Het regeringsprogramma van Donald Trump belooft radicaal beleid ten gunste van de rijken, geflankeerd door racistische mobilisatie en agressie tegen China.
Op 21 oktober 1935 publiceerde de Amerikaanse schrijver Sinclair Lewis ‘It Can’t Happen Here’. De roman beschrijft hoe een wispelturige, populistische demagoog genaamd Berzelius Windrip tot president wordt gekozen en vervolgens het land verandert in een staatsterroristische dictatuur. Lewis wilde dat zijn verhaal, dat al snel een bestseller werd, werd gezien als een waarschuwing. Om dit te bereiken vervaagde hij opzettelijk de grens tussen fictie en literaire documentatie. Niet alleen liet hij talloze figuren uit de hedendaagse geschiedenis verschijnen, sommigen vermomd en sommigen met hun echte namen, maar hij gaf ook uitdrukking aan het gevoel van ‘5 voor 12’ door zijn verhaal te laten beginnen met de presidentsverkiezingen van 1936 – Windrip is de rechtse tegenstander van Franklin D. Roosevelt, die dan daadwerkelijk in functie is.
De achtergrond van de roman was de triomf van het fascisme in Italië en Duitsland, die ook leidde tot de groeiende populariteit van ultranationalistische en fascistische politici zoals dominee Charles Coughlin, Huey Long en opiniemakers zoals William Randolph Hearst in de VS. In de herinnering van vandaag, vooral in het buitenland, zijn de jaren 1930 in de VS het tijdperk van radicale sociaaldemocratische hervormingen. Gedreven en tegelijkertijd gesteund door algemene stakingen en de sit-down stakingen in de Amerikaanse auto-industrie, richtte Roosevelts ‘New Deal’ zich op een uitweg uit de crisis van het kapitalisme die niet de vernietiging maar de uitbreiding van arbeidersrechten inhield, niet het verbieden van kritische kunst maar de bevordering ervan, niet de systematische voorbereiding op oorlog maar de bouw en uitbreiding van publieke infrastructuur, gefinancierd door het overhevelen van de rijkdom van de ultrarijken. Dit beeld is echter wazig. De mobilisatie van extreemrechts, dat Roosevelt als communist bestempelde terwijl hij min of meer openlijk sympathiseerde met nazi-Duitsland, ontbreekt. De echte boodschap van Lewis’ roman was dat dit hier mogelijk is.
De mediamagnaat Hearst, een van de rijkste mannen ter wereld, speelde in de jaren ‘30 dezelfde rol als Fox News nu speelt voor de Republikeinse Amerikaanse presidentskandidaat Donald Trump en de ‘Make America Great Again’-beweging. De door Hearst gecontroleerde kranten droegen de titel ‘America First’. Toen Trump zich in 2016 voor het eerst kandidaat stelde voor het presidentschap, voerde hij zijn verkiezingscampagne onder deze slogan.
Betere startpositie
Trump dankte zijn triomf aan een van zijn eigen ultrarechtse mediamakers, Steve Bannon. In de aanloop naar de presidentsverkiezingen had Bannon hem geadviseerd om het economisch-nationalistische programma aan te nemen dat uiteindelijk de doorslag gaf bij de verkiezingen. Hoewel de Republikein bijna drie miljoen stemmen minder kreeg dan zijn Democratische tegenstander Hillary Clinton in november 2016, bezorgde de boodschap van Bannon hem de beslissende stemmen in de staten van het Midwesten, die opgeschud waren door de desindustrialisatie, omdat blanke arbeiders, die Clinton tijdens de verkiezingscampagne als ‘deplorables’ had beschreven, massaal naar hem overliepen.
De eerste ambtstermijn van Trump heeft echter niet voldaan aan de verwachtingen van zijn aanhangers. Uiteindelijk was hij een zwakke president. Ze zeggen dat hij de hele dag Fox News keek en opschepte over het feit dat hij geen kranten las die langer waren dan drie bladzijden. Uiteindelijk viel hij zelf uit de gratie bij Fox News. Is er dus een reden om het sein veilig te geven?
