Minder dan 2 weken na de dramatische gebeurtenissen van 7 oktober 2023, maakte VS-president Joe Biden al zijn opwachting in Tel Aviv om er zijn solidariteit te betuigen. In zijn speech bij die gelegenheid gebruikte hij een opvallende slagzin die hij lang geleden al gelanceerd had: “ Als Israël niet bestond, dan zouden we het moeten uitvinden.”¹ Meteen maakte Washington 14 miljard dollar vrij voor bijkomende militaire steun.² President Biden stuurde het meest geavanceerde vliegdekschip, de USS Gerald Ford, naar de Middellandse Zee en gaf het bevel om militairen van de Special Operations en agenten van de inlichtingendiensten vrij te stellen om samen te werken met hun Israëlische collega’s om de leiders van Hamas op te sporen.³

Toen Iran in april 2024 tientallen drones en raketten op Israël afvuurde, werden die mede door Amerikaanse militairen vanop oorlogsschepen en militaire basissen in Irak onderschept. Hetzelfde gebeurde bij een tweede Iraanse aanval in oktober van dat jaar.⁴ Enkele weken later stuurden de VS zelfs een zeer geavanceerd antiraketsysteem, het Terminal high altitude area defense ( Thaad) systeem, naar Israël. Een dergelijke batterij van 48 raketten heeft een waarde van een miljard dollar en is zo geavanceerd dat zelfs Oekraïne het niet in handen krijgt. ⁵ Maar het meest opmerkelijk is wel dat het door een 95-koppige crew van Amerikaanse militairen bediend wordt en de VS op deze manier voor het eerst toegeven dat ze ‘boots on the ground’ hebben in deze oorlog.

Medeplichtig aan genocide

Volgens onderzoekers van Brown University in Providence, Verenigde Staten, gaven de VS in het eerste jaar van de oorlog in totaal 22,76 miljard dollar uit aan de militaire operaties in de regio. Het gaat voor bijna 18 miljard dollar aan militaire steun aan Israël en 5 miljard dollar aan de eigen operaties in de regio.⁶ waarschijnlijk gaat dit om een onderschatting. Deze hulp was cruciaal voor de oorlog in Gaza. Volgens een hooggeplaatste officier van de Israëlische luchtmacht zou ‘s lands leger, en vooral de luchtmacht, het zonder de steun moeilijk gehad hebben om de oorlog langer dan enkele maanden vol te houden.⁷

In de twaalf maanden na 7 oktober 2023 , gebruikten de VS maar liefst vijf keer haar vetorecht om kritiek op Israël in de kiem te smoren.

Zelfs toen verschillende mensenrechtenexperts van de Verenigde Naties de oorlog in Gaza als een genocide benoemden⁸⁹ en mensenrechtenorganisaties erop wezen dat Amerikaanse wapens gebruikt werden voor oorlogsmisdaden ^{10 11} , kon dat de stroom aan militaire steun niet stoppen.

Sterker nog, uit officiële documenten blijkt dat de Amerikaanse autoriteiten zich er goed bewust van zijn dat de munitie die ze leveren aan Israël in Gaza gebruikt wordt op een manier die “ niet in overeenstemming is met het internationaal humanitair recht, noch met gebruikelijke procedures om burgers te ontzien”. Toch leidden dergelijke berichten hoogstens tot tijdelijke opschortingen van leveringen of voorzichtige publieke waarschuwingen.¹²

Bovendien hielden de VS dankzij hun vetorecht in de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties Israël de hand boven het hoofd. In de twaalf maanden na 7 oktober 2023, gebruikten de VS maar liefst vijf keer haar vetorecht om kritiek op Israël in de kiem te smoren.¹³ Oxfam International merkt op dat dit misbruik van het vetorecht leidt tot groeiend protest bij mensenrechtenorganisaties, academici en VN-lidstaten.¹⁴ In het stemgedrag van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties blijkt hoe geïsoleerd de Verenigde Staten daarbij wel staan. Toen in december 2023 over een resolutie voor een staakthet-vuren gestemd werd in de Algemene Vergadering, stemden 153 landen voor. Naast Israël en de VS stemden slechts 8 andere landen tegen.¹⁵ Toen er gestemd werd over het recht op zelfbeschikking van Palestina, waren er zelfs maar 2 andere tegenstemmen: Micronesië en Nauru, twee microstaatjes.¹⁶

