Steeds vaker trekken extreemrechtse partijen de sociale kaart: ze zouden als underdog opkomen voor de ‘gewone mens’. Maar die sociale façade verdwijnt onmiddellijk wanneer naar hun werkelijk stemgedrag gekeken wordt.

In België, maar ook in andere Europese landen,vervelt extreemrechts en neemthetsteeds vaker sociale standpunten in, met een oog op de arbeiderswereld. Die tactiek werkt en verschillende extreemrechtse partijen nemen de bovenhand in Europa. In aanloop naar de verkiezingen in België in 2024 willen we met deze nota aantonen dat dit sociaal standpunt slechts een façade is en dat hun agendain de feiten schadelijk is voor de werknemers. We gaan vooral dieper in op de standpunten van extreemrechts in verband met de lonen, de pensioenen en de vermogensbelasting.

Hieronder vind je een analyse van de standpunten van het Vlaams Belang, de belangrijkste extreemrechtse partij in België. We analyseren eveneens de Franse gezichten (Éric Zemmour en Marine Le Pen) die het debat in Franstalig België beïnvloeden en de Waalse partij Chez Nous.

In wezen stelt dit artikel een strategie voor om extreemrechts te verslaan. Meer nog dan humanistische of democratische argumenten te mobiliseren, moeten we de socio-economische inzet van het extreemrechts project blootleggen. Deze argumenten zijn van cruciaal belang voor een groot deel van de werkende bevolking.

Vlaams Belang

Het Vlaams Belang (VB) meet zich de laatste jaren een sociaal kleurtje aan. De partij komt van ver. Minder dan twintig jaar geleden zei een bediende van Vlaams Belang na een staking van de NMBS: “Mijn steun hebben ze in ieder geval, die vakbonden. Als ik hen ooit eens een duwtje in de rug kan geven, dan hoeven ze dat maar te vragen. Liefst aan de rand van het perron, met de neus naar de sporen”.¹ Ondanks de sociale ommezwaai in hun uitspraken blijven de standpunten van de partij tegen de werknemers gericht. Dat zie je vooral bij de stemming in het parlement.

Lonen

Het VB stelt dat ze de lonen en de koopkracht steunen. Nochtans stemde de partij in 2017 in het federaal parlement voor de verstrenging van de wet op het concurrentievermogen. Dat is die fameuze wet van 1996/2017 waar de vakbonden strijd tegen voeren en die de lonen tegenwoordig bevroren houden. Voor 2017 was de beperking van de loonsverhogingen indicatief (je kon de grens overschrijden). In 2017 maakte het Belgisch parlement de loonnorm bindend. Het VB stemde voor deze verstrenging, samen met de andere rechtse partijen.² In 1996 hadden ze tegen de wet op het concurrentievermogen gestemd omdat die niet ver genoeg ging (meer info over de stemming in 1996 in het kader).³ Als er verder op dit punt wordt doorgevraagd, gebruikt het VB die “tegen”-stem van 1996 om te doen alsof ze tegen het blokkeren van de lonen zijn.

Het VB stemde in 2017 in het federaal parlement voor de verstrenging van de wet op het concurrentievermogen. Dat is die fameuze wet van 1996/2017 waar de vakbonden strijd tegen voeren en die de lonen tegenwoordig bevroren houden.

Het VB stelt ook dat ze het minimumloon in België willen verhogen.⁴ Nochtans, toen ze de kans hadden om over dit onderwerp te stemmen op Europees vlak, stemden ze tegen. In 2022 werd in het Europees Parlement gestemd over een Europese richtlijn inzake het Europese minimumloon. Alle Belgische partijen stemden voor, behalve N-VA en Vlaams Belang.⁵ Het Vlaams Belang verantwoordt zich door te zeggen dat ze willen dat dit een nationale bevoegdheid blijft.⁶ Maar die verklaring is zinloos. Een Europees minimumloon verhindert de Lidstaten niet om hier zelf een wetgeving over uit te werken. Het laat vooral toe om sociale dumping in Europa te beperken. Als de lonen namelijk stijgen in de Oost-Europese landen zal dat delokalisatie naar die landen of dumpingpraktijken door het invoeren van tijdelijke migrantenwerknemers (detachering) ontmoedigen. Dat zijn twee zaken waartegen het Vlaams Belang beweert de Vlaamse werknemers te willen beschermen. Maar hun stemgedrag in het Europees Parlement ijvert net voor het tegenovergestelde.