Trump 2.0 zal anders zijn dan Trump 1.0. Daar zijn gegronde redenen voor. Enerzijds speelt de historische constellatie rechts autoritair nationalisme in de kaart. Het kapitalisme re-nationaliseert zichzelf. De blokvorming en confrontatie met China komt op een hoogtepunt en niemand belichaamt dit meer dan Trump. Het volledig geëscaleerde conflict in het Midden-Oosten helpt ook Trump, die Jeruzalem in zijn eerste ambtstermijn erkende als hoofdstad van Israël; volgens zijn verhaal gaat het conflict over Palestina sowieso over een soort eindstrijd met de islam. De Republikeinse kandidaat wordt gedreven door christelijke fundamentalisten die een Armageddon in Palestina zien als de voorwaarde voor hun langverwachte hemelvaart (‘The Rapture’). Ook binnen de kapitalistische systemen in het ‘Westen’ is de liberale hoofdstroom lange tijd gericht geweest op propaganda en isolationisme tegen ‘nutteloze’ immigranten. Bovendien heeft de 45e president van de Verenigde Staten heeft geleerd van zijn fouten. Zijn troepen zijn veel beter voorbereid en zullen hun macht veel strategischer gebruiken.
Een indruk hiervan kan worden verkregen uit ‘Project 2025’, een document van meer dan 900 pagina’s ontwikkeld door de Heritage Foundation voor een toekomstige Republikeinse regering, evenals uit Trumps officiële ‘Agenda 47’. Het ‘Project 2025’ is beschikbaar sinds april 2023. Maar de media berichten er pas een paar maanden over. Daarbij wordt vaak het doel van een nationaal verbod op abortus geschandaliseerd, wat ook Trumps running mate J. D. Vance zonder uitzondering eist, zelfs in het geval van zwangerschappen als gevolg van verkrachting of incest.
Trump zelf distantieert zich vandaag stilletjes van ‘Project 2025’. Dat is niet geloofwaardig. Vorig jaar nog verwees hij hier herhaaldelijk positief naar en benadrukte hij de overlap met zijn standpunten. Onder de hoofdauteurs zijn veel van zijn voormalige en mogelijk toekomstige regeringsfunctionarissen en andere vertrouwelingen. De Heritage Foundation schreef een soortgelijk draaiboek voor de inauguratie van Trump in 2016 en pochte later dat de president tweederde ervan had overgenomen. En sowieso zijn grote delen in overeenstemming met ‘Agenda 47’.
Illegale immigranten deporteren
Dus wat is Trump van plan? Er zijn veel sociale kwesties die doorslaggevend kunnen zijn in de verkiezingscampagne: Ongelijkheid, armoede onder brede lagen van de bevolking, overexploitatie van de natuur, vervallen infrastructuur, klimaatcrisis en industriële reorganisatie, oorlog. Maar dankzij de Republikeinse presidentskandidaat staan ‘buitenlanders’ en ‘illegale migratie’ centraal in de verkiezingscampagne. Meer nog dan in 2016 propageert hij een ‘volksnationalistisch’ beleid. Hij wil de droom van een blanke samenleving verwezenlijken door de wetten op het staatsburgerschap radicaal te veranderen. Tot nu toe kreeg iedereen die in de VS werd geboren automatisch het staatsburgerschap. Dit recht is vastgelegd in de grondwet. Hij plande ook de massadeportatie van ongeveer 12 miljoen arbeiders zonder papieren, waarvan de meesten uit Latijns-Amerika kwamen. Eigenlijk wil de presidentskandidaat realiseren waar de AfD in Duitsland van droomt: het ‘grote remigratieproject’ (Björn Höcke). Het onderwerp domineerde ook de Republikeinse partijconventie in Milwaukee midden juli.
De retoriek van Trump suggereert dat de deportatiepraktijk waarschijnlijk zal worden uitgevoerd onder het mom van misdaadbestrijding. Hij racialiseerde ook de verwoestende ‘opioïdencrisis’. Dit is een epidemische verslaving aan drugs die zijn toegestaan als pijnstillers en worden voorgeschreven door artsen, die sinds de millenniumwisseling meer dan een miljoen levens heeft geëist. Rechts voert zijn strijd tegen de drugscrisis echter niet op het niveau van gerechtelijke vervolging van de schandalige toelatings- en voorschrijfpraktijken of als een strijd tegen armoede, gebrek aan vooruitzichten en overwerk, maar als een agitatie tegen immigranten. Als de Covid-19 pandemie, die ook het leven eiste van meer dan een miljoen mensen in de VS, een Chinees complot was voor Trump, dan zijn Midden-Amerikaanse immigranten de zondebokken voor de opioïden epidemie. Alle middelen om aan te zetten tot pogrom worden tegen hen gerechtvaardigd, bijvoorbeeld toen Trump onlangs in het debat met zijn tegenstander Kamala Harris de groteske leugen verspreidde dat de Haïtiaanse minderheid in Springfield, Ohio – die overigens verblijfsrecht heeft – huisdieren van de blanke bevolking zou stelen en opeten. ‘Waar feiten consequent worden vervangen door leugens en totale ficties’, schreef Hannah Arendt ooit, is het resultaat ‘dat het menselijke gevoel van oriëntatie in het rijk van de werkelijkheid (…) wordt vernietigd.’ Voor vice-presidentskandidaat Vance heiligt het doel de leugen: ‘Als ik verhalen moet verzinnen om de Amerikaanse media aandacht te laten besteden aan het lijden van het Amerikaanse volk, dan doe ik dat.’