Gaat het hier wel over een ‘Israëlisch-Palestijns conflict’, zoals het meestal wordt voorgesteld in de media? Of is het veeleer een conflict van de Verenigde Staten en Israël tegen de rest van de wereld? Op basis van die resultaten mogen we ons gerust die vraag stellen. Het antwoord vinden we in de geschiedenis en in de geostrategische context.

Ontstaan als koloniaal project

Laat ons in de eerste plaats teruggaan naar het einde van de 19e eeuw. Als reactie op de Jodenvervolging in Europa wint de idee terrein dat Joden een eigen land nodig hebben. We zijn dan pal in de koloniale tijden. Theodor Herzl, de belangrijkste grondlegger van het zionisme, zoals die denkstroming heet, laat zijn oog vallen op Palestina. Dat gebied maakt op dat moment nog deel uit van het Ottomaanse Rijk.

De timing zit goed. Het Ottomaanse Rijk is op zijn retour en verschillende Europese landen willen de plaats innemen. In het kader van de tijdsgeest probeert Herzl zijn project te verkopen als een Europees bruggenhoofd in de regio en hij schuwt daarbij de overdrijving niet: “ De Joodse samenleving zal onderhandelen met de huidige machthebbers van het land en zich onder het protectoraat van de Europese machten plaatsen, als zij het plan gunstig gezind zijn. We zouden de huidige bezitters van het land enorme voordelen kunnen bieden, een deel van de staatsschuld op ons nemen, nieuwe wegen aanleggen voor het verkeer, die noodzakelijk zouden zijn door onze aanwezigheid in het land, en vele andere dingen doen. (…) We zouden daar een deel uitmaken van een verdedigingslinie van Europa tegen Azië, een buitenpost van beschaving tegenover de barbarij.”¹⁷.

In de ontstaansfase van de staat Israël , zochten de zionisten een imperialistische macht, Groot-Brittannië, als beschermheer.

In eerste instantie rekenen de zionisten op een alliantie met Groot-Brittannië. In 1917 belooft de Britse minister van Buitenlandse Zaken Lord Balfour om hen te helpen bij de stichting van een ‘Joods tehuis in Palestina’. Groot-Brittannië verslaat in 1918 de Ottomaanse troepen in Palestina en krijgt uiteindelijk van de Volkenbond het mandaat over dat gebied. De Europese heersers erkennen het Joods Agentschap, een organisatie die nog steeds een belangrijke rol speelt in Israël, als een de facto regering van Palestina.

Het verzet van de oorspronkelijke, Palestijnse bevolking noopt de Britse heersers wel tot toegevingen aan de Palestijnen. In 1939 legt Groot-Brittannië beperkingen op aan de Joodse immigratie en de verkoop van land en stellen Palestijnse onafhankelijkheid in het vooruitzicht.¹⁸

Dat is niet naar de zin van de zionisten. Vandaar dat deze tijdens de Tweede Wereldoorlog al op zoek gaan naar andere bondgenoten. In 1942 komen de belangrijkste zionistische organisaties uit 18 verschillende landen samen in New York. In de slotverklaring van deze bijeenkomst lopen ze al vooruit op de naoorlogse periode want, zo vinden ze, de naoorlogse wereldorde kan niet gevestigd worden zonder “ eerst het probleem op te lossen van het ontbreken van een thuisland voor het Joodse volk.” De deelnemers eisen daarvoor de volledige en exclusieve controle op van het Palestijns grondgebied: “ De Conferentie dringt erop aan dat de poorten van Palestina worden geopend; dat het Joods Agentschap wordt belast met de controle over de immigratie naar Palestina en met de nodige autoriteit voor de opbouw van het land, inclusief de ontwikkeling van zijn onbezette en onbebouwde gronden; en dat Palestina wordt opgericht als een Joodse Gemenebest geïntegreerd in de structuur van de nieuwe democratische wereld”¹⁹