Pensioenen

In haar programma voor 2019 spreekt VB zich uit voor het pensioen met punten.⁷ Het gaat om een mechanisme dat over het algemeen de laagste inkomens benadeeld (vooral de deeltijdsen). Over het verlengen van de loopbaan blijft de partij uiterst vaag. In één en hetzelfde document wordt gesteld: “Vlaams Belang wil de pensioenleeftijd terug van 67 naar 65 jaar” (p.63), maar ook: “We moeten de loopbaan langer maken […] “Minder stressvolle, maar langere loopbanen moet het objectief zijn om onze sociale zekerheid betaalbaar te houden en onze economie de arbeidskrachten te geven die nodig zijn.” (p.38). Het Vlaams Belang wil de kosten van de vergrijzing dus financieren door het langer maken van de loopbanen, en dat is toch niet in overeenstemming met de wil om terug te gaan naar het pensioen op 65 jaar zoals ze aangeven.

Wat de stemmingen betreft hult het VB zich ook hierover in een ongemakkelijke stilte. In 2015 was er de stemming over de verhoging van de pensioenleeftijd van 65 naar 67 jaar, een van de belangrijkste stemmingen in de legislatuur. Slechts een van de drie volksvertegenwoordigers van het VB nam deel aan de stemming en stemde tegen de verhoging van de pensioenleeftijd. De twee anderen zijn die dag niet naar het Parlement gekomen.⁸ Slechts 4 andere volksvertegenwoordigers op de 150 waren die zitting afwezig, maar zij hadden zich afwezig gemeld om dringende redenen. In de politiek is het geen onbeduidend iets als je bij een cruciale stemming afwezig bent, het getuigt van een diepe malaise bij de standpuntbepaling van het VB over dat bepaalde onderwerp.

En dan kunnen we ten slotte nog vermelden dat het VB ook de pensioentoeslagen van 20% voor de volksvertegenwoordigers heeft goedgekeurd.

Belastingen

Het VB verdedigt vooral de ondernemingen op fiscaal vlak. Het Europees Parlement heeft een wetgeving ter stemming voorgelegd over het opstellen van een zwarte lijst van Europese lidstaten die een fiscaal paradijs zijn en een kadaster van belastingen betaald door multinationals. Het ging dus over een voorstel voor meer fiscale rechtvaardigheid.

Het VB stemde tegen een amendement om een coronabelasting in te voeren voor de rijksten.

De Europese volksvertegenwoordigers van Vlaams Belang hebben tegen deze maatregelen gestemd.⁹ Ze stemden ook tegen een amendement om een coronabelasting in te voeren voor de rijksten.¹⁰

Sociaal

Het VB stemde voor de jacht op langdurig zieken in 2017. Minister Maggie De Block diende in 2017 een wetsontwerp in om de voorwaarden voor langdurig zieken op de arbeidsmarkt strenger te maken. Het ontwerp zou de werkgever in staat stellen om een langdurig zieke te ontslaan zonder ontslagvergoeding of opzegtermijn als deze door de arbeidsarts als arbeidsongeschikt wordt verklaard. VB stemde voor deze hervorming.¹¹

Vakbonden

Het VB blijft een anti-syndicale partij. Ze is gekant tegen het uitbetalen van werkloosheidsuitkeringen door de vakbonden.¹² Bovendien dienden ze in juni 2021 een voorstel in bij het Parlement om de vakbonden rechtspersoonlijkheid toe te kennen (met als grootste gevolg dat ze verplicht zijn de stakingskassen openbaar te maken, tot grote tevredenheid van de werkgevers).

Éric Zemmour (Reconquête, Frankrijk)

Éric Zemmour staat voor een zeer liberale extreemrechtse lijn. Aangezien zijn voorstellen omtrent arbeid niet zeer goed gekend zijn, trekt hij de aandacht van sommige werknemers.

Lonen

Tijdens de inflatiecrisis die opschudding veroorzaakte in Frankrijk in 2022, wilde Éric Zemmour niet weten van loonsverhogingen, noch van een automatische loonindexering. Hij stelde een “lastenvrije premie” voor.¹³ Dat is dus een eenmalige premie zonder belastingen of sociale bijdrage, zoals de “coronapremie” of “energiepremie” in België. Met dat verschil dat die premies in België bovenop de loonindexering kwamen, wat een groot verschil betekent. Het voorstel van Éric Zemmour komt erop neer dat de Fransen een enorm koopkrachtverlies lijden, want ze krijgen alleen maar een “one shot”-premie ter compensatie van de inflatie en geen loonsverhoging. Bovendien holt dit proces de sociale zekerheid uit. Het standpunt van Éric Zemmour op vlak van lonen is dus duidelijk in het nadeel van de werknemers.