De rechtse droom van de ‘grote remigratie’ is niets nieuws. In 2016 mislukten de deportatieplannen van Trump echter, voornamelijk door de ‘sanctuary cities’. Autoriteiten in veel democratisch bestuurde staten en steden, waaronder de politie, weigerden de orders uit Washington uit te voeren. Trump heeft van deze ervaring geleerd. Zijn plannen zijn gericht op het centraliseren van het staatsmonopolie op het gebruik van geweld. Daartoe wil hij de bevoegdheden van de ‘Nationale Garde’ uitbreiden. Dit is een troepeneenheid van het Amerikaanse leger, de luchtmacht en de marine, die door het Pentagon wordt gevormd en extern als reserve-eenheid kan worden gebruikt, maar ook intern als militaire macht tegen de eigen bevolking. Trump is van plan om het bereik van de repressieve apparaten onder zijn controle uit te breiden naar de staten aan de oost- en westkust die hem vijandig gezind zijn. Waar regionale wetgevers en politiechefs geen gevolg geven aan de orders van bovenaf, zal de president rechtstreeks regeren. Hoewel de federaal gestructureerde Nationale Garde formeel ondergeschikt is aan de gouverneurs in de afzonderlijke staten, staat deze in speciale situaties, wanneer de president de noodtoestand afkondigt, onder zijn bevel.
Dit is relevant omdat de ‘grote remigratie’ lijkt op een scenario van een burgeroorlog. In de VS is identificatie niet verplicht. In de praktijk is implementatie daarom alleen denkbaar via systematische invallen door gewapende instanties op werkplekken en in woonwijken. Het land heeft ook een lange geschiedenis van geweld. De staat zette vaak de Nationale Garde in, vooral tegen stakende arbeiders. Racistisch politiegeweld is endemisch. Daarbij komt nog het wijdverspreide wapenbezit, het bestaan van extreemrechtse milities, militaire sportgroepen en racistische ‘burgerwachten’. Er is dus geen speciale verbeeldingskracht voor nodig om de waarschijnlijke dynamiek te visualiseren als Trump zijn plannen zou willen uitvoeren. Invallen zouden onvermijdelijk leiden tot bloedige mensenrechtenschendingen die het politiegeweld tegen George Floyd en andere zwarte mensen in de schaduw zouden stellen. Dit zal waarschijnlijk op een gegeven moment leiden tot gewapende botsingen tussen de Nationale Garde, extreemrechtse paramilitairen en verzetsorganisaties van migranten. Dit zou het voor Trump dan weer gemakkelijker maken om de noodtoestand uit te roepen en de ‘grote remigratie’ te rechtvaardigen als een strijd tegen het terrorisme. Het valt nog te bezien of zo’n burgeroorlog bewust wordt nagestreefd. Net zoals Höcke in Duitsland spreekt over de ‘pre-burgeroorlog’ waarin we ons bevinden, wordt extreemrechts in de VS gedreven door de droom van ‘Dag X’.
De instellingen opkuisen
Het verklaarde doel van Trump is ook de autoritaire reorganisatie van de staat. Ook hier kan lering worden getrokken uit de mislukkingen van zijn eerste ambtstermijn. De plannen van Trump voorzien in een versterking en centralisatie van de uitvoerende macht. In de toekomst wil Trump het parlement systematisch omzeilen met uitvoeringsbevelen. De Federal Communications Commission en de Federal Trade Commission komen onder rechtstreeks toezicht van de president te staan. In naam van een ‘Unitary Executive Theory’ beoogt ‘Project 2025’ zelfs om de hele federale bureaucratie, inclusief het formeel onafhankelijke Ministerie van Justitie, direct onder Trumps controle te plaatsen.
