Het bekritiseren van de standpunten van La France insoumise, van haar strategische keuzes, van haar blunders of van haar uitbarstingen heeft zijn plaats in het democratische debat. Het verspreiden van de lasterlijke en valse beschuldiging dat deze partij en haar oprichter “antisemitisch” zijn, getuigen van doelbewuste beschadigingsijver. De politieke gevolgen ervan zijn ondertussen al voelbaar.

Op 7 juli veroverde het Nouveau Front Populaire (Nieuw Volksfront, een conglomeraat van 4 linkse partijen, n.v.d.v.) 193 van de 577 zetels in het Franse parlement. Daarmee liet het de presidentiële coalitie (166 zetels) en het Rassemblement National met zijn rechtse bondgenoot (142) achter zich. Twee maanden later benoemde de president van de republiek een premier, Michel Barnier, van een neoliberale en conservatieve partij, Les Républicains (LR). Zijn partij had 6,57% van de stemmen behaald in de eerste ronde en oogstte bij de tweede ronde 47 parlementszitjes. Barnier bestuurt met de steun van extreemrechts. Nochtans hadden de andere grote partijen (behalve LR) zich daar op 7 juli tegen verenigd. Hij bestuurt nu toch met de parlementaire steun van de presidentiële partij, hoewel die de onbetwiste verliezer was van de verkiezingen. Deze dissonantie tussen het resultaat van de Franse stembusgang en zijn politieke vertegenwoordiging is de norm geworden: Barnier zal, net als zijn voorgangers, de Europese routekaart moeten volgen die in 2005 door 54,7% van de Franse kiezers werd verworpen.

De hold-up van Emmanuel Macron werd mogelijk gemaakt door de enscenering van een politieke en medialeugen: Jean-Luc Mélenchon en La France insoumise (LFI) zouden antisemitisch zijn. De beschuldiging – precies het soort valse informatie dat de Franse autoriteiten bestrijden als het uit Moskou of uit de Trump Tower komt – diende drie doelen tegelijk. Zij moet de grootste parlementaire fractie ter linkerzijde buitenspel zetten; extreemrechts rehabiliteren (dat niet langer antisemitisch zou zijn) en rechtvaardigen dat de linkse coalitie werd geïsoleerd. In die context past het nogmaals te herhalen dat die linkse coalitie het grootste aantal verkozenen behaalde bij de recente parlementsverkiezingen; verkiezingen die bovendien gekenmerkt werden door een hoge opkomst.

De gewelddadige aanval op het LFI, gecombineerd met de afwezigheid van enig overtuigend bewijs om hem te rechtvaardigen, doet duizelen. “Wat denkt de bende van Mélenchon wel,” riep Philippe Val uit op Europe 1 (2 september 2024), “dat we gaan toekijken zoals koeien de treinen zien voorbijrijden hoe antisemieten en hun trawanten de ministeries gaan bevolken?” Om dit gevaar af te wenden, riep de voormalige directeur van Charlie Hebdo en France Inter “elke Fransman die zichzelf respecteert” op om “ze uit de ministeries van de Republiek te verjagen”. Vervolgens dreigde hij: “We beloven ze de hel, want we laten ze niet met rust totdat ze vertrekken!”

De meeste roddelaars weten dat Mélenchon niet antisemitisch is, en soms geven ze dat zelf ook toe.

In Le Figaro (5 juli 2024) roept een groep intellectuelen, waaronder dr. Pascal Perrineau, professor aan Sciences Po, waar hij meer dan twintig jaar leiding gaf aan het Centre de recherches politiques (Cevipof), op tot “een spervuur tegen het Nieuw Volksfront; een coalitie die wij vandaag beschouwen als de grootste bedreiging voor de Franse Joden en, in bredere zin, voor heel Frankrijk”. De ondertekenaars richten zich specifiek op “La France insoumise, een partij die van anti-Joodse haat een verkiezingsstrategie heeft gemaakt”.