Pensioenen

Éric Zemmour stelt voor om de minimumleeftijd om met pensioen te gaan op te trekken van 62 naar 64 jaar tegen 2030.¹⁴ We wijzen erop dat die huidige 62 jaar in Frankrijk een minimumleeftijd is voor het pensioen, dat dan vaak onvolledig is (het volledige pensioen ligt in Frankrijk reeds op 67 jaar, zoals in België).

Éric Zemmour, de belichaming van de liberale vleugel binnen het extreemrechtse spectrum, is voorstander van het verhogen van de pensioenleeftijd en het uithollen van de sociale zekereheid.

Éric Zemmour is dus een voorstander van het verhogen van de minimumleeftijd van 62 naar 64 jaar en aarzelt niet om patronale taal te spreken op het vlak van de pensioenen: “Ik denk dat zij die voorstander zijn van pensioen op 60 jaar mensen zonder verantwoordelijkheidszin zijn” “Ik denk dat 50-plussers te inactief zijn”.¹⁵

Belastingen

Éric Zemmour stelt voor om de belastingen voor de bedrijven fors te verlagen met 30 miljard euro.¹⁶ Zijn oplossing om tewerkstelling te creëren is dus voordelen geven aan bedrijven en hun winsten verhogen. Ook dat is een liberaal standpunt. Het is waarschijnlijk nadelig voor de werknemers omdat het de Staat ondermijnt, wat zal leiden tot een daling van sociale uitkeringen of overheidsdiensten (pensioenen, terugbetaling ziekte,…).

Éric Zemmour stelt ook voor om de CSG (Contribution Sociale Généralisée of Algemene sociale bijdrage) te verminderen. Dit is de belasting die rechtstreeks zorgt voor de financiering van de sociale zekerheid in Frankrijk. Hij stelt met andere woorden voor om de sociale zekerheid uit te hollen en het voordeel te geven aan hen die de CSG betalen. Bij die laatsten zijn er inderdaad ook werknemers (en renteniers, aandeelhouders,…), maar de werknemers zijn uiteindelijk de verliezers, aangezien zij zoveel meer zullen verliezen door de uitholling van de sociale zekerheid.

Éric Zemmour belichaamt dus de liberale vleugel van het extreemrechtse spectrum.

Marine Le Pen (Rassemblement National, Frankrijk)

Marine Le Pen zet een socialer gezicht op dan Éric Zemmour. Maar als je naar haar voorstellen en stemgedrag gaat kijken, zie je dat ze niet werknemersgezind is.

Lonen

Het Rassemblement National (RN) stelt dat het de koopkracht verdedigt. Maar tijdens de inflatiecrisis die opschudding veroorzaakte in Frankrijk in 2022 verzette Marine Le Pen zich tegen bruto loonsverhogingen voor de werknemers. Op 20 juli 2022 stemden de volksvertegenwoordigers van het RN en de andere rechtse volksvertegenwoordigers in de Assemblée Nationale tegen de verhoging van het SMIC (het minimumloon in Frankrijk) tot €1.500.¹⁷ We stellen vast dat RN zo stemde terwijl 84% van de aanhangers van het RN een stijging willen van het SMIC.¹⁸

Marine Le Pen stelt in plaats daarvan voor om de ondernemingen toe te laten om op vrijwillige basis de nettolonen te verhogen door de patronale bijdragen te verminderen, dus door de financiering van de sociale zekerheid te verminderen.¹⁹ Dat is een verhoging van het rechtstreekse loon (zak) door het onrechtstreekse loon (sociale zekerheid) te verminderen. Uiteindelijk winnen de werknemers daar niets mee omdat ze het geld dat ze meer krijgen op het einde van de maand later weer zullen verliezen door de uitholling van de sociale zekerheid en dus in de pensioenen, de gezondheid, enz. Het is een liberaal geïnspireerd voorstel.