Politieke zuiveringen zijn een belangrijk onderdeel van de plannen van Trump. Toen hij in 2017 aan de macht kwam, kwam het als een verrassing dat hij niet eens de mogelijkheden uitputte om de administratie met zijn eigen mensen te vullen. Duizenden banen bleven onvervuld. Acht jaar later is alles anders. Trump zal een apparaat voor zichzelf creëren. Hij heeft ook aangekondigd linkse en liberale mensen systematisch te ontslaan en te vervangen door loyale rechtse mensen onder de naam ‘Schema F’. De zuiveringen zullen alle ministeries treffen. Vooral het ministerie van Onderwijs is onder de loep genomen. Trump ziet het onderwijssysteem als een bolwerk van zijn tegenstanders. Hij belooft een frontale aanval op de institutionele onafhankelijkheid en academische vrijheid van onderwijsinstellingen. Het ‘ooit uitstekende onderwijssysteem’ moet ‘weggekaapt worden bij radicaal links’.
De centrale hefboom van de zuiveringen is de ideologie van ‘rassendiscriminatie onder het mom van gelijkheid’. Trump wil niet alleen links-liberale anti-discriminatieprogramma’s zoals ‘affirmative action’ afschaffen, die de toegang tot hoger onderwijs vergemakkelijken voor zwarten en andere achtergestelde mensen. Onder het voorwendsel van het beëindigen van discriminatie van blanken en het bestrijden van antisemitisme, moeten universiteiten – zowel openbare als particuliere – worden ontdaan van financiering. Al diegenen die zich bezig hebben gehouden met positieve discriminatie en dergelijke moeten gestraft worden door hun fondsen in te trekken of hun schenkingen te belasten.
Wat het openbaar onderwijs betreft, wordt onder het mom van ‘keuzevrijheid’ de langdurige privatisering ten gunste van christelijk-fundamentalistische openbare scholen versneld en het zogenaamd thuisonderwijs versterkt (ouders krijgen 10.000 dollar belastingvrijstelling als ze hun kind thuis lesgeven). Sociale en menswetenschappen worden radicaal teruggedrongen ten gunste van bèta/technische vakken onder het mom van het bestrijden van ‘genderindoctrinatie’. De werving van leraren moet worden gekoppeld aan patriottismetests. Staatsscholen die lesgeven in ‘kritische rassentheorie’ en ‘genderideologie’ verliezen hun financiering. Schoolautoriteiten moeten leerkrachten ‘prestatiegerelateerd’ betalen. Ouders moeten, in het vertrouwen dat dit tot de gewenste uitkomst zal leiden, schoolhoofden rechtstreeks kunnen verkiezen.
Kortom, in ‘Project 2025’ en ‘Agenda 47’ wordt rechts autoritair nationalisme getransformeerd van een autoritaire beweging naar een autoritaire staat die wordt gekenmerkt door ‘autoritaire onderwerping’ (onder de leider Trump) en ‘autoritaire agressie’ (tegen links, moslims, immigranten, vrouwen, seksuele minderheden).
Marktfundamentalistische beloften
Natuurlijk blijft de vraag: Op welke materiële basis moet deze staat eigenlijk gebaseerd zijn? Na zijn aantreden in 2017 verlaagde Trump, zoals aangekondigd, radicaal de belastingen voor bedrijven en superrijken. De vennootschapsbelasting daalde van 35 naar 21 procent en het hoogste belastingtarief van 39,6 naar 37 procent. Trump heeft ook het kapitaal bevrijd van milieu- en andere regels. Hij verkondigde dit beleid in naam van de arbeidersklasse. Op klassieke neoliberale wijze voorspelde hij dat de lonen hierdoor tot ongekende hoogten zouden stijgen – zonder vakbonden, collectieve arbeidsovereenkomsten of klassenstrijd.
De ervaring van 40 jaar neoliberalisme had kunnen aantonen dat de droom en de realiteit van de economische theorie van ‘trickle down’ radicaal verschillend zijn. Zoals verwacht bleven de hoge lonen uit. Natuurlijk werden de belastingverlagingen niet gefinancierd door hogere belastinginkomsten, zoals beloofd. Integendeel, de staatsschuld steeg van 585 miljard dollar naar 1,1 biljoen dollar. Dit was een van de redenen waarom Trump uiteindelijk maar één ambtstermijn uitzat. Daarbij kwam het rampzalige beheer van de Covid-19 pandemie.