Op 20 juni 2024 publiceerde hetzelfde conservatieve dagblad de ideeën van Alain Finkielkraut, van de Académie française. Finkielkraut beschreef Mélenchon als “leider van de hedendaagse judeofobie”. De man die ook een programma op France Culture produceert, voegt daar, met een bewonderenswaardig gevoel voor proportie, nog aan toe: “Aymeric Caron, David Guiraud, Danièle Obono, Sébastien Delogu, Mathilde Panot, Rachel Keke, Thomas Portes, Louis Boyard,… deze kandidaten, verkozen voor het Nieuw Volksfront, roepen de schrikbeelden op van Pétain, Maurras, en zelfs Adolf Hitler.” En raad eens wat de eerste vraag was waar Apolline de Malherbe aan dacht toen ze op 14 november 2023 het linkse parlementslid Clémentine Autain interviewde op BFM-RMC: “Is Jean-Luc Mélenchon antisemitisch?” De formulering van journalist Benjamin Sportouch is nauwelijks anders op Arte (“28 minuten”, 24 juni 2024): “Raphaël Enthoven, een heel eenvoudige vraag: is het LFI een antisemitische partij?” “Het LFI is de belangrijkste antisemitische partij in Frankrijk”, antwoordt de redacteur van Franc-Tireur vervolgens zonder aarzelen.

“La France insoumise is een antisemitische partij. Deze antisemitische partij heeft een dominante positie in het Nieuwe Volksfront”, beweerde ook Bernard-Henri Lévy in Le Point (27 juni 2024). Het weekblad heeft talrijke covers gewijd aan de vermeende wandaden van het LFI (“Islamisme en antisemitisme, of hoe de dijken het begaven”, zo luidde het bijschrift bij een coverfoto van Mélenchon, 2 november 2023). Lévy is ongetwijfeld geïnspireerd door zijn hoofdredacteur, Franz-Olivier Giesbert, die op de nieuwszenders als een orakel wordt geprezen. “Vandaag,” schrijft hij, “is er een ’Iraans links’ dat wordt belichaamd door Jean-Luc Mélenchon en zijn epigonen. (…) Net als in de dagen van de Führer is de antisemitische Internationale – in de greep van Teheran – van plan om de Joden van de aardbodem te vegen. Het plan zou voor iedereen duidelijk moeten zijn: het gaat om het aanmoedigen (…) van antisemitische daden om Joden te dwingen het land te verlaten en hun toevlucht te zoeken in Israël, waar het plan is om ze te zijner tijd de keel door te snijden.” (Le Point, 29 augustus 2024). Vanaf nu zal de verkrachting van een Joods kind of het afbranden van een synagoge ertoe leiden dat veel media onmiddellijk de inspiratie voor deze misdaden toeschrijven aan de Insoumis. Het gaat zelfs zo ver dat een parlementslid van Macrons partij, Caroline Yadan, voorstelde om “het LFI te ontbinden om het antisemitisme te bestrijden” (X, 8 augustus 2024). Een grote oppositiepartij ontbinden? Waarom hebben we daar in ‘s hemelsnaam nog niet eerder aan gedacht!

Dergelijke overdrijvingen – de term “excessen” lijkt te zijn voorbehouden aan de heer Mélenchon – zouden ongetwijfeld minder acceptabel zijn als ze niet het impliciete groene licht kregen van de zogenaamde referentiemedia; zij die de politieke en redactionele elites inspireren: France Inter, het belangrijkste radiostation van Frankrijk, en Le Monde, het belangrijkste nationale dagblad. Sinds 7 oktober 2023 hebben tien redactionele artikelen in deze krant Mélenchon en het LFI expliciet in verband gebracht met antisemitisme, waarbij ze zijn “wandaden” en zijn “zelfgenoegzaamheid tegenover het meest barbaarse geweld” aan de kaak stelden, terwijl ze zichzelf complimenteerden met hun eigen “moed om te nuanceren”.

Een duidelijke onwaarheid

De verzadiging van de publieke arena door het antisemitisme-thema van het LFI gaat gepaard met een mediastilte over een andere “zelfgenoegzaamheid ten opzichte van het meest barbaarse geweld”, namelijk die van de belangrijkste Franse politieke partijen met betrekking tot oorlogsmisdaden die [door Israël, n.v.d.v.] werden begaan met westerse wapens. Bovendien krijgen ze de “onvoorwaardelijke steun” van vooraanstaande politieke figuren onder leiding van de voorzitter van de Nationale Assemblee. Terwijl de media nu al een jaar lang de kleinste taalfout van de Insoumis overdrijven en verdraaien (wat ze niet belet bovendien bij elke gelegenheid hun verontwaardiging uit te twitteren) bagatelliseren ze de omvang van de Israëlische massamoorden in Gaza. Zozeer zelfs dat Dominique de Villepin op 12 september 2024 op France Inter protesteerde, in antwoord op een vraag van Léa Salamé: “Er is Gaza, ongetwijfeld het grootste schandaal in de geschiedenis, waar niemand in dit land het nog over heeft. Er heerst totale stilte, het lijkt bedolven onder een loden deken. Ik moet googelen om er ergens nog een nieuwsbericht over te vinden.” Zullen France Inter, TF1 of BFM TV ooit nog een politicus ondervragen over de Franse inschikkelijkheid tegenover Israël? Zullen ze het ooit nog uischreeuwen tegen de anti-Palestijnse tweet van een parlementslid? En zullen ze diens hele partij ooit beschuldigen van anti-Arabisch racisme als de snoodaard niet onmiddellijk wordt gestraft?