Belastingen

Het RN wil de belastingen voor de bedrijven verminderen door de belastingen op onroerend goed voor bedrijven en de belastingen op productie af te schaffen (waardoor de bedrijven meer winst zullen maken).²⁰

Het RN wil ook de impôt sur la fortune immobilière (belasting op onroerend vermogen) afschaffen die van toepassing is op onroerend goed van meer dan 1,3 miljoen euro. Dat willen ze compenseren door een andere belasting op financieel vermogen, wat een herverdelende maatregel lijkt te zijn. Maar ze willen daarbij uitzonderingen voorzien zodat het mogelijk wordt om deze belasting te omzeilen.²¹ Het RN wil ook de belastingen op erfenissen en schenkingen verminderen ten voordele van de vermogenden.²³ In het algemeen is hun fiscaal programma in het voordeel van de rijksten, zoals het wordt geanalyseerd in een artikel van Challenges.²⁴

Een gesprek op France Inter is heel verhelderend hierover:

Journalist: “Kunnen de rijksten belast worden?”

Marine Le Pen: “De rijksten belasten, dat is nogal vaag”

Journalist: “Worden bedrijven belast of niet?”

Marine Le Pen: “Er is meer dan één nagel, belastingen, altijd belastingen”²⁵

Als het RN zich voorstander toont van sociale maatregelen, dan wil het toch het geld om die te financieren niet gaan halen bij de ondernemingen of bij de rijksten.

Bij de stemmingen in het Parlement onthield het RN zich over een amendement voor een rechtvaardiger belasting op multinationals. Het onthield zich eveneens over een hervorming van de bedrijfsbelasting die kmo’s zou bevoordelen, terwijl ze toch beweren verdedigers te zijn van de kmo’s.²⁶

Wat betreft een belasting op superdividenden is hun standpunt dubbelzinnig: de volksvertegenwoordigers van RN stemden voor zo’n belasting in Frankrijk maar tegen op Europees vlak.²⁷

Pensioenen

Marine Le Pen verzet zich tegen de hervorming van de regering Macron die de pensioenleeftijd wil verhogen.²⁸ Dat maakt haar echter nog geen voorstander van de stakers die tegen deze hervorming gekant zijn, zoals ze laat uitschijnen in een interview met France Inter:

Toehoorder: “Waarom wordt er niet meer geweld gebruikt tegen die vuile stakers?”

Marine Le Pen: “U heeft absoluut gelijk, als de blokkade de toegang tot benzine verhindert, laat men de ordediensten tussenkomen, er zijn al vorderingen geweest en dat is perfect normaal”.²⁹

En datzelfde horen we bij Jordan Bardella, de voorzitter van het RN, die stelt “geen voorstander” te zijn van de blokkade. Marine Le Pen is dus in woorden tegen de hervorming, maar steunt het verzet hiertegen niet.

Koopkracht

Terwijl 93% van de aanhangers van het RN wil dat de prijzen geblokkeerd worden om het hoofd te bieden aan de enorme prijsstijgingen, stemde Marine Le Pen tegen.³⁰

Terwijl 93% van de aanhangers van het RN wil dat de prijzen geblokkeerd worden om het hoofd te bieden aan de enorme prijsstijgingen, stemde Marine Le Pen tegen.

Belastingontwijking

Het Rassemblement National toont zich gematigd over dit onderwerp. Op 10 wetsvoorstellen zijn ze voor de helft geen voorstander (onthouding of tegen). Deze voorstellen gingen over: een betere samenwerking tussen de staten op het vlak van bedrijfsbelastingen om het aantrekken van vreemd kapitaal te vermijden, meer transparantie over belasting die multinationals in elk land betalen, een richtlijn tegen witwaspraktijken en financiering van terrorisme, de harmonisering van strafrechtelijke sancties tegen witwaspraktijken en transparantie van financiële tussenpersonen.³¹

Detachering

In het Europees parlement onthield het RN zich met meerderheid van stemmen over de hervormingsvoorstellen om de bescherming van gedetacheerde werknemers te verbeteren.

Ze verwierpen ook de oprichting van de nieuwe Europese arbeidsautoriteit, belast met het opsporen van fraude in verband met de mobiliteit van werknemers en de Europese pijler van sociale rechten die een harmonisering bevordert van de arbeidsregels en de sociale bescherming in het hele continent.