In zijn toonaangevend boek over de geschiedenis van de Verenigde Staten in het Midden-Oosten vat Michael Oren, historicus en vroegere Israëlisch ambassadeur in Washington, het historisch belang van deze bijeenkomst als volgt samen: “ De afgevaardigden waren het erover eens dat de Verenigde Staten de nieuwe ‘frontlinie’ van het zionisme vormden en dat Washington het doorslaggevende woord zou hebben in de strijd voor Joodse soevereiniteit. Voortaan zou de zionistische beweging streven naar onvoorwaardelijke Joodse onafhankelijkheid in Palestina, voor een staat met erkende grenzen, republikeinse instellingen en een soevereine strijdkracht, te bereiken in samenwerking met Amerika.”²⁰

Het is dus niet verwonderlijk dat de relatie tussen de Britten en de Joodse kolonisten na de oorlog verzuurt. De Britten verkiezen uiteindelijk de plaat te poetsen in Palestina nog voor hun officieel mandaat afloopt. In 1948 staan de zionistische inwijkelingen dus rechtstreeks tegenover de Palestijnen, die de steun krijgen van de Arabische buurlanden. Hoewel maar een derde van de 1,8 miljoen inwoners van het gebied Jood is, hebben ze wel de sterkste gewapende troepen. Het gevolg: de Nakba, ‘de catastrofe’ zoals de Palestijnen nog altijd verwijzen naar de manier waarop ze toen verdreven werden.

Een lokale waakhond

Exact 11 minuten nadat op 14 mei 1948 de Joodse staat wordt uitgeroepen, is VS-president Truman de eerste om de nieuwe staat te erkennen. Het lijkt een banale anekdote, maar toch vermeldde zijn opvolger, Joe Biden, ze in zijn speech in Tel Aviv op 18 oktober 2023. “ Sindsdien hebben we altijd aan jullie kant gestaan”, liet hij daarop volgen.²¹ In 1949 krijgt het jonge Israël al meteen een lening van 100 miljoen dollar van de VS via de ExportImport Bank, een overheidsinstelling.²²

Nochtans hebben de VS in de naoorlogse periode meerdere ijzers in het vuur. Als belangrijkste naoorlogse supermacht, willen ze de dominantie van de tanende Europese koloniale machten in het Midden-Oosten overnemen. Daarvoor rekenen de VS in de eerste plaats op Saoedi-Arabië. Op Valentijnsdag 1945 ontmoet toenmalig VS-president Roosevelt koning Ibn Saoed op een vliegdekschip aan de monding van het Suezkanaal. In ruil voor wapens en militaire steun belooft de Saoedische koning om de VS van olie te voorzien.²³ De Saoedische koning uit bij die bijeenkomst echter ook zijn bezorgdheid over het lot van de Palestijnen. Volgens het officiële verslag van het gesprek antwoordt Roosevelt “ dat hij zijne Majesteit op het hart wil drukken dat hij niets zou ondernemen om de Joden te steunen tegen de Arabieren en geen enkele vijandige plannen had tegen het Arabische volk.”²⁴. In de eerste naoorlogse jaren aarzelen de VS om voluit de zionistische kaart te trekken. Saoedi-Arabië is een hondstrouwe bondgenoot en men wil ook andere bevriende Arabische staatshoofden niet voor het hoofd stoten om ze niet in het Russische kamp te drijven. De Israëlische krant Haaretz verwoordt hoe de jonge staat zich als een plaatselijke waakhond in de gunst van de westerse machten tracht te manoeuvreren: “ Het versterken van Israël helpt de westerse mogendheden evenwicht en stabiliteit in het Midden-Oosten te handhaven. Israël moet de waakhond worden. (…) Op Israël zou kunnen worden gerekend om één of meerdere buurlanden te straffen wiens ondankbaarheid tegenover het Westen de grenzen van het toelaatbare overschrijdt.”²⁵

Exact 11 minuten nadat op 14 mei 1948 de Joodse staat wordt uitgeroepen, is VS-president Truman de eerste om de nieuwe staat te erkennen.

