de economie, de omvang van de tarieven kunnen temperen en vervolgens claimen dat zijn dreigingen met tarieven succesvolle onderhandelingsinstrumenten waren om ‘concessies’ van China af te dwingen. Zelfs het uitzetten van migranten zou Trump kunnen vertragen om tegemoet te komen aan de belangen van het bedrijfsleven.

Het punt is dat achter de specifieke beleidsmaatregelen van Trump – zelfs als ze uiteindelijk minder erg blijken dan aanvankelijk gedacht – een diepgaande reactionaire cultuuromslag plaatsvindt op het gebied van economische kwesties. Het argument dat de VS tekort wordt gedaan, ook al is het de dominante wereldmacht, versterkt gevaarlijke nationalistische sentimenten die niet zo gemakkelijk zullen verdwijnen. Het versterkt zelfs nationalistische sentimenten in het buitenland – niet tegen de multinationals die verantwoordelijk zijn voor de ongelijkheid en asymmetrische ontwikkeling over de hele wereld, maar tegen anderen die veel op henzelf lijken. En niets doen aan het milieu is niet ‘neutraal’, maar berooft ons van nog eens vier kostbare jaren die we hard nodig hadden om onze economie te herstructureren op het gebied van hoe we werken, leven, reizen, het leven ervaren.

Achter de specifieke beleidsmaatregelen van Trump – zelfs als ze uiteindelijk minder erg blijken dan aanvankelijk gedacht – vindt een diepgaande reactionaire cultuuromslag plaats op het gebied van economische kwesties.

Bovendien, als er sporadische verzet is, zullen de ‘economische’ kwesties worden overschaduwd door hoe Trump reageert en hoe hij de al zeer beperkte democratie in de Verenigde Staten zal ondermijnen: protesten criminaliseren, kritisch denken uit leerplannen schrappen, universiteitsfondsen kanaliseren naar wat nuttig is voor het kapitaal in plaats van voor de menselijke ontwikkeling, meer uitgeven aan gevangenissen dan aan kinderopvang.

Het heeft weinig zin om te speculeren over hoe slecht het zal worden. We weten het nog niet, maar we weten wel dat het erg genoeg wordt en dat er, gezien de huidige staat van links in de VS, weinig vooruitzicht is op significante overwinningen op korte termijn. Bovendien moeten we inzien dat het niet in de eerste plaats gaat om het ontwikkelen van ‘goed beleid’. We leven immers in een tijd van gepolariseerde keuzes, en zelfs goed beleid zal niet volstaan als we de machtsstructuren niet veranderen. Zonder die verandering zijn de beleidsmaatregelen die we wensen slechts wensen, en geen haalbare visies op een alternatieve wereld.

Als we niet willen zwelgen in wat Trump ons zal aandoen, is er maar één startpunt. Alles staat of valt met het identificeren van de opbouw van alledaagse sociale macht – de diepste duurzame organisatie.

1. https://www.washingtonpost.com/business/interactive/2024/us-sanction-countries-work/
2. https://www.cbpp.org/research/federal-tax/the-2017-trump-tax-law-was-skewed-to-the-rich-expensive-and-failed-to-deliver
3. https://www.epi.org/publication/decades-of-rising-economic-inequality-in-the-u-s-testimony-before-the-u-s-house-of-representatives-ways-and-means-committee/
4. https://www.pewresearch.org/short-reads/2018/08/07/for-most-us-workers-real-wages-have-barely-budged-for-decades/
5. https://www.nytimes.com/2024/11/13/business/economy/consumer-sentiment-trump.html