Le Monde had zich al onderscheiden door Pierre Bourdieu te verdenken van antisemitisme omdat hij het beroep van journalist had aangevallen.

“Mélenchon antisemiet”: sinds 2018 circuleert er gal door de media die zijn effect niet mist. De LFI-leider werd, paradoxaal genoeg, zelfs uit een demonstratie tegen antisemitisme gezet. Na de moorden die Hamas op 7 oktober 2023 in Israël pleegde, veranderde de campagne tegen het LFI – en in mindere mate tegen de Communistische Partij, de Nieuwe Anti-Kapitalistische Partij (NPA) en Les Écologistes – in omvang, maar ook in aard. Het nationale doel – de leidende linkse oppositiepartij onaantrekkelijk maken – past perfect in een internationale strategie om het Israëlische beleid uit het publieke debat te bannen.

Sinds 2016 zet de pro-Israëllobby zich ervoor in dat een groeiend aantal landen de definitie van antisemitisme onderschrijft die is opgesteld door de International Holocaust Remembrance Alliance (IHRA). Een definitie die overigens wordt gepromoot door het Europees Parlement ¹. Die definitie is zo vaag als maar kan (“antisemitisme is een bepaalde perceptie van Joden, die zich kan uiten als haat jegens Joden”). Ze geeft daarbij elf voorbeelden, waarvan er zeven kritiek op Israël verwarren met antisemitisme. Het doel? Niet alleen om het debat over de Palestijnse kwestie te disciplineren, maar ook om BDS-achtige mobilisaties (Boycot, Desinvestering, Sancties) in diskrediet te brengen of te verbieden.

Wie weigert de definitie van de IHRA te accepteren, betekent ipso facto dat hij zich de verdenking van antisemitisme op de hals haalt. Na een campagne tegen de leider van de Britse Labourpartij, Jeremy Corbyn, een aanhanger van de Palestijnse zaak die onterecht werd beschuldigd van judeofobie ², nam Labour zelf deze definitie over. Drieënveertig staten ³ hebben deze definitie ondertussen onderschreven, waaronder Frankrijk, sinds 2019 en op instigatie van president Macron. De Franse nationale adviescommissie voor de mensenrechten verklaarde echter “geen voorstander [te zijn] van deze variant”. Zij noemde het “in strijd is met het Franse constitutionele recht om een dergelijk onderscheid te maken tussen racismen”. Ze concludeerde dan ook: “Het is noodzakelijk om elke instrumentalisering van de strijd tegen antisemitisme te vermijden en om legitieme kritiek op een staat en zijn beleid niet gelijk te stellen aan racisme; een fundamenteel recht in een democratie”. ⁴ Tevergeefs. Vaak via vergezochte gronden of onder het voorwendsel van onhandigheid zijn verschillende mensen op een hoop gegooid als antisemitisch tuig van de richel. Denk maar aan de cartoonisten Siné en Plantu; de komieken Charline Vanhoenacker en Guillaume Meurice; François Ruffin en Daniel Mermet; de intellectuelen Pierre Bourdieu, Judith Butler, Noam Chomsky, Edgar Morin, Pascal Boniface; de Amerikaanse Democratische afgevaardigden Ilhan Omar en Rashida Tlaib; Hugo Chávez en Dominique de Villepin – om nog maar te zwijgen van Charles de Gaulle.

Dit is een uitzonderlijk geval van door de staat gesponsord nepnieuws dat wordt opgepikt door journalisten die er niet alleen geen woord van geloven; niet alleen het politieke doel ervan begrijpen, maar het ook nog eens verspreiden.