Net zoals Israël nog op verschillende paarden wedt, heeft de VS ook nog niet beslist dat de Joodse staat de belangrijkste steunpilaar in de regio zou worden. Het is pas enkele jaren later, in 1956, dat daar verandering inkomt. De nationalistische president van Egypte, Nasser, beslist om het Suezkanaal te nationaliseren. Israël overtuigt Frankrijk en Groot-Brittannië om samen ten strijde te trekken tegen Egypte maar dat zien de VS dan weer niet zitten. Washington dwingt hen om het offensief af te blazen.

Dit incident maakt duidelijk dat Israël politiek en militair een sleutelrol speelt in de regio en dat de hoogdagen van de Europese grootmachten in het Midden-Oosten voorbij zijn. Washington en Tel Aviv vinden elkaar meer en meer. In de ontstaansfase van de staat Israël, zochten de zionisten een imperialistische macht, Groot-Brittannië, als beschermheer. Vanaf de late jaren 1950 hebben we de omgekeerde situatie: De nieuwe supermacht, de Verenigde Staten, zoeken en vinden een lokale pion. Israël krijgt van de VS een rol als militair en politiek bruggenhoofd in het Midden-Oosten en als doorvoerkanaal voor politieke en militaire steun aan bondgenoten in de regio en in Afrika.

De Zesdaagse Oorlog van 1967 wordt een nieuw keerpunt. Israël slaagt erin om de Arabische buurlanden een verpletterende nederlaag toe te dienen en manifesteert zich als een zeer performante waakhond voor de belangen van de VS in de regio. De New York Times steekt niet onder stoelen of banken dat Israël in 1967 eigenlijk een proxy-oorlog voerde voor de VS. “ De effectiviteit van de Israëlische luchtaanvallen op 5 juni 1967 was, op zijn minst gedeeltelijk, verzekerd door informatie over Egyptische luchtmachtbases en vliegtuigopstelling die werd verstrekt via Amerikaanse bronnen. Wat betreft politieke en economische informatie was het destijds de praktijk van het ministerie van Buitenlandse Zaken om de Israëlische ambassade in Washington kopieën te verstrekken van die rapporten van ambassades in het Midden-Oosten die als interessant werden beschouwd.”²⁶

Het besluit van het artikel is duidelijk: “ Eigenlijk is Israël onze 51e staat geworden.” De latere VS-president Ford, toen nog parlementslid, geeft aan hoe zijn interesse in het Midden-Oosten gewekt is door die oorlog die volgens hem werd uitgelokt door de communisten. “ Het is in het eigenbelang van de Verenigde Staten om straaljagers te verkopen aan Israël. Het lot van Israël is direct verbonden met de nationale veiligheidsbelangen van de Verenigde Staten”, verklaart hij.²⁷ De VS werpen zich nu op als de beschermheer van Israël in de internationale diplomatie. Van de 265 keer dat er in de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties sinds haar ontstaan een veto gebruikt werd, ging het in 39 gevallen om een veto van de VS rond het Midden-Oosten en Palestina. Deze reeks van 39 begon in 1973.²⁸

Ook al worden de VS minder afhankelijk van olie uit het Midden-Oosten, toch neemt het belang van Israël voor de VS enkel toe. Ronald Reagan, die in de jaren ‘80 president van de VS wordt, legt bijvoorbeeld als volgt uit wat de val van de dictatuur van de Shah in Iran betekent in dit verband: “ Onze eigen positie zou zwakker zijn zonder de politieke en militaire bijdragen die Israël levert… de val van Iran [ sic] heeft de waarde van Israël verhoogd als misschien de enige overgebleven werkelijk strategische pion in de regio waarop de Verenigde Staten echt kunnen vertrouwen.”²⁹ Het is rond diezelfde periode, in 1986, dat een jonge senator Biden voor het eerst zijn oneliner lanceert: “ Als Israël niet bestond, dan zouden we het moeten uitvinden.” Hij voegt er onomwonden aan toe dat het gaat om eigenbelang: “ Nooit eerder hebben we 3 miljard dollar zo goed besteed.”³⁰  Met dat bedrag verwijst hij naar de jaarlijkse steun die zijn land in die periode aan Israël geeft.