Joseph Biden durfde het fiscale bezuinigingsprogramma van Trump niet terug te draaien. Er werd slechts een gedeeltelijke verhoging van de vermogenswinstbelasting tot 28 procent en een terugkeer naar het hoogste belastingtarief van 39,6 procent overwogen. De regering Biden maakte de fout om te vertrouwen op historisch lage rentetarieven voor haar industrieel en economisch beleid. Inflatie en de daaruit voortvloeiende stijging van de rentevoeten – de Amerikaanse Federal Reserve verhoogde de belangrijkste rentevoet tot vijf procent – maakten een einde aan deze Keynesiaanse strategie van ‘deficit spending’.
Trump heeft nu zijn marktfundamentalistische belofte van 2016 vernieuwd, ondanks zijn fiasco. De vennootschapsbelasting gaat nog verder omlaag, van 21 naar 15 procent. Trump heeft het ook over ‘Bidens belastingverhogingen’, waar hij een einde aan wil maken. Daarnaast wil Trump ‘Executive Order 13771’ uitvoeren. Dat uitvoeringsbevel, dat hij op 30 januari 2017 onmiddellijk na zijn aantreden uitvaardigde en dat Biden op de eerste dag van zijn presidentschap per uitvoeringsbevel introk, zal hij opnieuw uitvaardigen en permanent laten maken door het Congres. Het stelt dat voor elke nieuwe regelgevende maatregel, twee andere moeten worden geannuleerd, waardoor de staat in feite niet in staat is om te handelen, vooral omdat een nieuwe regel nooit het totale financiële volume van de afgeschafte regel mag overschrijden. Kortom, de miljardairs hoeven niet bang te zijn voor Trump, integendeel. Het is niet meer dan logisch dat Elon Musk, de rijkste man ter wereld, op de verkiezingsbijeenkomsten van Trump verschijnt.
De belastingverlagingen zijn opnieuw gekoppeld aan de belofte van herindustrialisering. Trump flankeert het verlangen naar het ‘verloren paradijs’ van de jaren 1950 met een grillig futurisme. Hij belooft ‘vrijheidssteden’ te stichten op federaal eigendom. In de VS is de uitvlucht uit de verdorven maatschappij een klassiek motief: van de vroege religieuze vluchtelingen en hun overblijfselen zoals de Amish en Quakers tot de Amerikaanse Romantiek à la Henry David Thoreau en de socialistische communes van Robert Owen tot de dromen van het rechtse icoon Ayn Rand van de kapitaalbezittende ‘high achievers’ die zich uit de maatschappij van proletarische parasieten terugtrekken. Met de ‘Freedom Cities’ neemt Trump Rand’s radicale marktutopie van onbeperkte vrijheid om uit te buiten over.
In macro-economische termen is dit gebaseerd op het neoliberale idee om kapitaal aan te trekken met een ‘bedrijfsvriendelijk investeringsklimaat’, resp. Amerikaanse bedrijven te verhinderen om overzees te investeren, vooral in China. Omgekeerd zijn verhoogde buitenlandse handelstarieven bedoeld om niet-concurrerende bedrijven te beschermen en buitenlands kapitaal aan te trekken dat wil profiteren van de Amerikaanse markt. Dit mercantilisme is nu mainstream in het Westen. Biden en [Duits minister van economie] Robert Habeck zouden het ontkennen, maar op het gebied van handelsbeleid zijn ze al lang Trumpisten. Het verschil zit hem alleen in de middelen – belastingverlagingen of industrieel beleid – en het gepromote kapitaal – de oude fossiele brandstofindustrie of, in een poging het veld niet aan China over te laten, ‘groene’ technologieën.
Uitbreiding van de handelsoorlogen
De plannen van Trump bevatten ook een automatisch mechanisme dat handelsbeperkingen die andere landen opleggen in dezelfde mate terugdraait. Trump noemt dit de ‘Trump Reciprocal Trade Act’. Maar omdat dit het probleem van een gebrek aan concurrentievermogen alleen maar naar een hoger niveau tilt, wil Trump ook de economische oorlog voortzetten tegen China en de Europeanen, met name de Duitsers met hun handelsoverschotten, die hij in 2016 is begonnen en die door de regering Biden is geïntensiveerd. In principe worden alle geïmporteerde producten onderworpen aan een basistarief, dat willekeurig kan worden verhoogd als Amerikaanse bedrijven niet concurrerend blijken te zijn. ‘Oneerlijke handelspraktijken’, ‘manipulatie van wisselkoersen’ en dergelijke worden dan gebruikt als willekeurige rechtvaardigingen.
