Geneesheer, grootgrondbezitter en econoom William Petty was een vat vol tegenstrijdigheden. Maar zonder zijn inzichten zou de wetenschappelijke economie ondenkbaar zijn. Volgens Karl Marx is hij de “ vader van de politieke economie ” en “ de uitvinder van de statistiek ”.

Hij belichaamde de energieke, meedogenloze, universele drang tot verrijking van de Engelse natie in de 17e eeuw. William Petty – geldwolf, intrigant en opschepper. Karl Marx noemde hem een “bedachtzame maar frivole legerchirurg, net zo geneigd om Ierland te plunderen onder de hoede van Cromwell als om bij Charles II de nodige barontitel voor de plundering af te dwingen”. Een onstuitbare levenslust was zijn meest prominente eigenschap, schreef de Sovjet-ideeënhistoricus Andrej Anikin.¹

Zijn dit nu echt argumenten om hem als persoon te blijven onthouden ? Nee, niet bepaald. Maar zijn economische inzichten zijn dat wel. Die inzichten, waarmee hij kop en schouders boven zijn tijdgenoten uitsteekt, hebben Petty een ereplaats gereserveerd in het pantheon van economische denkers. Marx beschouwde hem als een van de meest ingenieuze economische onderzoekers. Met hem begon in Engeland de klassieke, wetenschappelijke burgerlijke economie, die “de innerlijke samenhang van de burgerlijke productiever- houding onderzocht, in tegenstelling tot de vulgaire economie, die maar wat rondscharrelt binnen de grenzen van de meest oppervlakkige samenhang.”² Zelf zag hij zich als de grondlegger van een nieuwe methode van economische analyse, die onrealistische, scholastieke speculaties verving door ‘maat, getal en gewicht’: ‘politieke rekenkunde’. Wel nu, 400 jaar geleden, op 26 mei 1623, werd deze grote Engelse econoom, Sir William Petty, geboren.

Landmeter, geneesheer, grootgrondbezitter, economische pionier

Petty stamt uit de familie van Anthony Petty, een eenvoudige lakenwever uit het Zuid-Engelse Romsey, dat tot het graafschap Hampshire behoort. “Zijn levensloop”, schrijft Peter Thal, “laat zien dat hij een echt kind van zijn tijd is, waarin zowel de Engelse burgerlijke revolutie plaatsvindt als de oorspronkelijke accumulatie van kapitaal zich verspreidt”.³