Permanente staat van oorlog

Israël is de belangrijkste ontvanger van financiële steun van de VS. Tussen 1946 en 2023 gaat het om 263 miljard dollar, of 1,7 keer zoveel als de volgende op de lijst, buurland Egypte. Sinds 1967 is dit bijna uitsluitend militaire steun.³¹ De Verenigde Staten hebben zich geëngageerd om ervoor te zorgen dat de ‘qualitative military edge’, de militaire overmacht, van Israël in de regio bewaard blijft. Sinds 2008 is dat engagement zelfs verankerd in Amerikaanse wetgeving.³² De bewapening van de lokale steunpilaar past in de imperialistische agenda van de VS. Het imperialisme heeft altijd gebruik gemaakt van zwaarbewapende kolonies in vijandelijke gebied om te heersen op afstand.

Door te manoeuvreren op de grens tussen stabiliteit en destabilisering kan een hele regio gemanipuleerd worden. Daardoor is de vergelijking met het twintigste-eeuwse Zuid-Afrika zo treffend. Zuid-Afrika was oorspronkelijk ook een staat van kolonisten uit Europa die hun macht vestigden ten koste van de oorspronkelijke bevolking. Het land was gedurende de Koude Oorlog in een bijna permanente staat van oorlog met de buurlanden Angola en Namibië. Voor de Europese imperialistische mogendheden, en later de VS, was dat de manier om het zuidelijk deel van het Afrikaanse continent te overheersen. Bovendien moesten ze er zelf hun handen niet vuil maken.

Zuid-Afrika was oorspronkelijk ook een staat van kolonisten uit Europa die hun macht vestigden ten koste van de oorspronkelijke bevolking.

Net zoals Zuid-Afrika onder de apartheid, leeft Israël in permanent conflict met de buren. Na de Zesdaagse Oorlog bleven de vijandelijkheden nog duren tot 1970. Er was de Jom Kipoer oorlog in 1973, de invasie van Libanon in 1982, de oorlog in Libanon van 1985 tot 2000, de eerste intifada van 1987-1993, de tweede intifada van 2000 tot 2005, de oorlog in Libanon van 2006, de operaties in Gaza in 2008, in 2012 en in 2014, de regelmatige Israëlische bombardementen op Syrië sinds 2013. En dan is er nog het dagelijkse militair geweld van de bezetting en de vele geheime militaire operaties.

De grenzen van Israël zijn nooit duidelijk omschreven en zijn politieke leiders leggen zich niet neer bij de internationale consensus daaromtrent. Eerste minister Benjamin Netanyahu en zijn regering maken er dan ook geen geheim van dat zij het hele gebied tussen de Jordaan en de Middellandse zee willen controleren ‘from the river to the sea’.³³ Enkele weken voor 7 oktober 2023 toonde Netanyahu trouwens nog een kaart van zijn land aan de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties waarbij hij niet enkel de Bezette Palestijnse Gebieden maar ook bezet gebied in Libanon en Syrië had ingelijfd.³⁴

Bovendien is de ongelijkheid in Israël zelf geïnstitutionaliseerd. Israël is immers niet de staat van haar inwoners maar wel de staat van alle Joden, waar ook ter wereld. Daardoor is er ook binnen de internationaal erkende grenzen van Israël een grote discrepantie tussen de Palestijnse en de Joodse inwoners. Premier Netanyahu verwoordt het zo: “ Israël is niet de staat van al haar burgers maar wel de natiestaat van het Joodse volk en enkel van hen.”³⁵  De Palestijnen die niet werden verdreven in 1948 en hun afstammelingen hebben wel het staatsburgerschap maar niet de nationaliteit. De afstammelingen van vluchtelingen, die nu buiten Israël verblijven, hebben geen van beide en kunnen dus niet terugkeren naar Israël. Wie dat wel kunnen zijn Joden, van waar ook ter wereld en ongeacht of ze verwanten hebben in het gebied. De Joodse nationaliteit hebben ze al. Op eenvoudig verzoek kunnen ze ook staatsburgerschap krijgen en zich in Israël vestigen.

