Alerta Arizona n*7 – Ontdek in onze reeks Alerta Arizona de vurige opinies tegen de sociale woestijn van De Wever en Bouchez.

Je zou ze niet meteen bij elkaar zetten, maar ook ziekenfondsen moeten bijdragen aan het arbeidsmarktbeleid van Arizona. Volgens de regeringsverklaring moeten ze immers betrokken worden als “partner” in het re-integreren van langdurig zieken op de arbeidsmarkt.

Het is op veel vlakken een voortzetting van het dominante arbeidsmarktbeleid sinds de jaren 90, waar de werkzaamheid vergroten centraal staat. Daarin kadert ook het activeren van werklozen, het optrekken van de pensioenleeftijd en het uitsluiten van vervroegd pensioen.

In vergelijking met de Europese buren activeerde de Belgische staat relatief goed. De werkzaamheidsgraad is structureel gestegen. Toch staan de pijlen alweer scherp op een nieuwe groep: de langdurig zieken. Er is immers altijd ruimte voor verbetering.

Voor Frank Vandenbroucke, die de beleidspraktijken introduceerde en die nog steeds uitrolt, kadert het in zijn idee van de actieve welvaartstaat. Dat betekent voor hem voornamelijk dat disciplinering nodig is om de collectieve sociale zekerheid te behouden. ‘Het huis renoveren om het te behouden.’ Activering is een belangrijk onderdeel van de puzzel: hoe meer mensen aan het werk zijn, hoe minder uitgaven voor vervangende inkomens, terwijl er meer belastingen binnen komen. Dat houdt alles betaalbaar.

De activeringspolitiek wordt nu aangevuld met de afkeer van N-VA voor het verzuilde middenveld. De ziekenfondsen – mastodonten van de verzuilde welvaartsstaat – zullen door Arizona namelijk “geresponsabiliseerd” worden voor de re-integratie van langdurig zieken.

De activeringspolitiek van Vandenbroucke wordt nu aangevuld met de afkeer van N-VA voor het verzuilde middenveld

Daarvoor zal zowel de parameterformule (die het globale budget vaststelt) als de formules voor de verdeling van budgetten tussen de ziekenfondsen herzien worden. Met andere woorden: de ziekenfondsen moeten in concurrentie gaan staan met elkaar. Wie de meeste langdurig zieken terug op de arbeidsmarkt kan duwen, krijgt het meeste geld. Er worden zodoende krachtige competitiedynamieken geïnitieerd tussen de verschillende ziekenfondsen, met langdurig zieken als speelbal.

Dit soort beleidspraktijken verandert het weefsel van de welvaartstaat. Het is wat Naomi Woltring de marktconforme welvaartsstaat noemt in haar studie over de neoliberalisering van Nederland.

Een belangrijk onderdeel van de marktconforme welvaartstaat is de “roll-in” van marktwerking in de staat. Instituten afhankelijk van de staat, zoals de ziekenfondsen, zijn niet meer dan marktspelers. Hun sociale diensten moeten gezien worden als markttransacties en ook zo geïnstitutionaliseerd worden. Met de juiste financiële prikkels worden ze in de richting gezet waar de staat ze heen wil.

Het is dus de verantwoordelijkheid van de overheid om de staatsinstituties om te vormen tot marktspelers. Zoals Ad Geelhoed, Nederlands topambtenaar, al zei: “Marktwerking moet je afdwingen. Dat kan een softe overheid niet.”

Afwezig in deze discussies zijn de langdurig zieken zelf, die beschouwd worden als een amorfe groep van parasitaire profiteurs

De geïnstitutionaliseerde competitie tussen ziekenfondsen is dus een verdere stap in de “roll-in” van marktwerking in de staat. In België konden we dan wel spreken van besparingen in de sociale zekerheid, een herziening van de institutionele loodgieterij was relatief beperkt.

In Nederland zat dat anders, en de gevolgen ervan zijn duidelijk: tot 1992 zaten de uitgaven aan sociale zekerheid op eenzelfde hoogte (voor België 24.3% van het BBP, voor Nederland 24.1%). In 2022 waren die voor België licht gestegen tot 29%, voor Nederland zakten die weg tot 17.6%.

Arizona zet dus niet enkel in op Vandenbrouckes aloude pleidooi voor een actieve welvaartstaat. De regering gaat dit nu ook verder afdwingen via de marktconforme welvaartsstaat.

Dat ze efficiënt de ziekenfondsen tegen elkaar zal opzetten en zodoende de kosten van de sociale uitgaven kan drukken, lijkt plausibel. Maar afwezig in deze discussies zijn de langdurig zieken zelf. Het gevoerde beleid is voornamelijk afgestemd op de minimalisering van de kosten. De groep langdurig zieken blijft daardoor beschouwd als een amorfe groep van parasitaire profiteurs. Vanwaar ze komen, wat hun noden zijn en wat de beste oplossing zou zijn voor hen, is van geen tel.