Het economisch beleid van Trump probeert de kwadratuur van de cirkel te vinden. De totale oorlog en overwinning van het Amerikaanse kapitaal op de arbeidersbeweging heeft geleid tot een fundamentele ineenstorting van het loonaandeel en stagnatie van de reële lonen sinds de neoliberale ommekeer. Politieke wetenschappers Jacob Hacker en Paul Pierson spreken van een ‘winner takes all’-beleid. Het resultaat is wat de economen Emmanuel Saez en Gabriel Zucman de ‘triomf van de ongelijkheid’ noemen. Dit creëerde echter niet alleen de voorwaarden voor steeds diepere speculatieve zeepbellen en financiële crises. Paradoxaal genoeg werden globalisering en particuliere schulden ook de middelen waarmee de levensstandaard van de Amerikaanse arbeidersklasse half werd gehandhaafd. Ongeveer 60 procent van de bevolking heeft helemaal geen spaargeld om te kunnen reageren op noodlottige gebeurtenissen zoals het verlies van een baan, inflatie, ziekte en arbeidsongeschiktheid, echtscheiding, de geboorte van een kind of de noodzaak om voor familieleden te zorgen. De constante instroom van goedkope goederen van overzee, met als keerzijde het enorme tekort op de lopende rekening, is dus absoluut essentieel gebleken voor het overleven van de Amerikaanse arbeidersklasse. De kunstmatige verhoging van de prijs van geïmporteerde dagelijkse goederen door middel van douanerechten zal hun situatie daarom nog slechter maken.
Toch verkoopt de Republikeinse kandidaat zijn beleid opnieuw in naam van de arbeidersklasse: ‘Als ik jullie president ben, zal ik zorgen voor hogere lonen voor werknemers in de auto-industrie. Ik zal jullie banen beschermen.’ Op het gebied van klimaat- en energiebeleid vertegenwoordigt hij de belangen van het fossiele kapitaal, namelijk de steenkool-, olie- en (fracking) gasindustrie. Subsidies voor de aankoop van elektrische auto’s worden daarentegen afgeschaft. Trump wil ook dat de Verenigde Staten zich terugtrekken uit het klimaatakkoord van Parijs, dat hoe dan ook niet bindend is. Energieonafhankelijkheid moet worden bereikt door radicale deregulering van milieuregelgeving. Waar het kapitaal wil boren, moet het boren: ‘Boren, boren, boren’. Trump noemt dit het einde van ‘Joseph Biden’s oorlog tegen Amerika’s energie’.
Babybonussen
Wat heeft Trump de arbeidersklasse nog meer te bieden, behalve mooie retoriek en loze beloften? Hoe denkt hij hun steun veilig te stellen? Door middel van een nationaal bevolkingsbeleid. Net als Viktor Orbán in Hongarije plant hij ‘babybonussen’ zodat de bevolking zelfs zonder immigratie groeit. Bovendien komt een deel van het geld dat wordt gegenereerd door de belasting op universitaire schenkingen ten goede aan de ‘slachtoffers’ van het quotabeleid. Onder het mom van de strijd tegen ‘antisemitisme’ wordt ook een ‘American Academy’ gefinancierd, die een gratis bacheloropleiding aanbiedt. Verwijzend naar besparingen door ontslagen en bezuinigingen, belooft de Republikein ook lagere collegegelden. Dit is het antwoord op Bidens plan om obscene studieschulden te verminderen of kwijt te schelden en Bernie Sanders voorstel om universiteiten vrij van inschrijvingsgeld te maken.
In de roman van Sinclair Lewis eindigt het fascistische sprookje ermee dat Windrip’s beloften van welvaart gebakken lucht blijken te zijn. Na een reeks gewelddadige staatsgrepen vanuit de binnenste machtskring van de president volgt een poging om het land, dat aan de binnenkant economisch gebroken was, aan de buitenkant bij elkaar te houden door middel van een patriottische oorlog. ‘It Can’t Happen Here’ speelde zich af in de nabije toekomst van het verleden. Vanuit de nabije toekomst van het heden kun je, als er geen wind is, ook de stem van Trump horen die met zijn vinger over de grens wijst en mantra-achtig klaagt: ‘China, China, China’.