Zelfs de Palestijnen die in Israël zelf wonen en er staatsburger zijn, hebben niet dezelfde rechten als de Joden die er wonen want die hebben ook de nationaliteit. Het is één van de redenen waarom mensenrechtenorganisaties als Amnesty International Israël kwalificeren als een apartheidsstaat.³⁶

De militarisering van de Israëlische samenleving is een logisch gevolg van de interne en externe tegenstellingen. De Israel Defense Forces ( IDF) is met ongeveer 180.000 beroepssoldaten een werkgever voor 4,4% van de beroepsbevolking. Daarmee staat het land in de top 10 van de wereld.³⁷Elke Joodse jongen van 18 jaar moet een dienstplicht vervullen van 32 maanden. Voor Joodse meisjes geldt 24 maanden verplichte dienstplicht.³⁸ Na de verplichte legerdienst worden Joodse mannen en vrouwen ingedeeld bij de reservisten. Tot hun veertigste verjaardag kunnen ze nog opgeroepen worden. Na 7 oktober 2023 werden meer dan 360.000 reservisten opgeroepen, meer dan 8% van de beroepsbevolking.³⁹

De permanente staat van oorlog en conflict; de grote verwevenheid tussen het leger, de militaire industrie, de staat en het sociaal leven; het blijft ervoor zorgen dat de geest van de pioniers blijft leven zoals in de beroemde speech van Moshe Dayan, de vroegere minister van defensie: “ Laten we niet terugdeinzen voor de afkeer die de levens in vuur en vlam zet van de honderdduizenden Arabieren die om ons heen wonen. Laten we onze ogen niet afwenden, zodat onze armen niet verzwakken. Dit is het lot van onze generatie. Dit is onze levenskeuze: om voorbereid en bewapend te zijn, sterk en vastberaden, opdat het zwaard niet uit onze vuist wordt geslagen en ons leven neergemaaid.”⁴⁰

Israël spendeerde vorig jaar 23,4 miljard dollar aan wapens en het leger. Daarmee komt het op nummer 15 in de lijst van de landen die het meest uitgeven aan defensie. In vergelijking met de grootte van hun economie staan ze met bijna 5 procent van het bruto binnenlands product zelfs nog boven de VS en moeten ze enkel de golfstaten en Oekraïne laten voorgaan.⁴¹ Helemaal uitzonderlijk is natuurlijk dat dit enorme defensiebudget voor meer dan 16 procent gefinancierd wordt door een ander land, de Verenigde Staten. Momenteel kan Israël rekenen op 3,8 miljard dollar jaarlijkse militaire steun vanuit de VS volgens een akkoord dat in 2016 getekend werd onder President Obama en loopt over 10 jaar. Bijzonder aan deze overeenkomst is dat Israël meer dan een kwart van deze steun lokaal mag uitgeven, wat ook uitlegt hoe Israël in staat was om een lokale militaire industrie uit te bouwen.⁴²

De Israëlische wapenindustrie werd zo een van de sleutelsectoren van de economie en wordt gedomineerd door drie bedrijven: Israel Aerospace Industries ( IAI ), Rafael Advanced Defense Systems, beide overheidsbedrijven, en het inmiddels geprivatiseerde Elbit Systems.⁴³ Ze staan alle drie in de top 50 van ‘s werelds grootste militaire bedrijven.⁴⁴ De Israëlische staat is de grootste klant van de lokale militaire industrie maar toch werd in 2022 voor 12,5 miljard dollar uitgevoerd.⁴⁵ Israël van zijn kant is dan weer een goede klant van het Amerikaanse militair-industrieel complex. In 2018 spendeerde Israël meer dan 6 miljard aan militair materiaal, waarvan meer dan de helft in de Verenigde Staten.⁴⁶