Hoe kan zo’n grof plan om politieke of geopolitieke tegenstanders te diskwalificeren op basis van een flagrante onwaarheid slagen? Tot op heden heeft geen van de aanklagers van Mélenchon zijn aanklacht ooit gestaafd met antisemitische uitspraken, feiten of daden waaraan de oprichter van het LFI zich schuldig zou hebben gemaakt. Bovendien is hij nooit veroordeeld voor een dergelijk misdrijf. De frauduleuze beschuldiging waarvan hij het slachtoffer is, heeft iets specifieks omdat ze gebaseerd is op een leugen die zowel bewust als voorbedacht is. Met uitzondering van een paar ideologen die oprecht overtuigd zijn van de judeofobe aard van de steun voor Palestina, weten de meesten die het gerucht verspreiden dat Mélenchon niet antisemitisch is, en ze geven het soms zelfs zelf toe. Dit is een uitzonderlijk geval van door de staat gesponsord nepnieuws dat mechanisch wordt opgepikt door journalisten die er niet alleen geen woord van geloven, niet alleen het politieke doel ervan begrijpen, maar het ook nog eens verspreiden.

Bij gebrek aan een onweerlegbaar antisemitisch element, moeten de aanklagers van het LFI zich beperken tot het interpreteren van verborgen agenda’s of tot het extrapoleren van de ondergrondse judeofobie van een lexicon van verboden termen waarvan zij de auteurs zijn en die ze elke dag uitbreiden. Zo is er naast “zionisme”, “apartheid”, “elite”, “haakneus”, “systeem”, “bank”, “500 families”, “populisme”, “Hollywood”, “dollar”, enz. het werkwoord “kamperen” verschenen. Niemand associeerde het ooit met vernietigingskampen, maar op zondag 22 oktober 2023, stuurde de leider van het LFI een tweet waarin hij de voorzitter van de Nationale Assemblee ervan beschuldigde “in Tel Aviv te kamperen om het bloedbad [in Gaza] aan te moedigen”. Een paar dagen eerder had Yaël Braun-Pivet verklaard dat de Nationale Assemblee Israël “onvoorwaardelijk steunt”. Vervolgens was zij naar de hoofdstad van Israël gereisd. De tegenstanders van Mélenchon associeerden het woord “kamperen” niet meteen met zomerexcursies onder de sterrenhemel of met een militaire belegering, maar met… de nazikampen. Deze onverwachte interpretatie werd niet alleen gemaakt door pro-Israël trollen, maar ook door gerespecteerde media die – weliswaar ontevreden met deze extravagante interpretatie – ze toch aan iedereen wilden opleggen als een alternatieve waarheid.

“Het vreemde werkwoord ‘kamperen’ verwijst naar ‘kamp’”, verklaarde Yaël Goosz, hoofd van de politieke dienst van France Inter, op 23 oktober. Het werkwoord zou ook onverdraaglijk zijn voor wie de familiegeschiedenis van Yaël Braun-Pivet kent. Haar Pools-Joodse grootvader kwam naar Frankrijk om het antisemitisme te ontvluchten. Tien dagen later deed Le Monde een beroep op historicus Pierre Birnbaum, die er volgens het dagblad “op wijst dat de term ‘kamperen’ – zoals gebruikt door de leider van La France insoumise – (…) deel uitmaakt van een lange Franse antisemitische traditie”. Birnbaum gaat meer in detail: in 1890 associeerde de antisemiet Édouard Drumont Joden met nomadenkampen; in 1937 deed een andere, veel minder bekende antisemiet, Maurice Bedel, hetzelfde met Léon Blum. In 1954, ten slotte, maakte een royalistische publicatie dezelfde verwijzing naar Pierre Mendès France. Drie verspreide verwijzingen, waarvan de laatste zeventig jaar oud is, waren dus voldoende om vast te stellen dat Mélenchon door het woord “kamperen” te gebruiken een judeofobe knipoog naar hedendaagse antisemieten had gestuurd. Meerbepaald naar moslims in de buitenwijken van wie algemeen geweten is dat ze dol zijn op Drumont, Bedel en verzamelingen van Aspects de la France…