Zorgplicht van bedrijven

Het Europees Parlement heeft het principe van een Europese zorgplicht goedgekeurd: daardoor kunnen multinationals verantwoordelijk worden gehouden in geval van schending van mensenrechten of milieuschade. Ook als deze schendingen worden veroorzaakt door filialen of onderaannemers. Op 10 maart 2021 stemden alle Franse partijen voor, behalve het RN dat tegen stemde.³²

Vrijhandel

Het RN stelt: “Wij willen de vrijhandel, die schadelijk is voor de natuur en voor de mens, vervangen door eerlijke handel”.³³ En toch blijft het RN afwezig bij de stemming over de vrijhandelsverdragen tussen de EU en de Verenigde Staten.³⁴

Vakbonden

In 2007 was de mening van Marine Le Pen over de vakbonden niet zo gunstig: “Vakbondsmensen doen altijd alsof ze vechten en over het algemeen begraven ze de werknemers”.³⁵ Heeft ze haar mening sindsdien werkelijk herzien?

Chez Nous (Waals extreemrechts)

Lonen

Hoewel dit een heel actueel thema is, wordt er geen enkele maatregel over de lonen of aanverwante thema’s (de wet van 1996…) opgenomen in het programma³⁶ of op de website van de partij Chez nous. Blijkbaar zijn ze hier helemaal niet mee bezig.

Noch over lonen, noch over pensioenen heeft het Waalse Chez Nous een mening.

Pensioenen

Ook dit thema komt niet aan bod in hun 12 bladzijden tellende programma.

Belastingen

Het programma maakt melding van een verlaging van de bedrijfsbelasting van 25 naar 22%, wat neerkomt op een afbouw van de schatkist om de winstmarges van de bedrijven te verhogen.³⁷ Dit is een liberaal geïnspireerd recept.

Werkloosheid

Ze willen de langdurig werklozen gemeenschapsdienst laten uitvoeren om zo onze leefruimte aangenamer te maken en hen vergoeden onder de vorm van lokale aankoopbons. Iedere werkloze mag al gratis werken als hij dat wil (vrijwilligerswerk is zelfs vergoed), het gaat dus waarschijnlijk om een open deur om werklozen verplicht aan het werk te zetten.³⁸

Editor’s note: Campagne ‘Extreem rechts, nee bedankt!‘ heeft als missie in Brussel en Vlaanderen organisaties aan te sporen om in de aanloop van de verkiezingen in 2024 mensen aan te spreken. Mensen die twijfelen of die denken dat extreemrechts oplossingen kan aanbieden voor de grote problemen die we kennen: de toename van de sociale ongelijkheid, de wooncrisis, de stijgende prijzen… Ze willen mensen bewapenen om in gesprek te gaan met diegenen die mogelijkerwijze voor extreemrechts zouden stemmen. Meer informatie op hun website.