Israël heeft samen met de VS verschillende gemeenschappelijke werkgroepen opgezet om militaire innovatie te ontwikkelen en daarvoor investeren ze bewust in kleinere start-ups. Start up nation, de vlag waaronder Israël innovatie in nieuwe technologie promoot, heeft dan ook een belangrijke militaire component. Meer dan 30 percent van de werknemers in de militaire start-ups zijn veteranen wiens ervaring op het slagveld bijdraagt aan de relevantie van hun innovaties.⁴⁷

Door de volatiele situatie moet het IDF zich vlug kunnen aanpassen aan een snel veranderende context. Israël heeft een organische drive tot innovatie als het om militaire toepassingen gaat. Vandaar bijvoorbeeld de experimenten met Artificiële Intelligentie ( AI) in de oorlog tegen Gaza. Daar toont zich ook de meerwaarde van de samenwerking voor de VS. Wat nu uitgeprobeerd wordt in Gaza kan de VS later nog gebruiken in andere oorlogstheaters. Of zoals een expert van de Foundation for Defense of Democracies het zegt: “ Israël is omgeven door vijanden die regelmatig aanvallen lanceren. Elke vertraging om bepaalde capaciteiten in te zetten, kan voor Israëli’s leven of dood betekenen. Die realiteit heeft het Israëlische defensie-establishment zeer wendbaar gemaakt. Dat kenmerk kan ook ten goede komen aan de Verenigde Staten, aangezien ze worden geconfronteerd met een groeiende dreiging vanuit Beijing.”⁴⁸

Veranderende wereldverhoudingen

De speciale relatie tussen Israël en de VS betekent niet dat Tel Aviv altijd blindelings Washington volgt. De lokale machthebbers hebben ook hun eigenbelang. De ene Israëlische regering is al extremer dan de andere. Maar door de band genomen vinden beide partners elkaar wel in gedeelde belangen.

Sommigen beweren dat de oorzaak van die nauwe verwevenheid tussen Israël en de VS gezocht moet worden in de invloedrijke zionistische lobby in Washington. Die lobby bestaat, maar men mag de rol van drukkingsgroepen op de politieke besluitvorming niet overschatten. Noam Chomsky die de interactie tussen de VS en Israël gedurende decennia bestudeerde, wijst erop dat geen enkele drukkingsgroep daadwerkelijk invloed zal kunnen uitoefenen, tenzij zijn doelstellingen convergeren met die van de elite die de echte macht in handen heeft.

Chomsky voegt eraan toe dat dit argument het belang van Israël ook overschat, want de echte belangen van de VS liggen niet bij Israël op zich, maar bij de olieen gasreserves op het Arabische schiereiland: “ Als het niet was geweest voor de vermeende geopolitieke rol van Israël, is het twijfelachtig dat de verschillende pro-Israëlische lobby’s in de VS veel invloed zouden hebben gehad op het beleid. Bovendien zal die hoogstwaarschijnlijk afnemen van zodra Israël wordt gezien als een bedreiging in plaats van als een steun voor de essentiële Amerikaanse belangen in het Midden-Oosten.”⁴⁹

De VS engageren zich tot het bewaren van de militaire overmacht van Israël in de regio. Sinds 2008 is dat engagement zelfs verankerd in Amerikaanse wetgeving.

Maar is dat Midden-Oosten, gezien de veranderende wereldverhoudingen, niet minder belangrijk geworden voor de Verenigde Staten? Is de supermacht nu zelf geen olieproducent geworden? Heeft de VS niet vooral de blik naar het Oosten gericht, naar China, als concurrent? Dat is allemaal waar, maar deze evoluties betekenen eerder een verandering van het belang van de regio, zonder dat het om een vermindering ervan gaat.. Indirect geeft de controle over de olie in het Midden-Oosten immers ook macht over Europa en Azië, die zich daar bevoorraden. Het Suezkanaal en het Midden-Oosten blijven eveneens een belangrijke handelsroute tussen Azië en Europa. China sloot bijvoorbeeld in het kader van de ‘Nieuwe Zijderoute’ partnerschappen met twaalf Arabische landen en de Arabische liga.⁵⁰