De kwaadaardige techniek van insinuatie

Kortom: voortaan hoef je alleen nog maar verdachtmakingen, achterklap en kwaadaardige insinuaties op een rij te zetten om een zaak op te bouwen. “Stuk voor stuk,” gaf L’Express op 28 augustus toe, “kunnen de verklaringen van de leider van het LFI over de Joden hem vrijpleiten. Maar hun opeenstapeling kan niet worden beschouwd als louter toeval.” Socioloog Gérald Bronner komt opdagen met een lumineuze bewijsvoering: “We kunnen geen antwoord geven op de vraag wat de exacte waarschijnlijkheid is dat deze of gene bewering echt antisemitisch is. Aan de andere kant, omdat ze door dezelfde persoon worden gedaan, is het noodzakelijk deze waarschijnlijkheden als onderling verbonden te zien.” Samengevat: zodra tien metaforen of woorden, zo veelstemmig als bijvoorbeeld het werkwoord “kamperen”, als antisemitisch worden bestempeld door middel van een mediaoekase, wordt iedereen die ze gebruikt antisemitisch. Twintig jaar geleden onderscheidde Le Monde zich al in dit bewonderenswaardige register door Pierre Bourdieu (en een paar anderen) van antisemitisme te verdenken, alleen maar omdat ze de journalistiek hadden aangevallen, een beroep waarvan de auteur van het artikel op slinkse wijze memoreerde dat het in de vorige eeuw door antisemieten als “het Joodse beroep bij uitstek” werd beschouwd. ⁵Zoals we merken sluit het beweren dat je antisemitisme bestrijdt het gebruik van een zeer antisemitische techniek niet uit: de insinuatie.

De Parijse rechtbank dwong CNews een recht van antwoord van La France insoumise (LFI) te publiceren. Het medium moest ook een boete betalen omdat het LFI een “antisemitische partij” had genoemd.

In plaats van hem te verdoemen, zouden de tegenstanders van Mélenchon moeten buigen voor zijn prestaties. Hij is waarschijnlijk de enige leider van een “antisemitische” partij die zich nooit antisemitisch heeft uitgelaten; wiens partij, samen met haar bondgenoten, vijf reeksen maatregelen voorstelt om deze plaag te bestrijden ⁶, en die op een Joodse radiozender, Radio J, heeft verkondigd: “Elke Jood moet weten, zelfs in het kleinste dorp van Frankrijk, dat hij bij ons hulp en bescherming zal vinden.” In 2015 kreeg Mélenchon het Parijse Strafhof ook zover om drie rechtse figuren te veroordelen die hem hadden beschuldigd van antisemitisme. Acht jaar later dwong de Parijse rechtbank ook de extreemrechtse zender CNews een recht van antwoord van het LFI te publiceren en een boete te betalen aan de insoumise-formatie omdat hij ze als een “antisemitische partij” had bestempeld.

“De verlammende invloed van de beschuldiging van antisemitisme is nu ineffectief”, zei de oprichter van het LFI op zijn blog op 2 juni. Hij houdt zichzelf voor de gek. Een jaar na de lancering heeft de politieke en media-aanval zijn doel bereikt. Eind augustus accepteerde Mélenchon zelf het idee dat het LFI, buitenspel gezet door de lastercampagne, niet zou deelnemen aan een linkse regering. De herhaling van de leugen sloeg dus de spijker op de kop. En onderweg werd ook het andere doel bereikt. Terwijl de slachtpartijen in Palestina onverminderd doorgaan, merkt L’Opinion (16 september) bijna verbaasd op: “Ondanks de oorlog in Gaza is de strategische relatie tussen Frankrijk en Israël nog nooit zo goed geweest.”

In samenwerking met Le Monde Diplomatique, Oktober 2024. Vertaald door Jan Reyniers.

1. Dominique Vidal en Bertrand Heilbronn, “ Comment Israël manipule la lutte contre l’antisémitisme ”, Orient XXI, 12 februari 2019.
2. Zie Daniel Finn, “ Antisémitisme, l’arme fatale ”, Le Monde diplomatique, juni 2019.
3. “ Working definition of antisemitism ”, International Holocaust Remembrance Alliance.
4. Commission nationale consultative des droits de l’homme, “ La lutte contre le racisme, l’antisémitisme et la xénophobie. Année 2018 “ (PDF), La Documentation française, Parijs, juli 2019.
5. Zie Henri Maler, “ Le Monde contre ‘les critiques antimédias’, antidémocrates et antitisémites ”, Acrimed, 26 april 2004. Zie ook “ Un ‘scoop ’”, Le Monde diplomatique, mei 2004.
6. “ Avec le Nouveau Front Populaire, combattons l’antisémitisme et toutes les formes de racisme ”, gepubliceerd in L’Humanité, 23 juni 2024.