1. Björn Roose, De Morgen, 4 november 2005.
2. “La majorité fédérale, appuyée par le Vlaams Belang, approuve une réforme bridant les salaires”, RTBF, 10 maart 2017; op de officiële website van de Kamer, stemming 018 : ip160.pdf (dekamer.be).
3. https://www3.dekamer.be/digidocanha/K0106/K01060718/K01060718.PDF, stemming 119. “Het Vlaams Blok zal met de grootste nadruk dit nefaste wetsontwerp inzake werkgelegenheid en concurrentievermogen niet goedkeuren, in de eerste plaats omdat deze wet niet zal zorgen voor nieuwe werkgelegenheid, zelfs niet deze ambitie heeft, en omdat het concurrentievermogen van onze ondernemingen door deze wet allerminst zal worden versterkt. Het enige wat we zullen krijgen is een massale algemene en verplichte arbeidsherverdeling, waarbij men het de werkgevers onmogelijk zal maken om jonge mensen nog voltijds aan te werven en waarbij men de bedrijven zoveel mogelijk zal dwingen om vijftigplussers minstens deeltijds uit te stoten.” De wet van 1996 werd ingevoerd om het concurrentievermogen van België te verhogen, in dit citaat geeft het Vlaams Blok aan dat ze tegen stemmen omdat het concurrentievermogen van België hierdoor niet versterkt wordt, het gaat niet ver genoeg. Ze hebben trouwens voor de verstrenging van de wet gestemd in 2017. We wijzen er op dat het diezelfde wet is die de maximale loonsverhoging vastgelegd heeft op +0,4% in 2021-2022 en die de lonen bevroren heeft in 2023-2024.
4. Vlaams Belang wil hogere nationale minimumlonen | Vlaams Belang.
5. VERSLAG over het voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad betreffende toereikende minimumlonen in de Europese Unie | A9-0325/2021 | Europees parlement (europa.eu)
6. Vlaams Belang wil hogere nationale minimumlonen | Vlaams Belang.
7. VB programma 2019.pdf (vlaamsbelang.org).
8. ip069.pdf (lachambre.be)
9. Aubry Touriel, “Paradis fiscaux, vote à l’unanimité… comment les eurodéputés belges ont-ils voté en matière de fiscalité?”, rtbf, 10 juli 2020.
10. SÉANCE PLÉNIÈRE (dekamer.be).
11. Integraal Verslaag van Plenumvergadering van 8-12-2016
12. “Verzuilde vakbonden krijgen weer extra geld toegestopt”, Vlaams Belang, 22 april 2022.
13. “Éric Zemmour propose une «prime zéro charge» pour les salariés”, Politique, 5 februari 2022.
14. Éric Zemmour, “Augmenter l’âge légal de la retraite à 64 ans progressivement d’ici à 2030 et aligner les différents régimes entre public et privé, avec un système de “bonus-malus” pour éviter les licenciements des seniors”, Institut Montaigne, 2022.
15. https://twitter.com/bfmtv/status/1457323605843496961?s=49&t=QIBf1C3iCvbHatY3epS1ag&fbclid=IwAR3MpkEBeI5fPkhn-9o3CMaLiQ5bOe_XuNXAog9KGGwj_-kDeFfPhz38UHM.
16. “Le programme de Reconquête! Pour la France de demain”, Parti Reconquête.
17. “Augmenter le salaire minimum (SMIC) à 1500 euros net mensuel”, Datan.
18. ELABE voor BFM Business.
19. Pierre Lann, “Présidentielle 2022 : Marine Le Pen, une candidate “sociale”… Vraiment ?”, Marianne, 12 april 2022.
20. “22 mesures pour 2022”, Rassemblement National.
21. Virginie Grolleaux, “Présidentielle : Les 5 cadeaux fiscaux de Marine Le Pen aux plus riches”, Challenges, 19 april 2022.
23. Virginie Grolleaux, “Présidentielle : Les 5 cadeaux fiscaux de Marine Le Pen aux plus riches”, Challenges, 19 april 2022. Ze hebben zich ook onthouden bij een stemming over de herinvoering van de vermogensbelasting.²²“Rétablir l’impôt de solidarité sur la fortune (ISF)”, Datan, 17 oktober 2022.
24. Virginie Grolleaux, “Présidentielle : Les 5 cadeaux fiscaux de Marine Le Pen aux plus riches”, Challenges, 19 april 2022.
25. “Retraites : sur France Inter, Marine Le Pen ou l’arnaque sociale”, L’Insoumission, 9 maart 2023.
    (reconstructie van een interview op France Inter)
26. https://www.assemblee-nationale.fr/dyn/16/amendements/0273A/CION_FIN/CF825 et https://twitter.com/alma_dufour/status/1577708536821317635?s=20
27. “Vote n°269 – Amendement n°3486 – Projet de loi de finances pour 2023 – 16e législature | Datan”, datan, 12 oktober 2023; “Jordan Bardella (RN) vote contre la taxe super-profits au Parlement européen”, L’Insoumission, 13 maart 2022.
    
28. “Marine Le Pen précise ceux qui seraient concernés par une retraite à 60 ans”, Capital, 17 februari 2022.
29. Transcriptie van een interview op France Inter.
30. ELABE voor BFM Business; “Emmanuel Macron à Marine Le Pen sur le blocage des prix: ‘Je suis content d’apprendre que vous le maintenez, mais vous avez voté contre'”, BFMTV.
31. Maxime Vaudano, “Elections européennes 2019 : comment le Rassemblement national vote au Parlement européen”, Le Monde, 10 mei 2019.
32. Emma Bougerol, Ivan du Roy, Rachel Knaebel, “L’extrême droite indifférente au sort des travailleurs précaires et aux abus des multinationales”, basta!, 7 april 2022.
33. https://twitter.com/action_insoumis/status/1131986871108755456?s=49&t=QIBf1C3iCvbHatY3epS1ag&fbclid=IwAR0KCGS5WaXSAjwo2w6xH4NN-wfrRNVY8onWueKZA1GKqVJcReuXGAXHYqw
34. “Analyse du scrutin n° 802 : Deuxième séance du 22/05/2014”, Assemblée nationale.
35. Citaat Le Pen: 2007, France-Inter.
36. “Programme Chez Nous”,  Site Chez Nous, mei 2021.
37. “Programme Chez Nous”,  Site Chez Nous, mei 2021.
38. “Programme Chez Nous”,  Site Chez Nous, mei 2021.