De VS probeerden deze ontwikkelingen te dwarsbomen door gelijkaardige samenwerkingsakkoorden op te zetten. Daarin speelt Israël een belangrijke rol. In 2020 slaagden de VS onder president Trump erin om Israël, Bahrein en de Verenigde Arabische Emiraten rond de tafel te krijgen en de zogenaamde Abraham-akkoorden te ondertekenen. Soedan en Marokko sloten zich daar later bij aan. Ook de relaties tussen Israël en Saoedi-Arabië ontdooiden. De VS lanceerden ook een concurrerend, samenwerkingsproject voor handel en investeringen dat het Midden-Oosten enerzijds verbindt met India en anderzijds met Europa. De India-Middle East Europe Economic Corridor ( IMEC) kreeg de medewerking van de Verenigde Arabische Emiraten, Saoedi-Arabië, Jordanië en Israël. De Israëlische premier Netanyahu had het over “ het grootste samenwerkingsproject in de geschiedenis”⁵¹ In al die plannen blijft Israël nog altijd de trouwe vazal aan de zijde van Washington.

Recente ontwikkelingen baren de VS wel opnieuw zorgen. SaoediArabië, al sinds de jaren 1930 een trouwe bondgenoot, wil tegenwoordig een meer onafhankelijk koers varen en speelt de grootmachten tegen elkaar uit. Vorig jaar maakten Saoedi-Arabië en Iran bekend dat ze met de hulp van China een akkoord gesloten hadden. Ze zouden opnieuw diplomatieke relaties aanknopen en wilden de strijdbijl begraven.⁵² Als klap op de vuurpijl vervoegde Saoedi-Arabië in januari 2024 de BRICS+, het samenwerkingsverband van Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika dat nu wordt uitgebreid met vijf andere landen, allemaal uit de regio. Naast Saoedi-Arabië zijn dat Egypte, Ethiopië, Iran en de Verenigde Arabische Emiraten.⁵³

Het is in deze context dat VS-president Biden zich zijn oude slogan weer herinnerde. Inderdaad, indien Israël niet bestaan had, dan had hij het nu wel uitgevonden. Als zelfs landen als Saoedi-Arabië af willen van de exclusieve relaties met het Westen, grijpt de VS terug naar de zekerheid die de band met het koloniale Israël kan bieden.

De as Israël-VS staat steeds meer geïsoleerd op het wereldtoneel.

Feit is dat Israël niet kan overleven zonder de financiële en politieke steun uit Washington en dat de VS hun lokale steunpilaar nodig hebben om hun belangen te verdedigen in de regio. Dat laatste is meer dan ooit het geval nu andere bondgenoten in de regio zich onafhankelijker beginnen op te stellen. “ We’re protecting you”, zei eerste minister Netanyahu toen hij in juli 2024 de beide kamers van het Amerikaanse parlement toesprak, “ want dit is een clash tussen de barbarij en de beschaving.”⁵⁴ Het lijkt wel een kopie van het discours van Theodor Herzl bijna 130 jaar geleden. Vandaar dus dat Netanyahu kan rekenen op de niet-aflatende steun uit Washington.

Enerzijds heeft die geleid tot de huidige geweldexplosie van historische proporties waarbij Gaza van de kaart geveegd wordt en zowel Libanon als Syrië gebombardeerd worden. Anderzijds staat de as Israël-VS steeds meer geïsoleerd op het wereldtoneel. Dat zien we niet alleen in de wereldwijde straatprotesten maar ook in de politieke afkeuring die de oorlog krijgt van de Arabische buren en de overgrote meerderheid van de landen van het Zuiden. Niet toevallig met Zuid-Afrika op kop.

Dit artikel is een update van het artikel dat oorspronkelijk verscheen op 19 februari 2024 op de site van Lava Media,https://lavamedia.be/israel-de-51e-staat-van-de-verenigde-staten/